Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайд Ж.БАТСУУРЬТАЙ ярилцлаа.

ЧАНАРТАЙ СУРГАЛТААР МЭРГЭЖИЛТЭН БЭЛТГЭХИЙН ТУЛД ТӨЛБӨРИЙГ нэмдэг

-Тун удахгүй элсэлтийн ерөнхий шалгалт (ЭЕШ) эхлэх гэж байна. Монгол хэлний шалгалтыг авах эсэх, нэн шаардлагатай мэргэжлийн элсэлтэд ямар шапгуурыг хангах гээд олон асуулт тулгардаг. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү?

-ЭЕШ-ыг Боловсролын үнэлгээний төвөөс зохион байгуулж, урьд өмнөх жилүүдтэй л адилхан шалгалтаа авна. Үүнд монгол хэлний шалгалтыг ерөнхий боловсролын сургууль төгсөгчдөөс бүгдээс нь авах юм. Энэ жил 100 мянга гаруй хүүхэд төгсч байна.

Олон улсын байгууллага болон манай яамнаас эрэлт ихтэй мэргэжлийн судалгааг жил бүр гаргаж, сурталчилдаг. Зах зээлийн үеийн дээд боловсролын тогтолцоо нь иргэдийн боловсролын хэрэгцээгхангахад чиглэсэн байдаг нь олон улсын жишиг. Тиймээс аль нэг салбарын боловсон хүчин илүүдэлтэй байна гээд тухайн чиглэлийн сургуулийг хаах ч юмуу элсэлт авахгүй байхыг тулгаж шаардах эрх байхгүй.

Төгсөгчдөдөө хандаж зөвлөхөд байгаль орчин, усны болон уул уурхайн нөхөн сэргээлтийн чиглэлийн мэргэжилтэн, тусгай зориулалт, хүүхдийн хөгжил, сургалтын технологийн чиглэлийн мэргэжилтэй боловсон хүчин нэн шаардлагатай байгаа юм. Мөн боловсролын өмнөх сурган, соёлын өвийн сэргээлт, сонгодог урлаг, био анагаах, сувилахуйн мэргэжилтэн, уул уурхайн маркшейдер, геологи, эрдсийн ашиглалт, боловсруулалтын чиглэлийн инженерүүд эрэлттэй хэвээр байх нь. Ер нь энэ талын мэдээллийг сонин хэвлэл, боловсролын үзэсгэлэн яармагаас авч болно.

-Таны дурдсан нэн шаардлагатай гэх нарийн мэргэжлээс гадна сангалттай гэж үзэж болох мэргэжилтэн бэлтгэдэг их, дээд сургуулиуд ч жил үр сургалтын төлбөрөө эмж, эцэг эх, төгсөгчдийг айлгаад” байх юм. Энэ жилийн хувьд төлбөр нэмэгдэх үү?

-Мөнгөний ханшны уналт, инфляц зэрэг нийгмийн хүчин лпээс хамаараад жил бүр эгалтын төлбөр нэмэгдэж лсан. Харин сүүлийн хоёр п харьцангуй тогтвортой '1лаа. 20-25 хувиар нэмэгддэг байсан бол 10 гаруй хувиар л өссөн байгаа. Энэ нь чанартай, мэдлэгтэй боловсон хүчин бэлтгэх зүй ёсны удирдлага, бага орлоготой эцэг эхчүүдийн сургалтын төлбөр нэмэхгүй байгаасай гэсэн хүсэлт, хүлээлтийн зангилаа асуудал болчихоод байна.

Гэхдээ дотоодын болон ийн зах зээлд гологдохгүй, өрсөлдөхүйц мэргэжилтэн бэлтгэхийн тулд их, дээд сургуулиуд тоног төхөөрөмж, материаллаг бааз, сургалтын пэгдэхүүнээ сайжруулах, чанаржуулах шаардлага байдаг. Үүнийг дагаад сургалтын төлбөрийг ямар нэг хэмжээгээр өсгөх л хэрэгтэй юм. Эцсийн эцэст зах зээлийнхээ жамаар чанартай боловсрол, өндөр мэдпэг эзэмшсэн нь хөдөлмөрийн фронтод     "борлогдож” чанаргүй, сургалт муутай сургууль элсэгч, төгсөгчгүй хаагдах байдлаар л шийдэгдэх байх.

