УИХ-ын гишүүн, Монгол-Японы парламентын бүлгийн дарга Д.Ганхуягтай цөөн хором ярилцсан юм.

-Чуулган засварлаад долоо хоног өнгөрч байна. Ордонд гишүүдийг олж харахад хэцүү болж. Харин таны хувьд нэлээд ажилтай байгаа бололтой?

-Би УИХ дахь Монгол-Японы парламентын бүлгийн даргаар зургаа дахь жилдээ ажиллаж байна. Наадам, наадмын дараагаас Японы улстөрчид, парламентын гишүүд ирдэг уламжлалтай. Энэ долоон хоногт гурван групп Японы парламентын гишүүдийн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа. Мөн ирэх намрын чуулганы ажилд бага сага бэлдэж байна. Уулзах хүсэлт тавьсан тойргийн зарим сонгогчтой ч уулзаж байгаа юм.

-Монгол Японы парламент хоорондын харилцаа чамгүй сайн хөгжиж байгаа гэдэг. Энэ хугацаанд танай бүлэг ямар ажлуудыг санаачилж хийсэн бэ?

-Өнөөгийн байдлаар хоёр орны харилцаа иж бүрэн түншлэлийн хүрээнд байгаа. Анх 2004 онд УИХ-ын гишүүн болсны дараа Японы Гадаад харилцааны яамны шугамаар айлчлал хийсэн юм. Энэ үеэр жижиг дунд үйлдвэр, байгаль орчинд зориулсан хоёр шаттай хөнгөлөлттэй зээлийг эхлүүлж чадсан. Энэ онд хоёр дахь шат нь хэрэгжиж эхлэх болно.

Мөн тухайн үед хоёр орны харилцааг хамгийн бодитой үр дүнд хүргэх хэлбэр буюу хоёр орны хооронд Эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр байгуулах саналыг анх солилцсон. Энэ үеэр Япон Мексик улстай уг хэлэлцээрийг байгуулж байлаа. Ингэхдээ Вьетнам–Японы загварыг сонгох, бэлтгэл ажлыг эхлүүлэх талаар ярьсан юм. Учир нь Вьетнам Монголтой адилхан социалист орон байсан учраас. Энэ загвар нь тодорхой хугацаанд хоёр орны төр, хувийн хэвшлийн харилцааг хэрхэн хөгжүүлэх механизмыг бүрдүүлэх явдал. Ингээд 2006 онд энэ механизм болох “Хоёр орны хамтын ажиллагааны 10 жилийн үндсэн хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд хоёр орны төр, хувийн хэвшлийн хамтарсан зөвлөлдөх уулзалт гурав дахь удаагаа хоёр оронд ээлжлэн зохион байгуулагдсан. Тэгээд энэ ЭЗТХ-ийг хоёр орны хооронд байгуулах хугацаа энэ онд тодорхой болно. Монгол улс одоогоор ямар ч оронтой ЭЗТХ байгуулаагүй. Энэ хэлэлцээрийг байгуулснаар хоёр орны худалдаа, хөрөнгө оруулалт эрс нэмэгдэхээс гадна, Монгол улс Ази хийгээд олон улсын бараа, хүн, мөнгөний урсгалд нэгдэх болно.

Мөн Монгол, Японы парламентын гишүүд Монголд олон улсын онгоцны буудал барих талаар манай сайхан тал нутагт анх санал солилцож байсан. Бидний зүгээс тэр үеийн ерөнхий сайд М.Энхболдод саналаа танилцуулж, 2007 онд ерөнхий сайд айлчлалынхаа үеэр Японы талд энэ саналыг тавьсан юм. Хоёр жил хагасын дараа гэрээ хийгдсэн. Энэ төслийг биелэлээ олоход Японы парламентын гишүүд их идэвх зүтгэл гаргасан. Энэ буудал ирэх оноос Төв аймгийн Хөшгийн хөндийд баригдаж эхэлнэ.

Мөн жил бүр хоёр орны улстөрчид улс төр, эдийн засгийн харилцааг хөгжүүлэх талаар ярилцах, туршлага солилцох зорилго бүхий таван жилийн хугацаатай төсөл эхлээд, гурав дахь жилдээ орж байна. Энэ төслийг Японы энхтайвны Сасакава сан санхүүжүүлдэг. Монголын улстөрчид энэ төслийн хүрээнд хоёр дахь удаагаа Японд айлчилж, дээрх хөтөлбөрт санаа нь орсон Монгол-Японы хооронд хэрэгжүүлэх 12 чиглэлийн үйл ажиллагаан дээр тохирч, эндээс нэлээд хэд нь хэрэгжээд явж байна.

-Япончуудыг визгүй болгосон ч энэ жил Японоос жуулчин бага байна гэсэн мэдээлэл байна?

-Японоор зогсохгүй бусад орноос жуулчид ихээр ирэх эсэх нь визтэй, визгүйгээс шууд хамаарахгүй тохиолдол байна. Энэ жилийн тухайд ихэнх орны жуулчид Хөл бөмбөгийн дэлхийн аваргын тэмцээн болсон Африк руу аялсан. Нөгөө талаас Японы жуулчдын тухайд иенийн ханш америк доллартай харьцуулахад хэт чангарсан. Энэ нь жуулчдад АНУ-ын Хавай,Сайпон зэрэг аялал жуулчны бүс рүү явахад эдийн засгийн хувьд ашигтай байна. Монголын тухайд МИАТ-ийн билетний үнэ өндөр, дээр нь энэ байгууллагын үйл ажиллагааны явуургүй байдал зэрэг нь Японоос болон бусад орноос ирэх жуулчдад нөлөөлсөн байх. Мэдээж визгүй болсон учраас цаашид тодорхой хугацааны дараа Японоос ирэх жуулчны тоо өснө.

