Цаазаар авах ял бол гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд төрөөс ногдуулж буй ялын дээд хэмжээ юм.


Европ тивийн 42 орноос 40 оронд цаазаар авах ялыг хэрэглэхээ больжээ. Нэг улс цаазаар авах ялаас албан ёсоор түдгэлзжээ. Өөрөөр хэлбэл Европ тивийн цаазаар авах ялаас ангижирч байгаа үзүүлэлт нь 98 хувьтай байна.

Африк тив дэх 43 орноос 18 нь цаазаар авах ялыг бүрэн халжээ. Дээр нь энэ тивийн 11 орон цаазаар авах ялыг хэрэглэхгүйгээ мэдэгдэж түдгэлзсэн байна. Ингэж Африк тивийн нийт орнуудын 67,5 хувь нь цаазаар авах ялыг халсан эсвэл түдгэлзсэн үзүүлэлттэй байна.

Латин Америкийн 18 орноос 14 оронд цаазаар авах ялыг халж чадсанаар энэ тивийн дээрхи үзүүлэлт 78 хувьд хүрчээ. Ази тивийн 46 орны 17 нь цаазаар авах ялыг халжээ. Нэг орон энэ ялыг хэрэглэхгүй түдгэлзсэн байна. Энэ үзүүлэлтээрээ Ази хамгийн олон орон оршдог тивүүдийн дотор 40 хувьтай байгаа юм.

Харин дэлхийн хүн амын 60% бүрдүүлдэг Ази тивд амьдардаг хүмүүсийн 95% нь цаазаар авах ялтай улс оронд амьдарч байна. Одоогийн байдлаар Ази тивд 27 оронд цаазаар авах ялыг халсан бол хүн амын хувьд хамгийн ихээр суурьшсан Афганистан, Бангладеш, Хятад, Хойд Солонгос, Энэтхэг, Индонези, Япон, Малайзи, Монгол, Пакистан,Сингапур, Тайван, Тайланд болон Вьетнам 14 оронд цаазаар авах ял хэрэглсээр байна.


Хүн төрөлхтний түүхэнд цаазлан хороох тоогүй олон арга бодож олсон гэдэг. Түүнээс мартчихаагүй өдий болтол хэрэглэж байгаа нь буудах, цахилгаан сандалд суулгах, хортой тариа хийх, хорт хийгээр утах, толгойг нь цавчих, чулуугаар шидэх, ангал руу нисгэх зэрэг аргууд түгээмэл хэрэглэгддэг гэнэ.

Дүүжлэх: Зориулалтын тавцан, модны мөчир төдийгүй, салан дээр зоосон шонд дүүжилдэг уламжлал зарим оронд эртнээс нааш байжээ. Үхдэл тээсэн сал голоор урсаж явахыг эрэг дээр байсан хүмүүс харж "хүмүүжнэ" хэмээн эрх баригчид үздэг байж. Өнөөдөр дэлхийн 50 гаруй орон дүүжлэн хороох ял оноож байна.

Буудах: Хамгийн түгээмэл арга. Ихэнх оронд буудан хороох ялыг үнэ төлбөргүй хийдэг. Үүнийг тодруулдгийн учир нь фашист Германд цаазлуулсан хүний гэр бүлээр цаазын зардлыг нөхөн төлүүлдэг байсантай холбоотой ажээ. Иракийн эрх баригчид самуун дэгдээсэн курдуудыг цаазлсны дараа гэр бүлээс нь 300 динар авдаг байсан ажээ. Сумны болон бууны элэгдэл хорогдлын төлбөр хийгээгүй хятадууд хамаатан садныхаа хүний цогцсыг авч чаддаггүй гэнэ.

Толгой цавчих: Энэхүү хуульчилсан аллагыг гүйцэтгэхэд гүйцэтгэгчийн ур чадвар маш их үүрэгтэй. Хоёр зууны тэртээ Францын агуу их хувьсгалын үед нэг ээлжинд нэг хүн 60 гаруй толгой цавчиж ихээхэн цуцдаг байсан ажээ. Иймд доктор Ж.Гильотен гэгч зориулалтын машин бүтээж хувьсгалчдад тусалсан байна. 160 кг-ын жинтэй хурц хутга бүхий энэ төхөөрөмжийг зохиогчийнх нь нэрээр нэрлэжээ. ХХI зууны эхэнд хүний толгой цавчиж цаазлах ялыг зөвхөн Саудын Арабт хэрэглэж байна. Хар тамхины наймаачдыг цаазлах хууль 1980-аад онд гарснаас хойш энэ улсад 100 гаруй хүний толгойг цавчжээ.