Сүүлийн үед тусгай зориулалтын сургуулиудын чанар, багш нарын мэдлэг чадварын тухай нэлээд шуугиж, ярьж байна. Цаашдаа үүнд хэрхэн анхаарах вэ?

-Манай улсад тусгай боловсролын өсөн сургууль, цэцэрлэг байдаг. Миний бие холбогдох хууль тогтоомжид үндэслээд саяхан нэг тушаал гаргалаа. Үүнд хэд хэдэн арга хэмжээ авахаар тусгасны дотор тусгай сургуулийн сурагчдын “Үдийн хоол”-ны нормативыг шинэчлэн батлах, сургууль, цэцэрлэгийн X цогцолборын барилгын ажлыг Үндэсний хөгжлийн газартай хамтран яаралтай эхлүүлэхээр тусгасан. Энэ ажлыг 2013 оны есдүгээр сард концессын гэрээгээр гүйцэтгүүлэх тогтоол гарсан байдаг.

“Залуучуудын нээлттэй боловсролын корпорац” гэдэг компанид буулгах барих шилжүүлэх нөхцөлөөр 2015 онд эрх олгосон боловч хөрөнгөгүйн улмаас зогсчээ. Тухайн оныхоо аравдугаар сард “Ремикон” компанид дээрх нөхцөлөөр өгсөн ч бас бүтээгүй юм билээ. Намайг ажил авснаас хойш “Монкон констракшн” компани концессоор дээрх цогцолборын барилгыг барих саналаа ирүүлсэн ч Засгийн газраас концессын барих-шилжүүлэх төрлийг нь зогсоочихсон болохоор УИХ-ын шийдвэрийг л харж байна.

-Нийслэлд 80 мянга гаруй хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд байдаг гэсэн тойм тоо байна. Тэдэнд боловсрол олгох сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж хангалтгүй байгаа нь тодорхой. Ер нь хэдэн хүүхэд хамрагддаг юм бэ?

-Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн 116 дугаар сургуульд 180, 29 дүгээр сургуульд 321 сурагч хамрагдаж байна. Нэг ангид 20 хүрэхгүй хүүхэд суралцахаас гадна дотуур байраар хангадаг. Сургуулийн хүрэлцээ муутай гэж хэлэмгүй байна.

-Энэ намар хүртэл хэчнээнсургуульашиглалтад оруулж, засварлахаар төлөвлөөд байгаа юм бол. Бас цэцэрлэгийн талаар тодруулна уу?

-Одоо баригдаж байгаа 360 гаруй барилга улсын хэмжээнд бий. Үүний 100 орчим нь сургуулийн барилга. 77 цэцэрлэгийг ашиглалтад өгөх зорилготой байна. Олон улсын байгууллага, түүний дотор Азийн хөгжлийн банкны 50 сая ам.долларын буцаптгүй тусламжийн хөрөнгөөр барих сургууль, цэцэрлэгийн жагсаалтыг Засгийн газарт хүргүүлсэн. Хятадын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжийн хүрээнд 21 сургууль, нэг цэцэрлэгийн барилгыг барьж өгөхөөр болж байна. Тавыг нь нийслэлд барихаар болсон.  900 гаруй хүүхдийн хүчин чадаптай байх юм.

ШИНЖЛЭХ УХААНД УЛСЫН ТӨСВИЙН ХОЁР ХҮРЭХГҮЙ ХУВИЙГ ТӨСӨВЛӨЖ БАЙНА

-Ерөнхий сайдын энэ удаагийн айлчлал үр дүн өндөртэй болсон гэдгийг хэвлэлүүд онцолж байна. Таны хариуцсан шинжлэх ухааны салбарын хувьд ямар олз омогтой явав. Энэ талаар дэлгэрэнгүй танилцуулна уу?

