Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны газрын мэдээллийн технологи, инновацийн хэлтсийн дарга Г.Чинзоригтой ярилцлаа.

- Төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлын явц ямар байна?

Төрийн үйлчилгээг түгжрэлгүй болгох эхний алхам өнгөрсөн оны зургадугаар сард хийгдэж ТҮЦ машинуудыг ашиглалтад оруулсан. Иргэд ТҮЦ машинаар 11 төрлийн төрийн үйлчилгээг авч байна. Худалдан авах ажиллагааг цахим хэлбэрээр явуулж эхэлсэн. Бид цахим үйлчилгээтэй холбоотой хүмүүсийн сэтгэл ханамжийг судалсан. Судалгаанд үндэслээд төрийн үйлчилгээнүүдийг эрэмбэлж үзэхэд Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын цахим үйлчилгээ, тэр дундаа хуулийн этгээдийн бүртгэл дээр сэтгэл ханамж доогуур байна. Урт дараалал үүсдэг. Улсын бүртгэлийн үйлчилгээ мэдээллийн нарийн нууцлал шаарддаг учраас иргэн хүн өөрөө очиж мэдээллээ бүртгэх нөхцлийг бүрдүүлэх зорилгоор бүртгэлийн ажлыг ТҮЦ машинаас эхэлсэн юм.

ТҮЦ машинуудын байрлал

Ажлын дараагийн шатанд иргэд гэрээсээ төрийн үйлчилгээг авах бололцоо бүрдүүлэхийг зорьж байна. Нийгмийн даатгал, нийгмийн халамж болон Зам тээврийн яамтай холбоотой үйлчилгээг цахимжуулна. Энэ оны зургадугаар сарын 30 гэхэд нийт 25 үйлчилгээг цахимжуулахаар тендер зарласан. Ингэснээр бид төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлын 50 хувийг хийж дуусгана. Тавин хувь гэж буйн учир нь эдгээр 25 үйлчилгээ бусад үйлчилгээний суурь буюу дэд бүтэц болдогтой холбоотой. Өөрөөр хэлбэл нэгдсэн өгөгдлийн сан байгуулах, төрийн байгууллагуудын мэдээллийн санг хооронд нь холбож мэдээлэл солилцох нөхцлийг бүрдүүлнэ гэсэн үг.

Иргэдтэй холбоотой гол үйлчилгээг дээрх 25-д багтаасан. Ингэснээр бичиг баримт бүрдүүлэхийн тулд төрийн байгууллагуудын хооронд гүйлгүй тухайн иргэн шаардлагатай мэдээллээ өөр төрийн байгууллагаас цахим хэлбэрээр авах бололцоотой болно.

2016 он гэхэд 179 төрийн үйлчилгээг цахимжуулна.

- Төрийн үйлчилгээг цахимжуулснаар ямар үйлчилгээ хэрэггүй болох вэ?

Тодорхойлолт олгох үйлчилгээ устана. Тухайлбал банканд нийгмийн даатгалын тодорхойлолт өгөх хүн нийгмийн даатгалын газар луу явалгүй банканд зөвшөөрөл өгснөөр банк тодорхойлолтыг татаж авна. Түүнчлэн цахим үйлчилгээ ачааллыг багасгадаг учраас зарим төрийн байгууллага ажилчдынхаа тоог цөөлөх шаардлагатай тулгарна.

- Төрийн цахим үйлчилгээнд хүмүүсийг сургах ямар ажлууд хийгдэж байна?

Орон даяар сургалт явуулах боломжгүй. Нэг талаас ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулиудаар дамжуулж цахим үйлчилгээ авах дадлыг бий болгож байна. Нөгөө талаас хэрэглээгээр нь шахаж хүмүүсийг сургана. Олонхи төрийн үйлчилгээ цахимжаад ирэхээр хүмүүс тэртэй тэргүй сурна. Цахим үйлчилгээ маш их цаг, мөнгө хэмнэдгийг хүмүүс ойлгох нь гарцаагүй. Цахим үйлчилгээг энгийн, ойлгомжтой, асуудал гарвал заавартай, зааваргүй бол оператортай холбогдож болохоор зохиож байгаа.

- Төрийн мэдээллийн нэгдсэн сангийн талаар тодорхой ярихгүй юу?

