Дэлхий дахин фермийн мал аж ахуй эрхлэх болсон өнөө үед бэлчээрийн маллагаатай, олон төрлийн эмийн ургамлаас өөрөө шилж сонгон иддэг, байгалийн хүнд ширүүн нөхцөлд амьдрах чадвар төлөрхөг чанар зэргээрээ монгол мал өндөрт үнэлэгддэг.

Монгол улс хонин толгойд шилжүүлвэл одоогоор 70 орчим сая малтай. Тэгсэн атлаа малын махаа экспортолж чадахгүй дэмий л бэлчээрийн даацаа хэтрүүлж байсан. Тэгвэл салбар яамны зүгээс махны экспортын асуудалд анхаарч ажилласны дүнд энэ жил ОХУ руу 26 үйлдвэр дулааны аргаар боловсруулсан мах махан бүтээгдэхүүн экспортлохоор болсон юм. 

Мөн Вьетнам улс руу хонь, ямааны мах экспортлох найман үйлдвэр, Хятад руу мах экспортлох 12 үйлдвэртэй болсон байна. Өнгөрсөн аравдугаар сард Өвөрмонголын өөртөө засах оронд болсон экспогийн үеэр Монгол Улс БНХАУ руу дулааны аргаар боловсруулсан мах болон эрүүл ахуйн шаардлага хангасан мах экспортлох гэрээг байгуулж, “Мах импекс” компани 1000 тонн мах махан бүтээгдэхүүн экспортлохоор болсон билээ.

Харин малын махныхаа ашиг шим, амт чанарыг  дэлхий дахинаа сурталчилж, техник технологио олон улсын стандартад нийцүүлэх томоохон шаардлага үйлдвэрүүдийн өмнө тулгарсан. Тэгвэл бүтээгдэхүүний давуу тал, техник технологио сурталчлах томоохон ажлыг  Монголын ууган үйлдвэр болох 70 жилийн түүхтэй Мах Импекс ХК түүчээллээ. Салбартаа манлайлагч тус компани “Монгол махаар дэлхийг дайлъя” сэдэвт бүтээгдэхүүн сурталчлах өдөрлөгийг өнгөрөгч баасан гарагт амжилттай зохион байгуулав. 

Манай улсын экспор­тын гол нэрийн бүтээг­дэхүүн болж буй Монгол малын махыг дэлхийн брэнд бол­гохын тулд ашиг шим, давуу талыг нь дэлгэрэнгүй танилцуулах, малын махаар хийсэн бүтээгдэхүүнийг хэрхэн боловсруулж болох, түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүний амт чанар онцлогийг  танилцуулах, түүнчлэн гадаад дотоодын түншүүдтэй хамтран ажиллах зорилготойгоор энэ удаагийн өдөрлөгийг зохион байгуулж байгааг албаныхан тодотгож байсан юм. Мөн энэ үеэр дулааны аргаар боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг гадаадын түншүүдэд танилцуулж, экспортод хэрхэн гаргах талаар харьяа яам, мэргэжлийн хяналтын байгууллагатай хамтран ажиллах чиглэлээр санал солилцох нь энэ удаагийн өдөрлөгийн нэг чухал зорилт нь байлаа.

Тус өдөрлөгт ХХАА-н сайд Р.Бурмаа, УИХ-ын гишүүн, Монголын хүнсчдийн холбооны ерөнхийлөгч, ХАҮТ-ын дарга Д.Тэрбишдагва, МХЕГ дарга болон холбогдох мэргэжилтгүүд, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны махны холбооны дарга Түмэн, мөн орны Хая Менг групп ХХК-ийн захирал зочид төлөөлөгчид уригдан оролцлоо. Мах импэкс ХК нь Монголын мах боловсруулах үйлдвэрүүдийн хамгийн том нь бөгөөд үйлдвэрлэсэн бүтээг­дэхүү­нээ нийслэлийн мах махан бүтээгдэхүүний зах зээлд нийлүүлэхээс гадна гадаадын улс орнуудтай экспорт импортын үйл ажиллагааг явуулдаг би­лээ. 