-Айлчлал үр дүнтэй болсон гэдэгт олон хүн санал нийлж байгаа. Манай яамны хувьд шинжлэх ухааны салбарыг онцлох хэрэгтэй байх. БНХАУ-ын Шинжлэх ухааны академитай хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. Энэ хүрээнд Шинжлэх ухааны технологийн парк байгуулахад Хятадын талаас бүх талын дэмжлэг туслалцаа үзүүлэхээр болсон.

Мөн Шинжлэх ухааны технологи дамжуулах төв, инкубатор болон судалгаа шинжилгээний лаборатори байгуулах юм. Засгийн газраас ч ийм шийдвэр гаргасан. Монгол Улсын эдийн засгийг солонгоруулахад эрдэмтэн    судлаачдын ажлын үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх явдал хамгийн их үүрэг рольтой байх болно.

БНХАУ-ын Шинжлэх ухаан, технологийн яамнаас санхүүжүүлж, манай улсын залуу эрдэмтэн, судпаачдыг дадлагажуулах, мэргэжил дээшлүүлэх ажлыг хийхээр боллоо. Тэд зургаан сараас нэг жилийн хугацаанд эрдэм шинжилгээний ажил хийж, сардаа 1200 ам.долларын цалин авах юм.

Үүнд залуу судпаачдаас гадна их, дээд сургуулийн багш нар хамрагдах  боломжтой. Өнгөрсөн оны аравдугаар сард бид Хятадад айлчлахдаа Шинжлэх ухаан, технологийн сайдтай нь хамтран ажиллах тохиролцоонд хүрсэн. Энэ тохиролцоо албан ёсоор баталгаажиж, зарим салбарын эрдэмтэн судпаачдаа тийш нь явуулаад эхэлчихсэн байгаа юм.

-Дээрх ажлуудын үр өгөөж хэдий хугацааны дараа харагдаж эхлэх бол?

-Бид аль болох яаравчилж шуурхайлахыг л хичээж байна. Манай яамны дэргэд Шинжлэх ухааны парк байгуулах шийдвэр гарсан. Нэлээд ажилд бэлтгэж, Технологи дамжуулах паркийн ажилд анхаарч байгаа. Төв аймагт паркийг байгуулах газрын асуудпаар ярилцаж байна. Ойрын үөд эдгээр ажлын үр дүн харагдана гэдэгт итгэлтэй байна.

Үүнд ШУА, түүний харьяанд байгаа хүрээлэнгүүд болон их, дээд сургуулийн дэргэдэх эрдэм шинжилгээ, судалгааны байгууллагууд голлох үүргийг гүйцэтгэх болно. Манай ШУА-ийн Ерөнхийлөгчийн урилгаар БНХАУ-ын ШУА- ийн Ерөнхийлөгч саяхан айлчилсан. Энэ үеэр УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд нартай уулзаж, хоёр орны шинжлэх ухааны байгууллагын хамтын ажиллагааны талаар нэлээд дэлгэрэнгүй, нээлттэй ярилцлаа. Энэ онд эрдэм шинжилгээний 10-аад төсөл дээр хамтран ажиллахаар тохиролцож, хөрөнгө санхүүг шийдэхээр болсон.

-Шинэ Засгийн газрын хувьд манай шинжлэх ухааны салбарынхан ам сайтай байх шиг байна. Тухайн салбарт зарцуулах төсөв мөнгө хэр батлагдсан бэ?

-Энэ оны тухайд 30-аад тэрбум төгрөгийн санхүүжилт баталсны дотор цалин хөлс, бусад зардал ч орж байгаа нь улсын төсвийн 0.2-оос арай бага хувийг эзэлж байна. Эрдэм шинжилгээ, судалгаа, шинжлэх ухаанд суурилж хөгжсөн орнуудтай харьцуулахад дэндүү бага хувь л даа.

Тэд ДНБ-ийхээ 4-5 хувийг зарцуулж байж ийм амжилтад хүрсэн байдаг. Гэхдээ Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт заасны дагуу Шинжлэх ухаан, төхнологийн сангийн хөрөнгийг нэг тэрбум төгрөгөөр     нэмэгдүүлж баталлаа. Манай ШУА-ийн ерөнхийлөгч болон бид ОХУ-д айлчлахдаа ШУА-ийн нь удирдлагатай уулзаж, урд өмнөх хамтын ажиллагаагаа гүнзгийрүүлж ажиллах талаар ярилцаж тохиролцсон.