Төрийн бүх мэдээллийн нэг дор төвлөрүүлнэ гэсэн үг биш. Харин төрийн мэдээллийг цэгцтэй хадгалах юм. Жишээлбэл иргэн хүн хаягаа солиход өмнө нь хөрөнгийн бирж дээр бүртгүүлсэн хуучин хаягийн мэдээлэл автоматаар шинэчлэгдэх гэх мэт. Аливаа мэдээллийг хадгалах нэгдсэн стандартыг гаргана.

- Төрийн цахим үйлчилгээнд мэдээллийн аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах вэ?

Асуудал чухал бөгөөд Тагнуулын ерөнхий газрын харъяа Кибер аюулгүй байдлын газар хариуцдаг. Зөвхөн тоног төхөөрөмж, технологид зориулагдсан хөрөнгө оруулалт хийгдэж байгаа.. Үйл ажиллагааны журам, стандарт байх хэрэгтэй. Манай байгууллагаас мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдлийн үнэлгээг жил бүр хийж зөвлөмж гаргадаг.

Түүнчлэн Кибер аюулгүй байдлын газраас Кибер аюулгүй байдлын тухай хуулийг УИХ-д өргөн барина. Хөгжиж буй орнуудын жишгээс харахад юун түрүүнд энэ хууль хэрэгтэй бөгөөд технологитой холбоотой харилцааг зохицуулдаг. Манай агентлагаас мэдээллийн технологийн салбарын эрх зүйн шинэчлэлтэй холбоотой Хувь хүний өгөгдлийг хамгаалах тухай хуулийн төслийг боловсруулна. Үүрэн холбооны компаниудад хэрэглэгчдийн бүх мэдээлэл хадгалагддаг. Хэрэв хэн нэгэн тэр мэдээллийг өөр зорилгоор ашиглавал үүрэн холбооны операторууд ямар хариуцлага хүлээх нь тодорхойгүй байдаг. Энэ мэт асуудлыг дээрх хууль зохицуулна. Цахим гарын үсгийн тухай хууль гарснаар иргэд гэрээсээ төрийн үйлчилгээ авах боломжтой болсон.

Бид дэлхий нийтэд мэдээллийн технологитой холбоотой хуулиудыг судалсан. Мэдээллийн технологи хөгжсөн аль ч улсад Мэдээллийн аюулүй байдлын тухай хууль, Хувь хүний өгөгдөл хамгаалах тухай хууль зайлшгүй байдаг. Зарим оронд Цахим засгийн газрын тухай хууль ч бий.

- Төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажилд хаанахын технологийг ашиглаж, компаниудыг ямар шалгуураар оролцуулж байна?

Олонхи үйлчилгээг дотоодын компаниудаар хийлгэнэ. Учир нь Монгол улс мэдээллийн технологийн бие даасан байдалтай байж системээ цаашид хөгжүүлж явах хэрэгтэй. Технологийн хувьд нэг талыг барихгүй бөгөөд чанарын шаардлага хангасан эвдэрвэл хандах эзэнтэй технологийг ашиглана. Харин хамгийн эмзэг буюу цөм систем хийхэд дэлхийд шалгагдсан, найдвартай технологийг ашиглана.

- 179 төрийн үйлчилгээг цахимжуулснаар хэдий хэмжээний мөнгө хэмнэх тухай тооцоо бий юу?

ТҮЦ машинтай болсноор Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын тодорхойлолт өгдөг цонхны ачаалал 60 хувиар буурсан.

Судалгаа байдаг ч бодитой биш. Харин түүхээс харахад ТҮЦ машины ачаар өнгөрсөн хагас жилд иргэдийн халааснаас нэг тэрбум төгрөг хэмнэсэн. Тэгэхээр цахим үйлчилгээ түргэн хугацаанд хөрөнгө оруулалтын зардлаа нөхөж чаддаг нь харагдаж байна. Гэхдээ нэг зүйлийг нэмж хэлмээр байна. Төр бүгдэд үйлчлэх гэж оролдох нь утгагүй. Олон үйлчилгээг хувийн хэвшилд даатгах боломжтой. Одоогоор бид хуучин тогтолцоог цахимжуулах гэж байна. АНУ төрийн үйлчилгээг концепцийн түвшинд маш сайн шийдсэн учраас иргэн хүн тэр болгон төрийн байгууллагад хандах шаардлагагүй. Тэгэхээр цахимжуулах ажил Ерөнхийлөгчийн яриад буй ухаалаг төрийн асуудалтай уялдаж хэрэгжих ёстой.

Г.Чинзориг: ТҮЦ машин иргэдийн халааснаас нэг тэрбум төгрөг хэмнэсэн