УИХ дахь ШИНЭ намын зөвлөл энэ долоо хоногийн ээлжит хуралдаанаараа дараах асуудлуудыг хэлэлцлээ.

Үүнд: Нэгдүгээрт, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын үйл ажиллагаа, онцгой дэглэмийн үед авагдсан арга хэмжээ, тогтоогдсон зөрчлийг шийдвэрлэх болон үйлдвэрийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулахтай холбогдуулан цаашид хэрэгжүүлэх бодлого, арга хэмжээний талаар ХЗДХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Билгүүн, хяналт, шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газрын дарга Н.Жавхлантөгс, Сангийн яамны Хууль эрхзүйн газрын худалдан авах ажиллагаа, бодлогын хэлтсийн дарга Х.Батзул, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ийн “Эв санааны нэгдэл” үйлдвэрчний эвлэлийн дарга С.Эрдэнэ, Ерөнхий зохицуулагч М.Соёл нарын мэдээллийг сонслоо.

Энэ талаар УИХ-ын гишүүн, ШИНЭ намын дарга Ж.Батзандан “Хэдхэн сарын өмнө бид “Эрдэнэт” үйлдвэр Монголдоо, монголчууддаа эргэн ирлээ гэж баярлаж байсан. Улсын Их хурал болон Засгийн газраас холбогдох шийдвэрүүдийг гаргасан. Эдгээр шийдвэрүүдийн хэрэгжилт ямар байгаа талаар холбогдох албан тушаалтнуудаас мэдээлэл авлаа.

Эрдэнэт үйлдвэрт тогтоосон онц байдлыг далимдуулан гаргасан хууль бус шийдвэрүүдийг судлах ажлын хэсгийг ШИНЭ намын зөвлөлийн дэргэд байгууллаа. Үеийн үед тус үйлдвэрийг дээрэмдэх оролдлого гарч байсныг бид мэднэ. Ирэх долоо хоногт бид газар дээр нь очиж ажиллана” хэмээн мэдэгдлээ. Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцсэн удаах асуудал нь “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-д IPO хийх шаардлагатай эсэх. Энэ талаар ШИНЭ намын Ерөнхий зөвлөлийн гишүүн, эдийн засагч Х.Батсуурийн мэдээллийг сонслоо.

“Эрдэнэс-Таван толгой” компани нь 2018 онд улсад 510 тэрбум төгрөг татвараар төвлөрүүлэн нийт 720 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан, 2019 онд улсын төсөвт 665 тэрбум татвараар төвлөрүүлж 1.1 их наяд гаруй төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласнаар манай улсын тэргүүлэгч компаний нэг болохоо харуулсан юм.

Тус компанийн нэгж хувьцаанд ногдох ашиг нь энэ жил урьдчилсан тооцоогоор ойролцоогоор 92 төгрөг, 1072 хувьцаа эзэмшигчид ногдох ашиг нь 98,624 төгрөг байгаа нь өнгөрсөн жилийнхээс даруй 53 хувиар өссөн үзүүлэлт. 2018 онд олсон ашгаа өөрийн дэд бүтэцдээ хөрөнгө оруулалт хийхэд зарцуулсан нь компанийн үнэлгээг өсгөсөн.

Компанийн санхүүгийн тайлангаас харахад, татварын өмнөх ашиг өндөр, зарлага/орлогын харьцаа 34% , 24%, жилдээ 1.6-1.8 их наяд төгрөгийг татвар болон ногдол ашиг хэлбэрээр улсад оруулж байна. Дээр нь асар их нөөцтэй, зах зээлдээ ойрхон байрлалтай, маш бага зардал гаргаж, ашгийн өндөр өгөөжтэй ажилладаг, хамгийн гол нь өөрөө өөрийгөө санхүүжүүлээд явах бүрэн боломжтой гээд олон давуу тал бүхий энэ компанийн хувьцааны 30 хувийг олон улсын бирж дээр зарж, IPO хийнэ гэдэг нь маш харалган шийдвэр гэж ШИНЭ намын зөвлөл үзлээ.

