Монголын эмийн зах зээлд 1976 оноос хойш хэрэглэж ирсэн Люминал гэх эм хормын дотор "хор" хэмээх нэрээрээ нийгэмд "алдаршив".

Улмаар энэ эмийн эрэлт хэрэгцээ, үйлчилгээнээс үл хамааран эмийн худалдааг зогсоох, буцаан татах зэрэг асуудал ч сөхөгдөв. Мэдээж, сэхээнд байгаа нялхсын амь нас, эрүүл мэнд, эмийн сангийн нөхцөл байдал зэрэг нь Люминал эмийн "хувь заяаг" шувтрах хэмжээнд хүргээд байгаа ч нийгмийн шахалтаас үүдэн дээрх эмийн хэрэглээг танах нь хэт яаруу шийдвэр байх талтай.

Тиймээс эм нялхсыг хордуулсан уу, тун тэднийг хордуулсан уу гэх эцсийн шийдвэрийг бид хүлээх хэрэгтэй юм

Тиймээс эм нялхсыг хордуулсан уу, тун тэднийг хордуулсан уу гэх эцсийн шийдвэрийг бид хүлээх хэрэгтэй юм. Нөгөөтэйгүүр, дээрх асуудал нь дан ганц эмзүйчийн буруутай үйлдэл бус нийгэмд хавтгайрсан эмийн зохисгүй хэрэглээ, эм зүйчийн мэргэжлийн ур чадвар, эмийн зах зээлд тавигдах хяналт сул зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг гогдлоо.

Тиймээс эм, эрүүл мэндийн салбартай холбоотой үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон төрийн бус байгууллагууд түргэн авч, дээрх байдалд байр сууриа илэрхийлсээр байна.

Дээрх асуудлын хүрээнд нийслэлийн Эрүүл мэндийн газрын орлогч дарга Б.Ганбат болон "Эмийн үйлдвэр" компанийн захирал О.Дамба нартай ярилцлаа.

Гэхдээ эцсийн дүгнэлт гарсны дараа хариуцлагын асуудал яригдах учиртай. Чухам яагаад ийм асуудал гарах болов гэдгийг бид судалж, зарим нэг дүгнэлт гаргасан.

Эрүүл мэндийн газрын орлогч дарга Б.Ганбат: Ер нь Люминалыг 1904 онд анх нээснээр үйлдвэрлэж эхэлсэн. Түүнээс хойш дэлхий нийт 100 гаруй жил хэрэглэж ирсэн гэхээр энэ эм үр дүнтэй гэдэг нь мэдэгдэж байгаа ю

Тухайлбал, "Монос" эм ханган нийлүүлэх төв байгууллага уг эмийг "Эмийн үйлдвэр" компаниас худалдан авч, нийлүүлсэн байсан. Харин "Эмийн үйлдвэр" компанийн хувьд өнгөрсөн зургадугаар сараас эхлэн Люминал эмийг хүүхдэд зориулж үйлдвэрлэсэн байгаа.

Ингэж үйлдвэрлэхдээ 100 мг-тай 10 шахмалаар үйлдвэрлэдэг эмийг таван мг- тай 10 шахмал болгож хийсэн. Хоёр эмийн савлагааг харвал, хэмжээ, савлалт, баглаа боодол нь үндсэндээ ялгаагүй. Энэ нь тухайн эмийн сангийн эм олгож байгаа эмзүйчид түгээхдээ андуурах эрсдэлд хүргэсэн байна.

Тиймээс бид энэ эмийг цаашид хориглож, өөр хэлбэрээр, өөр савлалтаар үйлдвэрлэж түгээх ёстой гэсэн шаардлагыг тавиад байгаа.

-Дээрх асуудал гарснаар Люминал эмийн талаарх иргэдийн үзэл бодол өөрчлөгдөж байна. Дээрээс нь зах зээлийг нь хумиад эхэллээ. Тэгвэл эмийн үйлчилгээг орлох хэмжээний өөр эм, бэлдмэл бий юу?

-Ер нь Люминалыг 1904 онд анх нээснээр үйлдвэрлэж эхэлсэн. Түүнээс хойш дэлхий нийт 100 гаруй жил хэрэглэж ирсэн гэхээр энэ эм үр дүнтэй гэдэг нь мэдэгдэж байгаа юм. Харин манайд үүссэн энэ байдал нь маркетинг талаасаа сөрөг сурталчилгаа болчихлоо. Уг нь бол үр дүнтэй эм шүү дээ.

