Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтын захирал Б.Сүглэгмаатай ярилцлаа.

- Боловсролын шинэчлэлийн хүрээнд багшлах арга зүйн хувьд ямар өөрчлөлт хийгдэх вэ?

Боловсролын салбарын шинэчлэлийн гол зорилго нь сургалтын чанарын өөрчлөлт хийх. Өөрөөр хэлбэл хувь хүн болгонд байгалиас заяасан далд авьяасыг сургуулийн орчинд хичээлийн хөтөлбөрөөр дамжуулан илрүүлж хүүхэд бүрийг хөгжүүлнэ гэсэн үг. Энэ зорилтыг хэрэгжүүлэхэд нэлээдгүй саад бэрхшээл тулгарч байна. Юун түрүүнд багш нарын хоцрогдсон, үр дүнгүй хандлагыг өөрчлөх хэрэг тулгардаг. Гэхдээ багш нарт хуучин ойлголт, сурагчтай харьцах арга барилаасаа салах хялбар биш. Явцгүй болсон хуучин зүйлсээсээ салж байж дараагийн шинэчлэлийн асуудлыг ярьж болно. 21 зууны иргэдийг төлөвшүүлэх хүмүүсийн чадварыг дээшлүүлэх нь төрийн бодлогын нэг хэсэг.

- Танай байгууллага шинэчлэлийн ажилтай уялдуулан ямар сургалтуудыг зохион байгуулдаг вэ?

Багшийн мэргэжлийг дээшлүүлэх институт түүхэндээ гурван удаа татан буугдсан. Сүүлд 2012 онд Засгийн Газрын тогтоолоор байгуулагдсан. Үндсэн болон төрөлжсөн сургалтыг багш нарын дунд зохиодог.

МУБИС-ийн 2-р улирлын багшлах дадлагын үеэр оюутан нэг бүр сургалтын шинэ арга зүй, технологийг туршин нэвтрүүлэх зорилт дэвшүүлж, үүний бэлтгэл ажил болгон багшлах дадлагад гарах 3-р курсийн 1000 гаруй оюутанд 10 чиглэрээр сургалт зохион байгуулжээ.

Хүүхдийн хөгжил зөвхөн багшийн ажил биш бөгөөд сургуулийн захирал, сургалтын менежер, нийгмийн ажилтан, эмч, номын санч, тэр байтугай дотуур байрны багш нарын хамтын ажил. Тэгэхээр боловсролын шинэчлэлийг зөвхөн яамны хүрээнд ярихаас илүүтэй боловсролын байгууллагад бүх хүмүүс хамтарч шинэчлэлийг хийх хэрэгтэй гэсэн дүгнэлтийг бид хийлээ. Хамтын ажлыг зохион байгуулах концепци манай байгууллага дээр төвлөрдөг. Багш нарын, захирлуудын, сургалтын менежерүүдийн гэх мэтээр боловсролд хамаатай бүх ажлаар тус тусад нь сургалт явуулдаг. Сургуулийн эмч нарын сургалт ч бий. Хүүхдүүд голдуу сургуульд байхдаа насан туршийн ужиг өвчтэй болдог учраас сургуулийн эмч нарын үүрэг, хариуцлага өндөр. Хоолойны ангиныг хэлж болно. Сургуулийн эмч нарыг энгийн нэг үйлчилгээний ажилтантай холбоод хаячихдаг учраас хүүхдүүддээ хүрч ажиллахад хэцүү байдаг тухай тэд ярьсан. Сурагчдыг багаасаа амьдралын эрүүл дадал зуршилтай болгох нь эмч нарын гол ажил.

Энэ жилээс эхлээд багш нарыг өөр байдлаар үнэлнэ. Цаасаар бус хүүхдийн хөгжилд гарсан ахиц, дэвшлээр үнэлгээг өгнө. Сурагчдын эрүүл мэндэд хэр анхаарч буйг ч харгалзаж үзнэ. Ингэснээр багш, эмч хоёр хамтарч ажиллана.

- Багш нарыг урамшуулах, индексжүүлэх ойлголтын талаар тодорхой ярихгүй юу?

Нийслэлийн боловсролын газраас багш нараа дэмжих үүднээс санаачилсан ажил. Гэхдээ цаад утгаараа индексжүүлэх нь хэр оновчтой зүйл вэ гэсэн асуулт гарна. Нэг талаас мөнгөн урамшуулал олгож буй нь сайн ч, нөгөө талаас шагнал аваагүй багш нараа ялгаварлаж байгаа юм шиг байдал бий болно. Бүгдийг нь урамшуулах боломжгүй шүү дээ. Үүний оронд багш нарынхаа цалинг нэмж, хүүхдүүдтэйгээ ажиллах илүү боломжийг өгөх тал дээр анхаарвал дээр болов уу? Олон улсын жишгээр багш нарыг шагнаж урамшуулаад байдаггүй.