-Та дээр Монгол улсад аялал жуулчлалын салбар хөгжих боломжтой орон гэж хэлсэн. Энэ талаараа тодруулахгүй юу?

-Монголд аялал жуулчлал хамгийн чухал салбар. Монгол оронд гадны жууулчны сонирхох маш олон зүйл бий. Тухайлбал, дэлхийн хуурай газрын тэн хагаст ноёрхлоо тогтоож байсан Эзэн Чингисийн их гүрний буурал түүх байна. Дээр нь говь, тал хээр, хангай хосолсон өвөрмөц байгалийн тогтоц бүхий өргөн уудам газар нутагтай гэхчлэн давуу тал их бий.

Зарим орны эрдэмтдийн судалгаагаар Монголын хамгийн ирээдүйтэй салбарын нэг нь аялал жуулчлалын салбар гэж тогтоогдсон байдаг. Энэ салбарт л асар олон ЖДҮ, бичил бизнесийн эзнийг дэмжиж, төрүүлэх боломжтой. Ингэж байж л дундаж орлоготой иргэд зонхилсон нийгмийг байгуулна. Тэрнээс амьжиргаанд хүрэхгүй цалинтай ажлыг хий гээд боолын нийгэм рүү зүтгүүлээд үр дүнд хүрэхгүй. Иргэд гадагш ажиллахаар явсаар байх болно. Гэтэл энэ салбар олигтой явж өгөхгүй байна. Энэ нь буруу тогтолцоо. Энэ салбарын үйлчилгээний стандарт хоцрогдсон, зам зэрэг дэд бүтцийн чанар муутай холбоотой. Дээр нь сахил хүртээд шал дордов гэгчээр хотын машины түгжрэл, МИАТ-ийн билетний өндөр үнэ, халаасны хулгай зэрэг нь жуулчдыг дахиж ирүүлэх сонирхолгүй болгосоор байх шиг. Уг нь ажил эрхлэх боломжтой иргэдийг энэ нийгэмд ажлын байрыг чинь төрөөс бий болгодог юм. Гэтэл манайх хүлээж бай, энэ тав арван төгрөгийг бэлнээр авч бай гээд бэлэнчлэх сэтгэлгээг хөөрөгдөөд байдаг.

-Аялал жуулчлалын салбарын тогтолцоонд ямар гажиг байна. Яавал энэ салбарыг хурдан хөгжүүлж болох вэ?

-Тогтолцоо буруу бол юу ч хийгээд үр дүн муутай. Нөгөө цоорхой сав уруу ус хийхээр тогтдоггүйтэй адилхан. Энэ салбарын тогтолцооны талаар ярихад урт сэдэв болно. Гол нь жуулчдаас орж байгаа орлогын 40-өөс доошгүй хувь нь тухайн орон нутгийн иргэдэд шууд очдог тогтолцоог бий болгож, үүнийг хуульчлах нь зүйтэй. Тэгвэл аялал жуучлалын салбар жинхэнэ утгаараа хөгжинө. Тэрнээс энэ салбарын Засгийн газрын гишүүн нь ховор ан амьтны лиценз худалдахаас өөр ажил хийдэггүй, УБ-аас гадна, дотнын хүмүүс машинаар очоод орон нутгийн жуулчны баазын хамаг орлогыг нь хамаад ирдэг байж болохгүй.

Мөн дээр дурьдсан чанартай дэд бүтцийг бий болгох, энэ салбарын үйлчилгээний стандартыг олон улсын түвшинд хүргэх, ажиллагсдын англи хэлний мэдлэгийг дээшлүүлэх зэрэг ажлуудыг яаралтай шийдвэрлэх хэрэгтэй. Аялал жуулчлал хөгжсөн орнууд ийм асуудлыг шийдсэн байгаа. Өнөөгийн байдлаар ихдээ 2-3 зуун мянган жинхэнэ жуулчин манайд ирж байх шиг байна. Нэг жуулчин 7-10 хоногт дунджаар 1500 ам.долларыг Монголд үлдээнэ гэвэл 375 орчим сая ам.доллар болох нь. Тэгвэл нэг сая жуулчин ирдэг болвол, орлого нь 1.5 орчим тэрбум ам.доллар болно. Энэ нь өнөөгийн манай ДНБ-ний 30 орчим хувьтай тэнцэнэ. Ер нь Голланд өвчинд нэрвэгдэхгүйн тулд ашигт малтмалын салбарын орлогоос энэ салбарын хөгжилд хийгээд энэ салбарт тулгамдсан асуудлыг яаралтай шийдэхэд зориулах нь зүйтэй байна. Энэ салбар бол мөнхийн салбар, үйлчилгээний салбар хямралд хамгийн бага өртдөг. 2015 онд олон улсын онгоцны буудал ашиглалтад орж том том бойнг онгоцоор олон жуулчин ирэхээс өмнө энэ салбарт тулгамдсан асуудлыг шийдье гэж хэлмээр байна.

Д.Ганхуяг: Монголд аялал жуулчлал хамгийн чухал салбар