Хорт тариа: АНУ-ын ихэнх мужид энэ аргыг хэрэглэдэг. Хүний судсаар орсон тариа ухаан алдуулж булчинг сулруулж, уушиг зүрхний ажиллагааг зогсооно.

Хорт хий: Тусгай өрөөнд хорт хийгээр утах аргыг фашист Германд бус ЗСБНХУ-д санаачилжээ. Дотоодыг хамгаалахын ажилтан И.Д.Берг гэгч автомашины утааг тэвш рүү оруулан хэрэгтнүүдийг хордуулж хороох арга бодож олсон байна. Хорт хийн аргыг 1956 оноос АНУ-д хэрэглэж эхэлжээ. Цианит калийг хүчилд хийхэд ялгарах хийгээр хэрэгтнийг хордуулдаг байна.

Цахилгаан сандал: Үүнийг агуу их зохион бүтээгч Томас Эдисон бүтээжээ. Түшлэгт сандалд суулгаж хүлсэн хүний толгой ба хөлд нь зэс электрод холбоно. 1900 вольтын хүчдэл өгөхөд хүний зүрх яаж ч тэсэх билээ. АНУ-д цахилгаан сандал дээр суулгах ялыг гүйцэтгэдэг.

Чулуугаар шидэх: Хүн төрөлхтний эртний үед хүн болгон чөлөөтэй оролцох боломжтой "ардын цааз" байжээ. Одоо энэ аргыг зургаан улс хэрэглэдэг аж. Хэрэгтэнийг шонд дүүжилж байгаад чулуу нүүлгэнэ. Эндээс хэрэгтний тархины гэмтэл нь үхэлд хүргэх гол шалтгаан болно.

Хүчилд уусгах: Иракт энэ цаазыг хэрэглэдэг байжээ. Хүчлээр дүүргэсэн цементэн онгоцонд эхлээд хэрэгтний гар, хөлийг дүрнэ. Энэ аргаар Ливаны коммунист намын төв хорооны нарийн бичгийн дарга Ф.Хелүг цаазалжээ.

Хаднаас шидэх: Манай эриний өмнөх үеэс уламжлагдсан энэ аргыг дэлхийн 2-р дайны үед фашист германыхан хэрэглэж байжээ. Дараа нь улаан хамгаалагчдын үед Хятадууд хэрэглэж байсан бөгөөд 770-аад жилийн өмнө Хубилай хааны Юниан мужид аваачсан монголчуудыг ингэж цаазалсан түүх байдаг. Харин одоо Исламын зарим орнууд энэ аргыг хэрэглэж байна.

Өнөөдөр Дэлхийн 13 оронд хэрэгтнийг нас харгалзахгүй цаазалж байна. Үүнийг эрх чөлөөт АНУ-д хийдэг, тухайлбал Луизиана, Арканзас мужид 15 настай, Миссисипид 14-тэй, Флоридад 13-тай хүүхдийг цаазлан хороосон бол Иранд 10 настай хүүхдийг жирэмсэн эмэгтэйн хамт цаазалжээ. Сүүлийн арав гаруй жилд Ираны 13 хүүхэд хуульчилсан аллагад өртсөн байна. Ихэнх улсад эх орноосоо урвасан тохиолдолд ялын дээд хэмжээ оноодог. Зарим улс орон өөрийн зан заншлын өвөрмөц онцлогоо хадгалах зорилгоор цаазлах ялыг хэрэгжүүлдэг байна.

• Бусадтай энгэр зөрүүлсэн эхнэр хүн - БНАСАУ, Иран
• Янханчлах - Иран
• Хүн нэрээ гутааж арчаагүй амьдрах - Иран
• Шашны дэг зөрчин хориглосон өдөр цагт идэж, уух, тамхи татах явдал дөрөв дэх удаагаа давтагдвал - Иран
• Эрийг эмлэх - Иран, Мавритани
• Нэг бус удаа архи уух - Иран
• Садар самуун сурталчлах, янхны газар байгуулах, зуучлах, тамхи хулгайгаар хил давуулах, үхэр хулгайлах - Хятад
• Галдан шатаах - Марокко, Баруун Сахар
• Хар зах дээр наймаа хийх - Мозамбик
• Хүндрүүлэх нөхцөлд агаар, ус бохирдуулсан - Йемен
• Мухаммед бурхны нэрийг бузарлах - Пакистан
• Хар дом, хараал хийж хүний амь бүрэлгэх - Руанда