“Авлига, хээл хахууль мөнх, яагаад гэвэл төгс улс орон гэж байдаггүй. Авлигыг ор үндсээр нь устгана гэж байхгүй учраас зөвхөн бууруулж болно” гэж ярьдаг. Харин Бразилийн Ерөнхийлөгч Дилма Руссефф яг үүнийг хийж байна.

Тэрбээр төр засгийн эрхэнд 11 сар байхдаа таван сайдыг, мөн Тамгын газрын даргаа ч авлигын хэрэгт холбогдуулан халжээ. Дилма бүсгүй хүний сэтгэл хөдлөлөөр “толгойноосоо эхэлж өтсөн загас”-ыг цэвэрлэж байна уу эсвэл эрх баригч элитүүдийг бүрмөсөн шинэчлэхээр тооцоолсон уу?

Ийм олон сайдын халаа сэлгээ бусад улс оронд аль хэдийнэ улстөрийн гүн хямрал үүсгэх байсан. Гэтэл Бразилид Ерөнхийлөгчийн нэр хүнд улам өсч, хэзээ ч байгаагүй 70 хувьд хүрчээ. Үүний гол шалтгаан нь авлигатай тэмцэх нь энэ улсын үндэсний хэмжээний бодлого болон хувирч, үүнд хууль сахиулах байгууллагууд, хэвлэл мэдээллийнхэн, сүм хийд төдийгүй иргэд өөрсдөө татагдаж орсон хэрэг. Энэ ажиллагааг Бразилид “цэвэрлэгээ”, “өглөөний угаалга” гэж нэрлэдэг. Кампанит ажлын дүнд дунд тушаалын түшмэд, зарим хотын захиргаа бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцорч байна.

Ерөнхийлөгч Дилма өмнөх төрийн тэргүүн Луис Инасиу Лула да Силвагаас аппаратыг нь өвлөн авсан билээ. Тэрбээр Лулагийн Тамгын газрын дарга байхдаа энэ аппаратыг бүрдүүлэхэд өөрөө гар бие оролцсон хүн. Иймээс Дилма одоо улстөрийн эр зориг гаргаж, дээд тушаалын түшмэдийн талаарх хэвлэлээр гарсан материалыг шалган, тэмцлийг эхлүүлсэн.

Сан-Паулу хотын Үйлдвэрчний эвлэлийн (FIESP) мэдээгээр 2010 онд төрийн байгууллагуудын түшмэдийн авсан авлигын хэмжээ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний /ДНБ/ 2,3 хувьд хүрчээ. Энэ нь 69,1 тэрбум реал буюу 277 онгоцны буудал барих хөрөнгө. Эсвэл энэ мөнгөөр их, дээд сургуулиудын төсвийн албан тушаалтны тоог хоёр дахин нэмж болох гэнэ.

Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Антонио Палоси хамгийн эхэлж огцорсон. Тэрбээр сүүлийн хэдэн жилд гэнэт нэмэгдсэн хөрөнгийнхөө эх үүсвэрийг тайлбарлаж чадаагүй юм. Дараа нь Аялал, жуулчлалын сайд Педро Новайс огцров. “Жившгүй” хочит Новайс таван удаа улиран, энэ албыг хашихдаа төсвийн мөнгийг асар ихээр хувьдаа завшсан бол Хөдөө аж ахуйн сайд Вагнер Росси бизнесмэнүүдээс хахууль авдаг байв. Харин Тээврийн сайд Альфредо Насименто өөрийн удирддаг яамаа гэр бүлийн бизнесийн талбар болгон хувиргаж, төмөр зам барих төсөл зэргийг өөрөө авдаг аж. Спортын сайд Орландо Силва төсвийн мөнгийг өөртөө бус сонгууль намын хэрэгцээнд үрсэн гэсэн ч ялгаагүй огцорсон. Энэ томчуудын огцролт араасаа дунд болон бага тушаалтнуудыг цувруулжээ.

Шинжээчид “Энэ цэвэрлэгээ эрсдэлтэй. Халагдсан, огцорсон түшмэд бүгд Засгийн газрын эвсэлд багтдаг намынх. Мөн сөрөг хүчин Ерөнхийлөгч Дилмагийн эсрэг кампанит ажил эхлэн, “Биднийг дан авлигачид удирдаж байна” гэж иргэдийг сэнхрүүлж байгаа тул Ерөнхийлөгч өөрөө огцорч магадгүй” хэмээн сэрэмжлүүлэв. Бразилийн ардчилсан хөдөлгөөний нам, Коммунист нам эвслээс гарна гэж мэдэгдсэн ч гарч зүрхлэхгүй байна. Учир нь иргэний нийгэм, сүм хийд, бизнесмэнүүд бүгд авлигын эсрэг тэмцлийг дэмжиж байгаа юм. Ерөнхийлөгчөө хичнээн эр зориг гарган, эвслийн ашиг сонирхлоос ард түмнийхийг илүү дээгүүрт авч үзэж байгааг тэд үнэлж байна.