-Монголын эрдэмтэн судлаачид хөдөө аж ахуй зэрэг эдийн засгийн голлох сапбарттодорхой нээлтхийж, шинэ бүтээл санаачилсан байх нь олонтаа. Тэдгээрийг амьдрапд нэвтрүүлэх талаар хэр ажилладаг юм бол?

-Хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн салбарт гэхэд шинэ сортын улаанбуудай тариалах ч юмуу мах, сүүний чиглэлийн шинэ үүлдэр угсаа бий болгохоор ажиллаж байна. Тэдгээрийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх хөрөнгө оруулалт хийх нь манай үйлдвэрлэгчдийн асуудал болж байгаа юм. Үүнд багагүй цаг хугацаа шаарддаг. Саяхан бид “Инновацын долоо хоног”-ийг зохион байгуулсан. Энэ нь шинжпэх ухаан, технологийн дэвшлийг олон нийт, аж ахуйн нэгжүүдэд сурталчлах, амьдралд хэрэгжүүлэх, хөрөнгө оруулалт хийхэд дөхөм болгож буй ажил юм.

ШИГШЭЭ БАГИЙН ТАМИРЧИД БУСДЫН Л АДИЛ ЦАЛИНЖДАГ

-“Токио-2020” олимпын наадам хоног хоногоор ойртсоор байна. Дэлхий дахин спортын их наадамд оролцох баг тамирчдаа сонгон шалгаруулах, тэднийг бэлтгэх, олимпын эрх авах уралдаан тэмцээнд оролцуулах талаар ямар ажил хийж байна вэ?

-Манай яамны дэргэд Спортыг дэмжих сан байгуулж, эхний ээлжид нэг тэрбум төгрөгийг улсын төсвөөс төвлөрүүлээд байна. 2020 оны олимпийн наадам болох Япон улсын Шизүко мужид манай салбарынхан айлчилж, жүдо, чөлөөт бөх, боксын тамирчдын бэлтгэлийг хангахад хамтран ажиллахаар болсон.

Мөн олимпын төрлийн бусад тамирчин тухайн муж дахь хотуудын спортын цогцолбор, тоног төхөөрөмжийг үнэ төлбөргүй ашиглах талаар хэд хэдэн гэрээ хэлцэл байгууллаа. Бразилд болсон олимпын үеэр манайхан заал, талбайг нь цөөхөн хоног түрээсээр авч, газар орон, цаг агаарт нь дасан зохицох бэлтгэлээ хийж байсан шүү дээ. Олимпын бэлтгэлд хамрагдах Үндэсний шигшээ багуудаа байгуулаад бэлтгэл дасгалжуулалтад нь хамруулаад явж байна.

-Шигшээ багт сонгогдсон тамирчны цалин хөлс, урамшуулал ямар байдаг юм бэ?

-Бусдын л адил. ХНХЯ- наас баталсан цалингийн сүлжээ, тарифт захирагдаж баталсан байдаг. Харин олон улс, тив, дэлхийн уралдаан тэмцээнд амжилттай оролцсон тамирчдад олгодог урамшууллын мөнгийг төсөвт суулгаж, сар бүрийн эхэнд олгож байна. Үүнд жилдээ 1.7 тэрбум төгрөгийг зарцуулахаар төлөвлөсөн.

-Тамирчдын бэлтгэл сургуулилт хангах техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж материаллаг бааз хэр төвшинд байгаа бол. Үүнийг хангаж өгөхгүйгээр өндөр амжилт шаардах нь учир дутагдалтай байх?

-Энэ талаар спортын хороод, төв байгууллага ч идэвх санаачилгатай ажиллаж, бусад орны спорт хороод, олон улсын байгууллагаас дэмжлэг туслалцаа авдаг. БСШУСЯ-ны дэргэд байгуулсан Спортыг дэмжих сангийн хөрөнгөөс ч үүнд зарцуулж байна.