Тус компанид Герман улсын компьютержсэн автомат ажил­ла­гаа­тай комплекс тоног төхөөрөмж бүхий итгэмжлэгдсэн сорилтын лаборатори  ажиллаж хүнсний бүтээгдэхүүний химийн найрлагыг богино хугацаанд найдвартай тодорхойлох нитритийн спектрофотометр, спекол, ариутгалын ламинар бокс, өндөр нарийвчлалтай мокроскоп, электрон жингүүд зэрэг орчин үеийн тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон манай улсын махны салбарын лабораториуд дотор хамгийн том багажтай анализын лаборатори ажилладаг.  Ингэснээр компанийн бүтээгдэхүүнүүд чанарын баталгаатай, эрүүл ахуйн хувьд найдвартайгаас гадна олон улсын стандартад нийцсэн техник, технологиор бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэдэг  учир  монгол махаар дэлхийг дай­лах цаг үе удахгүй тохиох биз  ээ. 

60 төрлийн бүтээгдэхүүнийг дэлгэсэн үзэсгэлэн гарлаа

60 төрлийн бүтээгдэхүүнийг дэлгэсэн үзэсгэлэн гарлаа

Өдөрлөгийн үеэр тус компанийн шинэ төрлийн болон тогтмол үйлдвэрлэгддэг бүтээгдэхүүний үзэсгэлэн гарсан байв. Үзэсгэлэнд найман төрлийн чанамал хиам, 10 төрлийн утлагат хиам, 11 төрлийн зайдас, есөн төрлийн хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, найман  төрлийн утлагат махан бүтээгдэхүүн, гурван  төрлийн дотор махан бүтээгдэхүүн, 12 төрлийн ангилсан мах зэрэг нийт 60 гаруй нэр төрлийн бүтээгдэхүүнийг дэлгэжээ.

Хиам, зайдас, мах гээд төрөл төрлөөр нь ангилан дэлгэн тавьсан байх бөгөөд нэг төрлийн бүтээгдэхүүн бүрийн ард компанийн нэг ажилтан байрлаж, сонирхсон хүн бүрт онцлог шинж чанарыг нь тайлбарлаж байсан юм.  Энд хэд хэдэн бүтээгдэхүүнийг онцлон дурьдвал, гурван төрлийн утлагат хиам шинээр үйлдвэрлэгдэж эхэлжээ. Тодруулбал, помидорт, Каньякт, огурцыт гэсэн гурван шинэ төрлийн утлагат хиамыг гаргажээ.

Помидорт утлагат хиамны хувьд помидор амтагдах бол огурцыт хиамны  хувьд огурцы амтагдах гэнэ. Тиймээс хэрэглэгчид өөрсдийн таашаалдаа нийцүүлэн бүтээгдэхүүнээс сонголтоо хийх боломжтой аж. Мөн олны анхаарлыг хамгийн их татаж байсан бүтээгдэхүүн бол цусан хиам. Энэ хиамыг үхрийн шингэн цусаар хийх бөгөөд найрлагад нь цус, гахайн өөх, үхрийн зүрх, хуйр ордог байна. 

Албаныхны хэлж буйгаар цусан хиам сүүлийн үед нийслэлчүүдийн хувьд нэлээд эрэлттэй байгаа гэнэ. Учир нь энэ төрлийн хиам нь цус төлжүүлэх төмрийн агууламж өндөртэй тул эрүүл мэндийн асар их ач холбогдолтой байна. Энэ хиамыг хуучин мах комбинат байх үед үйлдвэрлэдэг байсан бөгөөд эдүгээ дахин сэргээн үйлдвэрлэх болсон гэнэ.  Гүзээний царцмаг гэх бүтээгдэхүүн ч байна. Хонь үхрийн гүзээ, бөөр, гахайн хуйх, хонины сүүлээр энэ бүтээгдэхүүнийг хийх бөгөөд монголчуудын хувьд хэдийнээс нааш уг бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж иржээ. 