Бразилид “Авлигын эсрэг” хөдөлгөөн өрнөж, хүн бүр идэвхтэй байр суурь эзлэх болсон. 20 мянган хүн гудамжинд гарч жагсаж, төрийн бүх шатанд авлига гаарсныг эсэргүүцэж, депутатын халдашгүй эрхийг халах, итгэл хүлээлгэх санал хураалтыг нууцаар явуулах зэрэг шаардлага тавьжээ. Нэг иргэн “Би машин дээрээ “Авлигыг устгая” гэсэн зурагт хуудас наасан биш нэг ч цагдаа намайг зогсоохоо больсон ” гэжээ.

Авлига цэцэглэхэд гурван хүчин зүйл нөлөөлдөг аж. Авлигад идэгдсэн түшмэд, тэднийг өөгшүүлэгчид буюу авлига өгөгчид, мөн олигархиудаас дэмжлэг авдаг хууль тогтоогчид. Олон нийтийн байгууллагууд ч энэ тэмцэлд татагдан оржээ. Тэд “Нэг бол Бразили авлигыг устгана. Эсвэл авлига Бразилийг” гэсэн уриа дэвшүүллээ. Рио-де-Жанейро хотын Копакабан наран шарлагын газарт хүмүүс 594 шүүр авч ирж, авлигын эсрэг тэмцэхээ мэдэгдлээ. Дашрамд дурдахад энэ улсын парламентын доод танхим ийм тооны гишүүдтэй аж. Сонирхуулахад Копакабаны эдгээр шүүрийг маргааш нь бүгдийг хулгайлчихсан аж.

Ерөнхийлөгч Дилма “Авлигатай тэмцэх нь миний хувьд эрсдэл. Надад “өглөөний угаалга” гэдэг нэр таалагддаггүй. Яагаад гэвэл өглөөний 6-8 цагт угаалга, цэвэрлэгээ хийдэг бол төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтад тавих Ерөнхийлөгчийн хяналт хэзээ ч завсарлахгүй” хэмээн ярьжээ. Сэтгүүлч түүнээс “Хөдөлмөрийн нам засгийн эрхэнд найман жил, найман сар байхдаа яагаад энэ ажлыг дуусгаж чадаагүй вэ?” гэж асуув. “Эрхэм бүсгүй минь, энэ бол гэрийн цэвэрлэгээ биш. Авлигыг ганц дохилтоор устгах аргагүй. Тэр тусмаа цаашлах тусам тэмцэл улам хүндэрч байгаа” хэмээн Ерөнхийлөгч хариуллаа.

Дэлхийн бусад орны Ерөнхийлөгчөөс ялгаатай нь хатагтай Дилма авлигачидтай үгээр биш ажил хэргээр тэмцэж байна. Энэ тэмцлийн гол бай нь түүний сайн танилууд, өмнөх элитүүд. Хуучин Ерөнхийлөгч Лула тэднээс улстөрийн дэмжлэг авахын төлөө бүхнийг уучилж, зөвшөөрч байсан гэдэг. Иймээс Дилма шинэ элитүүдийг бий болгохоор шийдсэн бололтой. Тэгээд ч Лула хоолойн хорт хавдар туссан учраас улстөрд эргэн ирэхгүй байх.

Зарим судлаач энд эмэгтэй хүний хүчин зүйл нөлөөлж буйг үгүйсгэхгүй байна. Хамгийн аймшиггүй, хамгийн тэвчээртэй шүүгч бол нөхөргүй, хүүхэдгүй эмэгтэй гэдэг. Гэхдээ Бразилийн 36 дахь Ерөнхийлөгч Дилмагийн хувьд энэ онолын тал нь үнэн. Хатагтай Дилма хоёр удаа гэрлэж байсан ч одоо салсан. Охинтой, өнгөрсөн жил ачтай болсон байна.

64 настай Ерөнхийлөгч Дилма 2014 оны сонгуульд дуулиан шуугиантай очихоос санаа зовохгүй байна. Учир нь тэр өөрийгөө Лулагийн үйл хэргийг үргэлжлүүлэгч биш гэдгийг баталж, өөрийн бодлогыг явуулахыг хүсч байгаа бололтой. Гэхдээ улстөрийн болон олигархиудын элитүүдийн эсрэг сөрөн зогсох хүч түүнд бий юу? Хатагтай Дилмаг Ерөнхийлөгч Фернандо Коллорын хувь заяа хүлээж байна уу. Коллор яг түүн шиг авлигын эсрэг тэмцсэн боловч мөнгө угаасан хэрэгт сэжиглэгдэн огцорсон. Шалбааг дунд амьдарч байж яаж ч шавар болохгүй байх билээ.

Бразили авлигын эсрэг аян дайн зарлалаа