Түүнчлэн “Эрдэнэс-Таван толгой” ХК-ийн хамаарал бүхий “Эрдэнэс Таван толгой Майнинг” компани байгуулагдсан статус нь тодорхойгүй. Дүрмэндээ тус компаниийн хувьцааг “Эрдэнэс-Таван толгой” ХК эзэмшинэ гэж заасан ч хувьцааны хэдэн хувийг эзэмших, охин компани нь мөн эсэх талаар огт дурдаагүй нь ойлгомжгүй байдал үүсгээд байгааг эдийн засагч Х.Батсуурь хөндлөө. “Эрдэнэс-Таван толгой” ХК-ийн ордын лизензийг ямар нэгэн компанид шилжүүлэх асуудал маш их будлиан дагуулдаг. 

Тухайлбал, 2015 онд Хятадын Шэнхуа, Монголын “Энэржи ресурс” компанид тус компанийн лицензийг алдах дөхсөн удаатай. Ер нь шинээр компани байгуулах, лизенз шилжүүлэн авах нь лизенз булаан авах ажиллагаагаа өнгөлөн далдлах технологи гэдгийг Монголчууд мэддэг болсон. Иймд Монголын ард түмэнд байгалийн баялгаасаа хүртэх боломж олгож буй “Эрдэнэс-Таван толгой” ХК-ийг бусниулах, Ай Пи Оү хийх нэрээр лизензийг нь авах, өөр компанид шилжүүлэхийг ШИНЭ намын зөвлөлийн гишүүд эсэргүүцэж буйгаа илэрхийлж, Зүүн Цанхийн лицензийг “Эрдэнэс Тавантолгой Майнинг” компаниас буцаагаад “Эрдэнэс- Таван Толгой” компанид өгөхийг шаардлаа.

УИХ-ын гишүүн, ШИНЭ намын Төв зөвлөлийн дарга Л.Болд “ШИНЭ намын зөвлөлөөс өнгөрөгч баасан гарагт Иргэдийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийн төлбөрийг төрөөс нэг удаа тэглэх тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг 150 мянга гаруй дэмжсэн иргэний гарын үсгийн хамт Засгийн газарт өргөн барьсан. Зээлийн өргүй ахмадуудад ирэх жилээс мөнгөжүүлэхээр амлаж, нэг сая төгрөгийн үнэт цаас хуваарилсан байгаа. Тэдгээр ахмадын эрх ашгийг хангаж, 3 сая төгрөг олгох олгох хуулийн төслийг санаачилсан.

ШИНЭ нам энэ асуудлаар жагсаал цуглаан зохион байгуулахаар төлөвлөж байсан ч хөл хорио тогтоосон тул хойшлуусан байгаа. Шаардалагатай бол гурван сар гарахаар гарын үсэг зуруулах ажлыг эрчимжүүлэх болно” гэлээ. Хурлын төгсгөлд ШИНЭ намын дэд дарга Д.Жаргалсайхан “Өнгөрсөн долоо хоногт УИХ дахь ШИНЭ намын зөвлөлөөс Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрийн концессын гэрээний хэрэгжилтийг хэлэлцсэн. Тус гэрээнд үндсэн зургаан заалт бий. Үүнээс хоёр гол заалт нь биелэгдээгүй.

1,5 сая тн төмрийн хүдрийг нойтон баяжуулах үйлдвэр байгуулаагүй. 500 мянган тонноос доошгүй ангижруулсан төмөр бүтээгэдэхүүн үйлдвэрлэх металлургын үйлдвэрийг 2018 оны дөрөвдүгээр сард багтаан байгуулах заалт хэрэгжээгүй. 100 мянган тонн бүтээгдэхүүн үлйдвэрлэх хүчин чадлыг 300 мянган тоннд хүргэх заалт ч мөн хэрэгжээгүй.

Иймд ШИНЭ намын зөвлөлөөс Засгийн газарт хандаж, энэхүү концессын гэрээг дүгнэж, тодорхой хариуцлага тооцох шаардлага хүргүүллээ.” хэмээн мэдэгдсэн юм.