Мэргэжлийнхээ мөн чанараар багш болгон хүүхдийнхээ төлөө ажиллах ёстой учир заавал ялгаж, салгах хэрэггүй. Шагнаж урамшуулах нь хавтгайрвал багш хүн түүндээ илүү анхаарлаа хандуулаад хүүхдээсээ хөндийрөх талтай.

Урамшуулах практикийг үндэстэн дамнасан корпорациуд сайн багш нарыг шалгаруулж шилдэг санаа олохын тулд ашигладаг. Тухайлбал Сони, Тоятогийн дэргэд багшийн хөгжлийн нийгэмлэг ажиллаж корпорацийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулж байдаг.

Одоохондоо багш нарыг урамшуулах нь хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх шинэчлэлийн зорилтод хэр нийцэж буй талаар дүгнэлт хийхэд арай л эрт байна.

- Багшлах эрх олгох журамд өөрчлөлт орох уу?

Уг ажлыг манайх хариуцдаг. Одоо оюутнууд багшлах эрхтэйгээр төгсч байна. 12 хичээлийн багш нар багшлах эхний жилдээ манайд сургалтанд сууж багшлах эрхээ таван жилээр сунгадаг. Шинэ багш нарт сургалт зайлшгүй хэрэгтэй гэдэг нь сургалтын явцад харагддаг.

Багшийн мэргэжлээр төгссөн нийт төгсөгчдийн 20 хувь нь эхний таван жилийн дотор мэргэжлийн ажлаа орхидог.

Багшийн мэргэжлээр төгссөн нийт төгсөгчдийн 20 хувь нь эхний таван жилийн дотор мэргэжлийн ажлаа орхидог гэсэн олон улсын судалгаа бий. Уг таван жилд тэднийг сайн туршлагажуулаад өгвөл цаашдаа алзахгүй гэсэн үг. Багш нарыг дэмжсэн, ажлынх нь сайхныг мэдрүүлсэн сургалтуудыг зохиох нь чухал.

Тиймээс багшийн эрх олгохдоо хатуу босго тавьж хянахаасаа илүү яаж сайн багш болгох вэ гэдэгт анхаарах хэрэгтэй. Эхний жилүүддээ багш нар орон нутгийн боловсролын байгууллагаас зохион байгуулдаг сургалтад хамрагдах ёстой. Таван жилийн төгсгөлөөр ерөнхий сургалтад хамрагдаж дахин таван жилээр эрхээ сунгана гэсэн үг. 10-аас дээш жил багшилж буй багшийн эрхийг сунгах албагүй. Гэхдээ цаашид сургалтанд хамруулахгүй гэсэн үг биш бөгөөд төрөлжсөн байдлаар сургалтуудыг багш нарын өөрсдийнх нь захиалгаар зохион байгуулах болно. Иймэрхүү байдлаар багш хүн тэтгэвэрт гартлаа мэргэжлээ дээшлүүлнэ. Учир нь технологи хөгжсөн мэдээллийн энэ нийгэмд шинэ арга барил алхам тутам бий болсоор байна.

- Улс орон болгонд багшлах арга зүйг боловсруулахдаа тухайн үндэстний сэтгэхүйн онцлогийг тусгадаг. Харин Монголын нөхцөлд энэ төрлийн суурь судалгаа байдаг уу?

Ерөнхийдөө Монгол хүүхдийн сэтгэн бодох чадвар өндөр, аливааг хурдан хүлээж авдгийг бид мэднэ. Харин үүнийг яаж сургалтын хөтөлбөрт тусгах асуудал бэрхшээлтэй. Таны асуусантай холбоотой агуулгын суурь судалгааг Монголд зөвхөн Боловсролын хүрээлэн хийдэг.

- Багш хүн шавиасаа суралцдаг гэсэн үг бий. Энэ соёл манай багш нарын дунд хэр төлөвшсөн бэ?

Үнэнийг хэлэхэд өдий болтол багш хүн шавиасаа суралцдаг юм байна гэдгийг ойлгож шууд хүлээж авсан хүн ховор. Багшийн хандлагыг өөрчлөхөд гардаг хүндрэл зөвхөн манай улсад ч байдаггүй. Германд явж байхдаа ч ийм зүйлийг сонсч байсан. Хүүхэд өөрөө өөртөө багшлах боломжтой гэдгийг ойлгож чаддаггүй нь хамгийн хэцүү. Ялангуяа олон жил ажилласан багш нар сурагчдын зүгээс туслалцаа авах дургүй.

- Багш, сурагч, эцэг эх ямар зарчим дээр үндэслэж хамтарч ажиллах хэрэгтэй вэ?

Харилцан бие биенээ ойлголцох. Эцэг эхийн хуьд хүүхдийн сургалт зөвхөн багшид хамаатай гэж хандаж болохгүй. Багш хүн бусдын хүүхэд сурна уу байна уу гээд хаячихаж таарахгүй. Түүнчлэн зөвхөн багшид бурууг тохчихоод хүүхдээ сайн хүн болгож хүмүүжүүлэх гэвэл утгагүй.

Б.Сүглэгмаа: Багш нарын хандлагыг өөрчлөх хамгийн хэцүү