Шинэ сонин содон, төрөл бүрийн бүтээгдэхүүнүүд дэлгэгдсэн үзэсгэлэнгээс хамгийн их анхаарал татсан бүтээгдэхүүн нь нохойн хоол байсныг энд тэмдэглэх хэрэгтэй.  Үзэсгэлэнд Япон улс руу экспорт хийхээр зэхэж буй нохойн хоолны загвар бүтээгдэхүүнийг тавьсан байв. Мах импэкс ХК Япон руу нохойн хоол экспортлохоор ажиллаж буй аж. Одоогоор эхний ээлжийн бүтээгдэхүүн нь Японд очсон бөгөөд туршилтын шатандаа яваа гэнэ. Япончуудын хувьд гэрийн тэжээмэл амьтан тэр дундаа нохой гэр бүлийн гишүүнээс ялгардаггүй тул хатуу стандарт тавьдаг байна. Харин тус компани Японы талаас тавьж буй стандартад нийцсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэхийг зорьж байгаа ажээ. 

Өдөрлөгийн үеэр олон улсын стандартад нийцсэн хамгийн сүүлийн үеийн технологийн техник хэрэгслийг дэлгэн тавьсан байснаас гадна дулааны аргаар боловсруулсан бүтээгдэхүүнээр хийсэн хоол хүнсийг ирсэн зочдод амтлуулж, санал сэтгэгдлийг нь сонсч байсан юм. Ингээд бүтээгдэхүүн танилцуулах “Монгол махаар дэлхийг дайлья” өдөрлөгт хүрэлцэн ирсэн зарим зочид төлөөлөгчидтэй уулзаж, санал, сэтгэгдлийг нь сонссоноо хүргэж байна. 

Р.Бурмаа: Арабын улс болон бусад улс орнуудтай үндэснийхээ үйлдвэрүүдийг холбох зорилго тавин ажиллаж байна

Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Р.Бурмаа

/Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд/

-Монгол малын мах органик, маш их шимтэй, амттай. Үүнийгээ дэлхийд таниулах өдөрлөгийг Мах импекс ХК зохион байгуулж байна. Энд нэг сайхан мэдээг дуулгахад, сарын өмнө БНХАУ-д зохиогдсон Монгол-Хятадын экспогийн үеэр зургаан тэрбум юаны мах махан бүтээгдэхүүнийг ӨМӨЗО-д манай мах махан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч компаниуд мах экспортох тал дээр яриа хэлцлүүд хийгдсэн. Өдөрлөгт мах импортлох хүсэлтэй байгаа ӨМӨЗО-ны компаниудын төлөөлөгчид ч хүрэлцэн ирсэн байна. 

Манай улс махны экспортыг олон улсын төвшинд нэмэгдүүлэх, Монгол малынхаа брэндийг бий болгох зорилт тавин ажиллаж байгаа. Энэ хүрээнд мах махан бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрүүдийнхээ хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, олон улсын стандартад тэнцэх чиглэлд салбар яамны зүгээс хамтран ажиллаж байна. Өнгөрсөн жил гэхэд ОХУ руу хоёр үйлдвэр мах нийлүүлж, улмаар  бусад улс орон руу мах махан бүтээгдэхүүн экспортлоход тэнцэх үйлдвэрүүд байгаагүй бол энэ жил ОХУ руу 26 үйлдвэр, БНХАУ руу 12 үйлдвэр, Вьетнам руу найман үйлдвэр  мах нийлүүлэхээр материалаа өгч, эхнээсээ гэрчилгээгээ гардан авсан. Цаашид Арабын улс болон бусад улс орнуудтай үндэснийхээ үйлдвэрүүдийг холбохыг зорин ажиллаж байна. 

