УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатартай ярилцлаа.

-Төрийн албаны тухай хууль энэ оны эхнээс хэрэгжиж эхэлсэн. Мөрдөгдөж эхэлсэн даруйдаа баг, хорооны Засаг дарга нарын асуудлаар өөрчлөлт ороод амжсан. Одоо ч мөн Засгийн газраас боловсруулсан төслийн дагуу өөрчлөх эсэхийг УИХ хэлэлцэж байна. Та өөрчлөлтийг дэмжиж байна уу?

-Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Төрийн албаны тухай хуулийн өөрчлөлтийг дэмжсэн. Би хэлэлцэх эсэхийг нь дэмжсэн. Яагаад гэвэл, төрийн үйлчилгээний албан тушаалаас захиргааных руу шилжих 2300 хүний асуудал төсөвт нэмэгдэл, хүндрэл болж магадгүй гэдэг утгаараа энэ хуулийн “зөв биш” гэж хэлж болох зохицуулалтын хүрээнд дэмжсэн. Өөрөөр хэлбэл, цэвэр эдийн засгийн талаас нь харж, дэмжлээ.

-Яагаад “зөв биш” гэж?

-Энэ асуудал их том сэдэв. Өнөөдөр ярьж байгаа хуулийн асуудал бол ердөө л наана, цаанын асуудал. Цаг үе өөрчлөгдөж байна. Төрийн зорилт, чиг үүрэгт тодорхой онцлог бий болж. Сэтгэлгээнээсээ харахад хүртэл “төрийн алба”, “төрийн албан хаагч” гэж ярьдгаасаа үүдээд тэдгээр албан хаагчид нь “би төрд харъяалагддаг” гэсэн бодолтой явдаг. Үг хэллэгнээсээ эхлээд л өөрчлөгдөх хэрэгтэй. “Төрийн далбаа” гэж ярьдаг ч үнэндээ үндэстний далбаа биз дээ. Үүнийгээ Үндсэн хуульдаа ч тэгээд л биччихсэн байдаг. Эцсийн эцэст төрд ямар ашиг сонирхол байдаг юм бэ. Төр бол олон түмэнд үйлчилдэг институт. Тийм учраас ч зохицуулалт, тодорхой шаардлага нь хувийн салбараас өөр байдаг.

-Тэгэхээр Төрийн албаны хуульд зарчмын, суурь өөрчлөлт шаардлагатай гэж үзэж байна уу?

-Үндсэн хуулийн өнөөгийн үзэл баримтлалаар орон нутгийн болон төвийн буюу улсын хэмжээний удирдлага гэж бий. Одоогийн мөрдөгдөж буй хуулиар орон нутгийн албаны тогтолцоог бүрдүүлэх тал дээр дутмаг явж ирсэн. Хуулийн өөрчлөлтөөр яригдаж буй эрүүл мэнд, боловсролын байгууллагын удирдлагын асуудал бол нийтийн үйлчилгээтэй л холбоотой. Нийтийн үйлчилгээний чанарын тухай асуудал нь Засгийн газрын хувьд мэргэжлийн стандартыг тогтоож, түүний дагуу шаардлага хангасан хүмүүсийг авч ажиллуулахыг хуулиараа тогтоодог. Тухайлбал, сургуулийн захирал гэж менежер л хүн шүү дээ. Зүй нь бидний ярьдагчлан гэрээгээр авъяас чадварыг нь үнэлээд л эцэг, эхчүүд нь зөвлөлөөрөө дамжуулаад өөрсдөө нээлттэй сонгох явдал. Ингэсэн байхад бид эндээс төрийн албаны ангилал ярьж яах юм бэ. Харин тэр хүн ажлаа сайн хийж байгаа бол цалин, хөлсөөр нь урамшуулах хэрэгтэй. Нөгөө талаас захиргааны, үйлчилгээний гээд төрийн албыг дөрөв ангилсан нь холдсон зүйл. Учир нь “төрийн алба” гэж бидний яриад байгаа зүйлийг “олон түмэн”, “иргэн”-д үзүүлэх үйлчилгээ гэдэг болохоос “төрийн үйлчилгээ” гээгүй. Тэнд “төрийн” гэсэн үг байхгүй. Харин Засгийн газрын гэж тодотгож хэлэх нь бий. Бидэнд хуучин цагаас төрөөс өөр юмгүй, хувийн , нийтийн гэх юу ч үгүй байсан болохоор ингээд байгаа юм.

