Зэс хайлуулах үйлдвэрийг байгуулснаар манай улсад химийн үйлдвэрлэлийн суурь тавигдаж, зам тээвэр, дэд бүтцийн салбарт томоохон алхам хийгдэх болно гэдгийг УИХ-ын гишүүд ч, эрдэмтэн мэргэжилтнүүд ч хүлээн зөвшөөрч байна.

УИХ-ын даргын 2009 оны 11 сарын 13-ны өдрийн 180 тоот Захирамжаар “Зэсийн баяжмалыг боловсруулах, зэс хайлуулах үйлдвэр барьж байгуулах асуудлаар бодлогын баримт бичиг боловсруулах” үүрэг бүхий ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Д.Дамба-Очироор ахлуулан байгуулсан билээ. Тус ажлын хэсэг нь дээрх баримт бичгийг энэ оны 4 дүгээр улиралд багтаан УИХ-д танилцуулах бөгөөд ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд УИХ-ын гишүүн Х.Бадамсүрэн, Ц.Баярсайхан, Г.Баярсайхан, Ц.Дашдорж, Д.Зоригт, Х.Наранхүү, Д.Одхүү, Ч.Улаан, Ц.Цэнгэл, З.Энхболд нарын гишүүд ажиллаж байна.
Тус ажлын хэсгээс эрдэмтдийн санаа бодлыг сонсохоор өнөөдөр 14,00 цагт Б танхимд нээлттэй ярилцлага зохион байгуулсан бөгөөд уг ярилцлагад ЭБЭХЯ-ны газрын дарга, мэргэжилтнүүд, мөн инженер металлургичид, Эрдэнэт үйлдвэр, Монголросцветмет, МАК зэрэг томоохон байгууллагуудын дарга, инженерүүд бүхий 14 хүн ирж оролцон өөрсдийн байр суурийг илэрхийллээ.

Уулзалтын үеэр эрдэмтэн мэргэжилтнүүдийн төлөөллөөс зэсийн баяжмал ба хүдрээс хайлш боловсруулах технологи, үүнтэй холбоотойгоор хийсэн судалгааны ажлын дэлгэрэнгүй дүнг танилцуулж, мэргэжлийн хүмүүс болон УИХ-ын гишүүд уг асуудлаар санал солилцов.

Манай улсын хувьд Эрдэнэт, Оюу толгой, Цагаан суварга гэсэн зэсийн гурван том эх үүсвэрээс зэс хайлуулах үйлдвэрийн түүхий эдийг гарган авах боломжтой байгааг ярилцаад технологийн хувьд хамгийн сайн туршигдсан, хамгийн бага хор хөнөөлтэй, хамгийн богино хугацаанд хэрэгжүүлж болох үйлдвэр байгуулах саналыг эрдэмтэн мэргэжилтнүүдийн зүгээс УИХ-ын ажлын хэсэгт боловсруулж өгөх шаардлагатай байгааг уулзалтад оролцогчид онцолж байлаа.

УИХ-ын гишүүн Ц.Цэнгэл эрдэмтдийг зөвшилцөж нэгтгэсэн саналаа бэлтгээд УИХ-ын ажлын хэсэгт танилцуулахыг хүссэн бол, З.Энхболд гишүүн зэс хайлуулах үйлдвэрийн талаар байж болох бүхий л хувилбарыг агуулсан саналаа ажлын хэсэгт танилцуулна уу гэсэн юм.

Г.Баярсайхан гишүүн, бид үндэсний мэргэжилтнүүдийнхээ саналыг сонсоод улс төрийн шийдвэр гаргах гэж байгаа болохоос технологи сонгох гээгүй. Технологи нь туршигдсан, байж болох хамгийн бага хэмжээгээр байгаль орчинд нөлөөлдөг, богино хугацаанд хэрэгжүүлж болохуйц байх хэрэгтэй, тэгээд барьж байгуулах үедээ шийдэх асуудал гэв.

