Монгол улсын Засгийн газрын 2019 оны 4 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 135 дугаар тогтоол, мөн өдрийн Засгийн газрын хуралдааны 16 дугаар тэмдэглэлээр “Эрдэнэс Тавантолгой” хувьцаат компанийн 2018 оны цэвэр ашгаас шаардлагатай томоохон дэд бүтцийн төсөл хөтөлбөрүүдийн санхүүжүүлтэд зарцуулах чиглэл өгсөн юм.

Үүнтэй холбогдуулж “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн удирдлагын зүгээс хувьцаа эзэмшигч нарт ногдол ашиг тараана хэмээн мэдэгдсэн. Бүүр нэгж хувьцаанд 25 төгрөг, нийт 50 орчим тэрбум төгрөгийн ногдол ашиг тараана. Хэрэв 1072 ширхэг хувьцаа эзэмшдэг бол 26 800 төгрөг ногдоно хэмээн тодорхой ярьж байв.

Тэгвэл компаний хувьцаа эзэмшигчдийн хурал дөрөвдүгээр сарын 30-нд болж, ногдол ашиг тараах эсэхийг эцэслэн шийдвэрлэжээ

Тус компанийн нийт хувьцааны 85 хувь нь төрийн мэдэлд байдаг бөгөөд энэхүү хурлаас төр өмчөө л мэдсэн шийдвэр гаргажээ. Энэхүү шийдвэрийг гаргахын өмнө ногдол ашиг тараах нь зөв эсэхэд судалгаа явуулсан байна. Судалгаанд 27 мянган хувьцаа эзэмшигч оролцсоноос 40 хувь нь төмөр зам, 38 хувь нь сургууль, цэцэрлэг гэх мэтэд хөрөнгө оруулах нь зүйтэй гэж хариулсан аж. Нийт судалгаанд хамрагдагсдын 80 орчим хувь нь “Ногдол ашиг тараах хэрэггүй. Хөрөнгө оруулалт хий” хэмээн санал өгчээ.

“Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьд өнгөрөгч 2018 онд 804.7 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж чадсан. Харин хувьцаа эзэмшигч нарын хурлаас энэхүү цэвэр ашгийг Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр зам, Тавантолгой-Гашуун сухайт чиглэлийн төмөр зам барих, Нүүрс баяжуулах үйлдвэр, Усан хангамж, Конвейрийн систем, Хими технологийн үйлдвэр, Цахилгаан станц барих зэрэг төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд зарцуулсан нь дээр гэж үзсэн байна.

Товч хэлэхэд, “Эрдэнэс Тавантолгой” компани бол коксжих нүүрсээ “түүхийгээр” нь уурхайн амнаасаа борлуулдаг компани. Зүгээр л нүүрсээ ухаж гаргаад, нэмүү өртөг шингээлгүй нүүрсээ зардаг компани юм. Гэхдээ нүүрсээ авто замаар улсын хил дээр хүргэж бас ашгаа алддаг.

Тиймээс үйлдвэрлэл, дэд бүтцийн төсөл хэрэгжүүлэхэд хөрөнгө оруулах нь ашгаа нэмэгдүүлэх гол хөшүүрэг нь болох юм. Хэрэв Тавантолгойгоос Гашуунсухайтын боомт хүртэл 256 км төмөр зам тавьчихвал нэг тонн нүүрсийг экспортлох зардал даруй 10 гаран ам.доллараар буурна. Мөн уурхайн аман дээрээсээ л нэг тонн нүүрсийг 80 гаран ам.доллараар худалдана гэсэн үг. Мөн нүүрсээ баяжуулах үйлдвэрээ барьчихвал үүнээс ч илүү үнээр худалдаалах боломж бүрдэх юм.

Компани жилд 30 сая тонн нүүрс угаах хүчин чадалтай баяжуулах үйлдвэр барихаар төлөвлөж байгаа. Бас энэ үйлдвэрийнхээ усан хангамжийг шийдэх төсөл хэрэгжүүлнэ. Уурхайн олборлолтын өртгөө бууруулахын тулд туузан дамжуулга барих шаардлага гарна. Мөн эрчим хүчний нүүрсээ боловсруулах химийн технологийн үйлдвэр барих төсөл хэрэгжүүлэхээр зэхэж буй. Эдгээрт олон тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа юм.

Энэ олон ажил нь хийгдээгүй байхад ногдол ашиг тарааж байхаар нэг ч болов үйлдвэрээ барьж байсан нь дээр. Ногдол ашиг гэдгийг төлөвлөгөөт бүх үйлдвэрээ бариад, ашгаа хүртээд сууж байгаа компаниуд өгдөг болохоос биш, төлөвлөгөө нь цаасан дээр байгаа компаниуд тараадаггүй шүү дээ.

“Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Ганхуяг эдгээр дэд төслүүдийг хэрэгжүүлж чадвал 2023 он гэхэд борлуулалтын орлого нь 2.1 тэрбум ам.долларт хүрнэ гэсэн тооцоо танилцуулсан. Мөн жилд 950 сая ам.долларын цэвэр ашигтай ажиллаж, 560 сая “ногоон”-ыг татвар хураамж хэлбэрээр төсөвт төвлөрүүлж, жилд 800 сая ам.долларын ногдол ашиг тараах нөхцөл бүрдэх боломжтойг мэдэгдсэн.

Харин энэ жил ногдол ашиг олгох бол 50 сая орчим ам.долларыг л тараах юм. Тиймээс өнөөгийн ногдолоос даруй 16 дахин илүү ногдол ашиг авахын тулд бид энэ жилийн 26 800 төгрөгөөс татгалзах хэрэгтэй юм. Өнөөдрийн өөхнөөс маргаашийн уушги дээр ч гэх үг байдаг билээ.

Өнөөдрийн түүхий нүүрснээс, маргаашийн боловсруулсан нь дээр