УИХ-ын гишүүн, Монгол-Японы парламентын бүлгийн дарга Д.Ганхуягтай цөөн хором ярилцсан юм.

-Чуулган засварлаад до­лоо хоног өнгөрч байна. Ордонд гишүүдийг олж ха­рахад хэцүү болж. Харин та­ны хувьд нэлээд ажилтай бай­гаа бололтой?

-Би УИХ  дахь Монгол-Японы парламентын бүл­гийн даргаар  зургаа дахь жилдээ ажиллаж бай­на. Наадам, наадмын дараа­гаас Японы улстөрчид, пар­ламен­­тын  ги­шүүд ирдэг уламж­лалтай. Энэ долоон хо­ногт гурван групп Японы пар­ламентын гишүүдийн тө­лөөлөгчдийг хү­­лээн авч уулзлаа. Мөн ирэх нам­­рын чуул­ганы ажилд бага са­га бэлдэж байна. Уулзах хү­сэлт тавьсан тойргийн зарим сонгогчтой ч уулзаж байгаа юм.

-Монгол Японы пар­ла­мент хоорондын харил­цаа чамгүй сайн хөг­жиж бай­гаа гэдэг. Энэ хугацаанд та­най бүлэг ямар ажлуудыг са­наачилж хийсэн бэ?

-Өнөөгийн байдлаар хоёр орны харилцаа иж бүрэн түнш­лэлийн хүрээнд байгаа.  Анх  2004 онд УИХ-ын гишүүн болсны дараа  Японы Гадаад харилцааны яамны шугамаар айлчлал хийсэн юм. Энэ үеэр жижиг дунд үйлдвэр, байгаль орчинд зориулсан хоёр шат­тай хөнгөлөлттэй зээлийг эхлүүлж чадсан. Энэ онд хоёр дахь шат нь хэрэгжиж эхлэх болно.

Мөн тухайн үед хоёр орны харилцааг хамгийн бодитой үр дүнд  хүргэх  хэлбэр буюу  хоёр орны хооронд Эдийн засгийн түншлэлийн  хэлэл­цээр байгуулах саналыг анх солилцсон. Энэ үеэр Япон Мексик улстай  уг хэлэл­цээрийг байгуулж бай­лаа. Ин­гэх­дээ Вьетнам–Япо­ны заг­варыг сонгох, бэлт­гэл ажлыг эхлүүлэх талаар ярь­сан юм. Учир нь Вьетнам Монголтой адилхан социалист орон бай­сан учраас. Энэ загвар нь то­дор­хой хугацаанд хоёр орны төр, хувийн хэвшлийн ха­рил­цааг хэрхэн хөгжүүлэх механизмыг бүрдүүлэх яв­дал. Ингээд 2006 онд энэ ме­ханизм болох “Хоёр орны хамтын ажиллагааны 10 жи­лийн үндсэн хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд хоёр орны төр, ху­вийн хэвшлийн хамтарсан зөв­лөлдөх уулзалт гурав дахь удаагаа хоёр оронд ээлжлэн зохион байгуулагдсан. Тэгээд  энэ ЭЗТХ-ийг хоёр орны хооронд байгуулах хугацаа  энэ онд тодорхой болно. Мон­гол улс одоогоор ямар ч оронтой ЭЗТХ байгуулаагүй. Энэ хэлэлцээрийг байгуулс­наар хоёр орны худалдаа, хө­рөнгө оруулалт эрс нэмэг­дэхээс гадна, Монгол улс Ази хийгээд олон улсын бараа, хүн, мөнгөний урсгалд нэгдэх болно.

