Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 2024 оны гүйцэтгэлийн тайлан болон Монгол Улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний гүйцэтгэл тайланг хэлэлцээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд санал хэллээ.

УИХ-ын гишүүн М.Мандхай:  

Ганц нэг салбарын асуудал биш. Ер нь бусад салбарууд дээр ч гэсэн энэ төлөвлөгөө гүйцэтгэлтэй холбоотой үнэлгээний асуудал зарчмын хувьд адилхан байх шиг байна. Үндэсний аудитын газраас гаргасан 2024 оны жилийн төлөвлөгөөнд тусгасан арга хэмжээний хэрэгжилт 52,1%-тай гэж гарч. Төлөвлөгөө болгон цаад талдаа гүйцэтгэлээсээ хамаараад тодорхой хэмжээний төсөв зарцуулагдаад явж байгаа. 52,1%-ийн гүйцэтгэлтэй тэр хэмжээгээр мөнгө бол зарим тохиолдолд төсвөөсөө илүү давсан үзүүлэлтүүд байгааг зөвхөн ХАА-н салбар дээрээ түшиглээд яримаар санагдлаа. 

Нэгдүгээр асуудал бол. Хүнсний хангамж аюулгүй байдлыг сайжруулах. 2022 оноос хойш хүнсний хангамж аюулгүй байдлыг хангах бодлого хэрэгжээд хүнсний хувьсгал гэдэг хөдөлгөөн нийтдээ 1,7 их наяд төгрөгөөс 1,2 орчим их наяд төгрөг зарцуулагдаад явж байгаа. Энэ хөдөлгөөн маань үндсэндээ тодорхой хэмжээний хугацаатай, төлөвлөгөөтэй. Энэхүү хөдөлгөөнийг өрнүүлэхтэй холбоотойгоор хүнсний хангамж аюулгүй байдал үнэхээр хангагдаж байгаа юу? Энэ хөдөлгөөний хүрээнд хэрэгжүүлэх гэж байгаа гол чиглэл чинь хэрэгжих үү гэдэг дээр Засгийн газар анхаарах ёстой байсан. Тэгтэл Үндэсний Аудитын газрын үнэлгээгээр Хүнсний аюулгүй байдлын индекс тооцох аргачлал байхгүйн улмаас тэргүүлэх чиглэлүүдийн шалгуур үзүүлэлтийг бол үнэлэх боломжгүй. Энэ тэргүүлэх 5 чиглэлийг харахад. Хүнсний хангамж аюулгүй байдлыг сайжруулах чиглэлээр 5 төсөвт тусгасан ажлууд харагдаж байгаа. Жишээлбэл Хүнсний бүтээгдэхүүний чанар баталгаажуулалтын лабораторийн чадавхыг нэмэгдүүлнэ. Засгийн газар өөрсдийгөө 90%-тай үнэлчихсэн байгаа. Тэгтэл төсөвт батлагдсан санхүүжилт нь 500 сая төгрөг гэсэн атлаа нийт зарцуулсан гүйцэтгэл нь 2,7 тэрбум төгрөг буюу төсөвлөгдсөн санхүүжилтээсээ 551%-аар илүү мөнгө зарцуулчихсан. Үүнийгээ болохоор гадаад зээл тусламжаар санхүүжүүлээд явж байх жишээтэй. Тиймээс батлагдсан санхүүжилтээсээ илүү зарцуулчихсан. Тэгтэл үнэлэх үнэлгээ нь байхгүй. Бид нар яг өнөөдөр юуг хянаж, юун дээр шаардлага тавьж суух вэ гэдгээ хэлж сайн мэдэхгүй байна. 

Хоёрдугаарт, Хоёр том чухал асуудал байгаа. Жишээлбэл хүнсний хангамж, Цагаан алт, шинэ хоршоо гээд хөдөлгөөнүүд өрнөөд санхүүжилтүүд гараад үр дүн эхнээсээ эхлээд хэмжигдэхээр ажиллаад байгаа. Тэгтэл үүнийг дэмжих ёстой хамгийн чухал. Эмээлт болон Дарханы үйлдвэр технологийн паркууд нь 0-ээс 29%-хувийн гүйцэтгэлтэй байгаа. Өөрсдийгөө 90%-ийн гүйцэтгэлтэй гэж үнэлж байгааг би сайн ойлгохгүй байна. Тэгэхээр энэ арга хэмжээнүүд хангалтгүй хэрэгжээд байгаа шалтгаан нь юу вэ? Жишээлбэл Эмээлтийн эко паркийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлэх төсөл арга хэмжээнүүд нь 49,1 тэрбум төгрөг төлөвлөсөн. Одоогоор 3,1 тэр тэрбум төгрөгийг нь зарцуулсан. Санхүүжилт нь 6,3%-тай байгаа. Үнэхээр тухайн жилдээ хэрэгжүүлж чадахгүй байсан юм бол яах гэж төлөвлөгөө тавьдаг юм бэ? Өөрсдийгөө 90%-ийн гүйцэтгэлтэй гээд тавьчихсан. Үүнийг хэрхэн тайлбарлах вэ? Гадаад зээл тусламжийг харах юм бол 1996-2024 оны байдлаар зөвхөн ХАА-н чиглэлийн 21 төсөл дээр гэхэд л 1,8 их наяд төгрөг. Байгаль орчин уур амьсгалтай холбоотой 23 төсөл дээр 453,7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хэлэлцээр хийгдсэн байна. Бид нар мөнгөө зарцуулаагүй нь сайн гэдэг ойлголттой байж болохгүй.