-Эмийн эрэлт хэрэгцээ, нөгөө талдаа түүнийг хангах эм ханган нийлүүлэх төвүүдийн нөхцөл байдал ямар байна вэ. НЭМГ цаашид энэ тал дээр ямар бодлого баримталж байна?

-Эм түгээлтийн асуудал хувийн сектрот түшиглэж байна. Одоогоор бол маш олон эмийн сан бий. Бид цаашид эмийн сангийн тусгай зөвшөөрлийг цэгцтэй олгох тал дээр бодлогын түвшинд ярьж байгаа. Тухайлбал, НЭМБ-ын зураглалыг гаргаж, шаардлагатай газарт эмийн сан нээж ажиллуулах эрхийг олгох зэргээр хяналт тавьж ажиллана.

О.ДАМБА: Адилхан дээлтэй эр, эм хоёрыг ялгахгүй байвал хэлэх

-Танай компанийн үйлдвэрлэсэн эмийг татах асуудал яригдаж байна. Энэ асуудалд та ямар байр суурьтай хандаж байгаа вэ?

-Стандартын дагуу хийгдэж үү, ямар зүйл нь зөрчигдсөн байна зэргийг Мэргэжлийн хяналтын газраас шалгаж байгаа. Одоогоор лабораторид шинжилгээ өгөөгүй учраас эцсийн шийд гараагүй гэж ойлгож болно. Тэгэхээр эмийг татна, устгана гэсэн зүйл яригдах нь эрт байна.

О.Дамба: Чанарын болоод стандартын бус эм үйлдвэрлэсэн бол үйлдвэрлэл бүрэн хариуцлага хүлээнэ.

Чанарын болоод стандартын бус эм үйлдвэрлэсэн бол үйлдвэрлэл бүрэн хариуцлага хүлээнэ. Тиймээс нэг хүн насанд хүрэгчийн тунгаар хийсэн эмийг андуурч зарснаас үүдсэн асуудалд хэн хариуцлага үүрэх вэ гэдэгт бид санал хэлэх эрхтэй.

Үйлдвэр 2004 онд хувьчилснаас хойш дээрх эмийг тогтмол үйлдвэрлэж байна. Хоёр жилд нэг удаа хийдэг энэ эм нь Монголын хэрэглээний 70-80 хувийг хангадаг. Бодит хэрэглээ нь хэд вэ, гэдгийг судалсан байгууллага одоогоор байхгүй.

Гэвч жилээс жилд хэрэглээ нь өсөж байгаа. Олон Улсын конвенцэд бүртгэлтэй, сэтгэцэд нөлөөлөх бодисын эргэлтэд хяналт тавих тухай хуульд заагдсан сэтгэхүйд нөлөөлөх эм. Энгийн хэллэгээрээ бол унтуулах үйлчилгээтэй.

-Яагаад хүүхдэд зориулан үйлдвэрлэж эхэлсэн юм бэ?

-Нярай хүүхдэд люминал эмийн хэрэгцээ их байсан учраас эмийн сангууд 100 мг-тай люминал эмийг 10 хуваагаад дээрээс нь глюкозтой холиод зардаг байсан. Тэгэхэд иргэд "энэ эм чинь үйлчлэхгүй байна" гээд манай үйлдвэрт хандаж эхэлсэн. Үүний хариуд бид манайх наад эмийг чинь үйлдвэрлээгүй, 100 мг-тай шахмал нь манайх гэж л хэлсээр ирсэн.

Тиймээс бид С.Ламбааг Эрүүл мэндийн сайд байх үед технологи бичиж, эмийг таван мг-тай хийж эхэлсэн. Мг нь насны ангилал, биеийн хэмжээ, өвчин, архаг байдал зэргээс хамаарч янз бүр байдаг ч бид хамгийн бага тунгаар үйлдвэрлэсэн.

Энэ нь өвчний байдлаас хамаарч давхарлаж егөх боломжийг бүрдүүлсэн хэрэг юм. Хэрвээ түүнээс дээш, жишээ нь 1.5 мг- аар хийсэн бол түүнийг гурав эсвэл хоёр хувааж егнө гэдэг хэцүү. Тиймээс Олон Улсын жишгээр буюу бага тунгаар үйлдвэрлэсэн нь энэ.