Мөн Монгол, Японы парла­ментын  гишүүд Мон­голд олон улсын онгоцны буу­дал барих талаар   манай сайхан  тал нутагт  анх санал солилцож байсан. Бидний зүгээс тэр үеийн ерөнхий сайд М.Энхболдод саналаа танилцуулж, 2007 онд ерөнхий сайд айлчлалынхаа үеэр Японы талд энэ  саналыг тавьсан юм. Хоёр  жил ха­гасын дараа гэрээ хийгдсэн. Энэ төслийг биелэлээ олоход Японы парламентын гишүүд их идэвх зүтгэл гаргасан. Энэ буудал ирэх оноос Төв аймгийн Хөшгийн хөндийд баригдаж эхэлнэ.

Мөн жил бүр хоёр орны улстөрчид улс төр,  эдийн засгийн харилцааг хөгжүүлэх талаар ярилцах, туршлага солилцох зорилго бүхий таван жилийн хугацаатай төсөл эхлээд, гурав дахь жилдээ орж байна. Энэ төслийг Японы энхтайвны Сасакава сан санхүүжүүлдэг. Монголын улстөрчид энэ төслийн хүрээнд хоёр дахь удаагаа Японд айлчилж,  дээрх  хөтөлбөрт санаа нь орсон Монгол-Японы хоо­ронд хэрэгжүүлэх 12 чиг­лэлийн үйл ажиллагаан дээр тохирч, эндээс нэлээд хэд нь хэрэгжээд явж байна.

-Япончуудыг визгүй бол­госон ч энэ жил Японоос жуулчин бага байна гэсэн мэдээлэл байна?

-Японоор зогсохгүй бусад орноос жуулчид ихээр ирэх эсэх нь визтэй, визгүйгээс шууд хамаарахгүй тохиолдол  байна. Энэ жилийн тухайд ихэнх орны жуулчид Хөл бөмбөгийн дэлхийн аваргын тэмцээн болсон Африк руу аялсан. Нөгөө талаас Японы жуулчдын тухайд иенийн ханш америк доллартай харь­цуулахад хэт чангарсан. Энэ нь жуулчдад АНУ-ын Хавай,Сайпон зэрэг аялал  жуулчны бүс рүү явахад эдийн засгийн хувьд ашигтай бай­на. Монголын тухайд МИАТ-ийн билетний үнэ өндөр, дээр нь энэ байгууллагын үйл ажил­лагааны явуургүй бай­дал зэрэг нь Японоос болон бу­сад орноос ирэх жуулчдад нөлөөлсөн байх. Мэдээж виз­гүй болсон учраас цаашид то­дорхой хугацааны дараа Японоос ирэх жуулчны тоо өснө.

-Та  дээр Монгол улсад аялал жуулчлалын салбар хөгжих боломжтой орон гэж хэлсэн. Энэ талаараа тодруулахгүй юу?

-Монголд аялал жуулчлал хамгийн чухал салбар. Мон­гол оронд гадны жууулчны со­нир­хох маш олон зүйл бий. Тухайлбал, дэлхийн хуурай газрын тэн хагаст ноёрхлоо тогтоож байсан Эзэн Чин­гисийн их гүрний буурал түүх байна.  Дээр нь говь, тал хээр, хангай хосолсон өвөрмөц байгалийн тогтоц бүхий  өр­гөн уудам газар нутагтай гэхч­лэн давуу тал их бий.