Мэргэжлийн хүмүүсийн зүгээс зэс хайлуулах үйлдвэр барьж байгуулах явцдаа Хөвсгөлийн Бүрэнхааны фосфоритын орд газрыг ашиглах асуудлыг хөндсөн бөгөөд энэ нь гишүүдийн зүгээс байгаль орчны хувьд аюултай гэсэн болгоомжлол, үүнийг ашиглахгүйгээр зэс хайлуулах үйлдвэр барьж байгуулах боломж байхгүй гэж үү гэсэн асуултыг тавихад хүргэсэн. Гэвч мэргэжилтнүүд байгаль орчны хор хөнөөл гэсэн сэдвээр ярихыг хүссэнгүй. Тэр ч байтугай Ц.Балдорж агсны бичсэн “Далай ээж цаазын тавцанд” нийтлэлийг үгүйсгэсэн, “Өөрөө бичээгүй, өөр хүн бичиж өгсөн биз” гэсэн үгийг унагасан юм. Үүнтэй холбоотойгоор, З.Энхболд гишүүн “Бүрэнхааны ордыг ашиглахгүйгээр зэс хайлуулах үйлдвэр барих боломж бий эсэх, хэрвээ ашиглалаа гэхэд хамгийн бага сөрөг нөлөөлөлтэйгээр ашиглах боломж байна уу” гэсэн асуултдаа эрдэмтдээс хариулт авч чадаагүй. Байгаль орчны асуудал эмзэг сэдэв. Гэвч дэлхий даяараа “ногоон” технологийг сонгож буй эрин үед ийм асуулт зүй ёсных гэдгийг хаана хаанаа хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй биз ээ.

Харин Х.Бадамсүрэн гишүүн тус салбарт илүү ойр хүний хувьд эрдэмтэн мэргэжилтнүүдэд хандан саналаа илэрхийлсэн юм. Тэрбээр Эрдэнэт, Оюу толгойг түшиглэн тус тусад нь үйлдвэр байгуулах, ингэхдээ Цагаан суваргын хүдэр Эрдэнэтийнхтэй төстэй учир эдгээрийг нэгтгэх, түүнчлэн улсын хэмжээнд дунд нь нэг үйлдвэр байгуулах зэрэг хувилбарууд байж болохыг хэлээд, Эрдэнэтэд үйлдвэрээ барьсан тохиолдолд “хамтарсан”, эсвэл тусдаа байлгах эсэхийг шийдэх гээд олон шийдлээр саналаа боловсруулж өгөхийг уулзалтад оролцогчдоос хүссэн юм.

Зэс хайлуулах үйлдвэр байгуулахад хамгийн сайн түшиц газар бол Эрдэнэт уулын баяжуулах үйлдвэр гэдэгтэй оролцогчид санал нэгдэж байсан. Гэвч зэс хайлуулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаанд их хэмжээгээр хэрэглэгддэг хүхрийн хүчил гишүүдийн болгоомжлолыг төрүүлж буй нь илт байв.

Инженер металлургич С.Дамбадаржаа болон эрдэмтэд дэлхийн зэс үйлдвэрлэлийн талаарх өөрсдийн байр суурийг илэрхийлж, технологийн хамгийн сайн хувилбарыг сонгох хэрэгтэй гэдэг дээр санал нэгтэй байна гэв. Хэдий маргаантай ч эрдэмтэд улс орныхоо хөгжилд том алхам болох хүнд үйлдвэрлэлийн бодлогод өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах үүргээ биелүүлэх нь дамжиггүй.

Зэс хайлуулах үйлдвэрийг байгуулснаар манай улсад химийн үйлдвэрлэлийн суурь тавигдаж, зам тээвэр, дэд бүтцийн салбарт томоохон алхам хийгдэх болно гэдгийг УИХ-ын гишүүд ч, эрдэмтэн мэргэжилтнүүд ч хүлээн зөвшөөрч байна. Өнөөдрийн уулзалтаар үйлдвэрлэлийн салбарт том дэвшил авчрах бодлого боловсруулах УИХ-ын ажлын хэсэг, эрдэмтэн мэргэжилтнүүд хамтран ажиллах эхлэл тавигдлаа.