-Савлагаа нь адилхан байсан гэж байна?

-Ард түмэн соёлтойгоор эм бэлдмэлээ зөв сонгож авч чаддаг бол эмийн хавтгайрсан худалдаа багасах учиртай. Гэвч иргэдийн замбараагүй энэ худалдан авалтаас болоод эмийн салбарынхан зах зээлийг нь дагаад орчихсон.

Эмчийн бичиггүй бол өгдөггүй эмийг хүртэл олгож байгаа эмийн сан зөндөө бий. Энэ нь явсаар хоёр давхарлаж уулгаарай гэдэг хачин "тогтолцоо" руу шилжчихсэн.

Тэгээд түүнийхээ хариуцлагаас бултах гээд савлагаа нь адилхан байсан учраас гэсэн зүйл ярьЖ байгааг ойлгохгүй байна. Адилхан дээлтэй эр, эм хоёрыг ялгахгүй байвал хэлэх ч үг алга. Гэтэл энэ нь аль ч улсын практикт байдаг зүйл.

Грамм, тун, жин нь өөр ч савлагаа нь яг адилхан байдаг юм. Бид ч заагдсан стандартын дагуу хийсэн.Түүнээс хоёр адилхан юм хийгээд хуурсан байна гэж ярьж байгаа бол тэр мэргэжпийн хүн биш. Харин эмийн хувьд асуудал үүссэн бол би хариуцлага үүрэхэд бэлэн.

-Цаашдаа борлуулалт буурах байх?

-Эрэлт хэрэгцээ нь тов, тодорхой учраас эмийн бодлогоор 400 гаруй нэр төрлийн эмийг тасралтгүй барих шаардлагатай гэж байдаг. Зонхилон тохиолдох өвчнөө гаргаад, тэдгээр өвчнийг эмчлэх шаардлагатай сонгомол эмийг түүж авсан байдаг.

Гэтэл энэ эмийг хасчихвал юу болох вэ. Хааж болно, зогсоож болно. Цаана нь ард түмэн яах билээ гэдгийг бодох хэрэгтэй. Өөр үйлдвэр хийж эхэллээ гэхэд л олон улсын конвенцэд орсон, тусгай бүртгэлтэй, хяналттай олгодог эмийг зүгээр нэг үйлдвэрлэж чадахгүй.

Үйлдвэрлэж эхэллээ гэхэд дор хаяж, 2-3 жилийн дараа зах зээлд нийлүүлэх боломжтой. Яагаад гэхээр, тусгай зөвшөөрлөө авна, технологиор бичнэ, нийлүүлэгчээ олно, түүхий эдээ бүртгүүлнэ гээд зөндөө ажил бий.

-Ер  нь эмийн хэрэгцээ түүний нийлүүлэлт ямар байдалтай байна вэ?

-Эмийн  хангалт, нийлүүлэлт, гэрээ захиалгынхаа дагуу хэвийн байгаа. Өөрөөр хэлбэл, эмнэлэгт  болон тендерээр нийлүүлэх зэрэг нь хэвийн үргэлжилж байна. Харин зах зээл, амбулаториор бол хөдөлмөрчдийн эрэлт хэрэгцээг тэр бүр хангаж байгаа гэж хэлж чадахгүй байна.

Социализмын үед эмийг жор болон эмнэлгийн хяналтаар "барьж" байсан бол одоо чөлөөт зах зээлийн үед аль ч орны ямар ч эм, бэлдмэлийг сонгох бололцоотой болж.

Нөгөө талдаа, бидэнд эм хэрэглэх соёл илүү чухал байна. Үүнтэй холбоотойгоор, сүүлийн үед төгссөн эмч, эм найруулагч, эм зүйч нар мэргэжлийн чадвараас илүүтэй зах зээлээс ашиг олох, өндөр цалин авах гэсэн бодол нь давамгайлж байгаа юм биш байгаа гэсэн хардалт хүртэл төрж байна. Тиймээс эмэнд тавигддаг шаардлага шиг боловсон хүчинд дүйх хэмжээний шаардлага тавих хэрэгтэй.