-Суурь өөрчлөлтийн чиглэлээр саналаа хуваалцахгүй юу?

-Олон түмэнд үйлчлэх алба гэдэг утгаараа олон төвшинд ажиллана. Гагцхүү төвлөрсөн байдлаас зохицуулалтууд нь салах учиртай. Төрийн албаны тухай хуулийг Нийтийн албаны тухай хууль гэж нэрлээд дотор нь Засгийн газрын ба орон нутгийн алба гэж хуваах юм. Нэг хэсэг нь “Би захиргааны албан хаагч. Бодлого боловсруулдаг хүн” гэж бодоод нөгөөдүүлийгээ “үйлчилгээний” гэж ялгадаг. Ялгаагүй бүгд л буруу ярьдгаар “төрийн”, зөв яривал “нийтийн” үйлчилгээ үзүүлдэг. Магадгүй ажлын онцлогоос шалтгаалан тусгай албанд тусгай хяналт, албадлага байж болох. Тэгэхээр наад зах нь захиргааны, үйлчилгээний хоёрыг нийлүүлж, өөрчлөх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, одоо оруулж ирээд буй төсөл ёсоор үйлчилгээний болгоод ТҮ1-д нь бидний ярьдаг захиргааны маягийн албан хаагчдыг багтааж болно. Заримыг нь орон нутгийн алба, эсвэл гэрээгээр төрийн албанаас цөөлж болно. Ингэж төрийн албыг зөв задалвал нэг нь гэрээгээр гарч доошоо орчихлоо гэж бодох юм байхгүй.

-Төрийн алба данхайж байна гэж хүн бүр л шүүмжилдэг. Хэлэлцүүлгийн үеэр ч энэ асуудал хөндөгдөж байсан?

-130 гаруй мянган төрийн албан хаагчтай гэдэг ч төрийн албан хаагчийн бүртгэлгүйгээр улсын төсвөөс цалин авдаг хүмүүсийг оролцуулбал 150 мянгад хүрнэ. Төрийн албыг цомхон болгохын тулд албан хаагчдыг хүчээр цомхотгох нь зөв арга биш. Харин төрийн чиг үүргийг олон түмэнд үйлчлэх утгаар нь зохион байгуулаад ирэхээр дагаад зохион байгуулалт, төсөв нь хуваарилагдах талтай. Орон нутгийн төвшин дэх зарим ажил, үйлчилгээ хувийн болон төрийн бус байгууллагуудад шилжих ёстой.

-Хууль үйлчлээд бараг жилийн нүүр үзэж байхад хууль хэрэгжүүлэх холбогдох дүрэм, журам шинэчлэгдээгүйг Та шүүмжилж байсан. Энэ тухайд тодруулахгүй юу?

-Алдаатай хуулийг хэрэгжүүлж болохгүй гэсэн ойлголт түгээмэл байна. Хууль хэрэгжээд жил болж байхад энэ хууль амьдралд нийцэхгүй гэж үзсэн учраас Засгийн газраас дагалдан гарах шийдвэрүүд хуучин, хэвээрээ байгаа юм. Хуулийн үйлчлэх хүчин чадлыг парламент зогсоож, эсвэл үргэлж¬лүүлдэг. Хууль алдаатай байж болох ч парламент зогсоогоогүй байхад хэн нэгэн албан тушаалтан, этгээд хуулийг бүтэн жил гаруй дараад үлдэж байна шүү дээ.