Зарим орны эрдэмтдийн судалгаагаар Монголын хам­гийн ирээдүйтэй салбарын нэг нь аялал жуулчлалын сал­бар гэж тогтоогдсон бай­даг. Энэ сал­барт л асар олон ЖДҮ, бичил бизнесийн эз­нийг дэмжиж, төрүүлэх боломжтой. Ингэж байж л дундаж орлого­той иргэд зонхилсон нийг­мийг байгуулна. Тэрнээс амь­жиргаанд хүрэхгүй цалин­тай ажлыг хий гээд боолын ний­гэм рүү зүтгүүлээд үр дүнд хүрэхгүй. Иргэд гадагш ажил­лахаар явсаар байх бол­но. Гэтэл  энэ салбар олиг­­­той явж өгөхгүй байна. Энэ нь  буруу тогтолцоо. Энэ сал­­­барын үйлчилгээний стан­дарт хоц­рогдсон, зам зэрэг дэд бүт­цийн чанар муутай хол­боотой. Дээр нь сахил хүртээд шал дордов гэгчээр хотын ма­шины түгжрэл, МИАТ-ийн би­летний өндөр үнэ, халаасны хулгай зэрэг нь жуулчдыг дахиж ирүүлэх сонирхолгүй бол­госоор байх шиг. Уг нь ажил эрхлэх бо­ломж­той иргэ­дийг энэ нийгэмд ажлын бай­рыг чинь төрөөс бий бол­годог юм. Гэтэл манайх хү­лээж бай, энэ тав арван төг­рөгийг бэлнээр авч бай гээд  бэлэнчлэх сэтгэлгээг хөө­рөгдөөд бай­даг.

-Аялал жуулчлалын сал­барын тогтолцоонд ямар га­жиг байна. Яавал энэ сал­барыг хурдан хөгжүүлж бо­лох вэ?

-Тогтолцоо буруу бол  юу ч хийгээд үр дүн муутай. Нөгөө цоорхой сав уруу ус хийхээр тогтдоггүйтэй адилхан. Энэ салбарын тогтолцооны та­лаар ярихад урт сэдэв бол­но. Гол нь жуулчдаас орж байгаа орлогын 40-өөс доош­гүй хувь  нь тухайн орон нут­гийн иргэдэд  шууд очдог тог­­толцоог  бий болгож, үү­нийг хуульчлах нь зүйтэй. Тэг­­вэл аялал жуучлалын салбар жинхэнэ утгаараа хөгжинө. Тэрнээс  энэ салбарын Засгийн газрын гишүүн нь ховор ан амьтны лиценз худалдахаас өөр ажил хийдэггүй, УБ-аас  гадна, дот­нын хүмүүс машинаар очоод орон нутгийн жуулчны баа­зын  хамаг орлогыг нь хамаад ирдэг байж болохгүй.

Мөн дээр дурьдсан чанар­тай дэд бүтцийг бий болгох, энэ салбарын үйлчил­гээний стандартыг олон улсын түв­шинд хүргэх, ажил­лаг­с­дын англи хэлний мэд­лэ­гийг дээш­­лүүлэх зэрэг ажлуудыг яа­­ралтай  шийд­вэрлэх хэ­рэг­­тэй. Аялал жуулч­лал хөгж­­сөн орнууд ийм асууд­лыг шийд­сэн байгаа. Өнөө­гийн байд­лаар ихдээ 2-3 зуун ­мян­ган жин­хэнэ жуулчин манайд ирж байх шиг байна. Нэг жуул­чин 7-10 хоногт дунд­жаар 1500 ам.долларыг  Мон­голд үлдээнэ гэвэл 375 ор­чим сая ам.доллар болох нь. Тэгвэл нэг сая жуулчин ир­дэг болвол,  орлого нь 1.5 орчим тэрбум ам.доллар болно.  Энэ нь өнөөгийн манай ДНБ-ний 30 орчим хувьтай тэнцэнэ. Ер нь Голланд өвчинд нэрвэгдэхгүйн тулд ашигт малтмалын сал­ба­рын орлогоос энэ сал­ба­рын хөгжилд хийгээд энэ сал­барт тулгамдсан асууд­лыг  яа­ралтай шийдэхэд зо­риу­лах нь зүйтэй байна. Энэ сал­бар бол мөнхийн салбар, үйл­чилгээний салбар хямралд хамгийн бага өртдөг. 2015 онд олон улсын онгоцны буу­дал ашиглалтад орж том том бойнг онгоцоор олон жуулчин ирэхээс өмнө энэ салбарт тулгамдсан асуудлыг шийдье гэж хэлмээр байна.