Г.Бүдрагчаа: Өнөөдөр биш ч гэсэн монгол малын махыг дэлхий сонирхох нь гарцаагүй

Мах импекс ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Бүдрагчаа

/Мах импекс ХК-ийн гүйцэтгэх захирал/

-Монгол малын махыг экспортлох шаардлага бий болсон. Сүүлийн жилүүдэд мал сүрэг 60 гаруй сая хүртлээ өссөн хэдий ч, махны экспорт зогсонги байдал орсон байсан. Тиймээс юун түрүүнд монгол малын махыг дэлхий дахинд таниулах хэрэгтэй байгаа юм. Энэ бол экспортыг нэмэгдүүлэх гол түлхүүр.  Харин хоёрдугаарт техник технологио өндөр хөгжилтэй орнуудын жишигт нийцүүлэн шинэчлэх шаардлага байгаа.  Дулааны аргаар боловсруулсан бэлэн  бүтээгдэхүүнийг өмнөд хөрш их сонирхож байна. 

Монголын амт чанартай, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүнийг дэлхийд таниулах зорилт тавин  Мах импекс ХК ажиллаж байгаа. Бидний зорилтын эхний нэг шат нь энэ удаагийн үзэсгэлэн болж байгаа юм. Өнөөдөр биш ч гэсэн монгол малын махыг дэлхий сонирхох нь гарцаагүй. Харин тэр цагт  бид дэлхийг монгол махаар дайлах болно. Манайх 1946 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа монголын ууган үйлдвэр. Хамгийн өндөр хүчин чадлаар, лабораторийн нарийн технологиор бүтээгдэхүүнээ  үйлдвэрлэдэг. Хятадад дулааны аргаар үйлдвэрлэсэн бэлэн бүтээгдэхүүн экспортлох саналаа өгсөн. Тус улсын хорио цээр, мал эмнэлгийн шаардлага, тухайн орны стандартыг хангаж байгаа тохиолдолд  гэрээ хийгдэж экспортлох боломжтой болно.  

Х.Түмэнжаргал: Баталгаат хугацаагаа уртасгах, эсвэл тээвэрлэлт, гаалийн хугацааг багасгах талаар судалж үзэх хэрэгтэй

БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Махны холбооны Монгол дахь төлөөлөгч Х.Түмэнжаргал

/БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Махны холбооны Монгол дахь төлөөлөгч/

-Мах импекс компанийн дулааны аргаар боловсруулсан бэлэн бүтээгдэхүүнээс амталж үзлээ. Маш их таалагдлаа. Миний хувьд Монголд найм дахь жилдээ амьдарч байна. Тиймээс ч Монголын мах махан бүтээгдэхүүнд дуртай. Бэрчээрийн маллагаатай учир монгол малын мах амттай байдаг юм. Монголын боловсруулсан махан бүтээгдэхүүнийг Хятад руу экспортолсон ч маш бага зах зээлийг эзлэх болов уу гэж бодож байна. Харин дараагийн асуудал нь  Хятадад зах зээлээ хэрхэн олж авах нь мөн ярих асуудлыг нэг. 

Боловсруулсан бүтээгдэхүүний орц нь цэвэр мах учир баталгаат хугацаа нь бага. Долоо эсвэл 14 хоног байдаг. Хадгалах хугацаа нь 14 хоног бүхий бүтээгдэхүүнийг Хятад руу экспортоллоо гэхэд тээвэрлэлтэд тодорхой хугацааг зарцуулна. Улмаар дэлгүүрт тавигдлаа гэхэд баталгаат хугацаа нь дуусах ийм тохиолдол гарч болно. Тиймээс цаашдаа боломжийг сайтар судалж, нэг талаар баталгаат хугацаагаа уртасгах, эсвэл тээвэрлэлт, гаалийн хугацааг багасгах талаар судалж үзэх хэрэгтэй болов уу. 

Миний хувьд хэд хэдэн компаниудтай танилцсан. Томоохон компаниудын хувьд техник, технологийн хувьд гайгүй байна. Ихэнх компаниудын  тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн процесс нь стандартын төвшиндөө хараахан хүрч чадахгүй байна. Дараагийн ээлжинд хөрөнгө оруулалт хийж, хамтран ажиллаж, олон улсын стандартын дагуу тоног төхөөрөмжөөр үйлдвэрлэлтээ явуулах хэрэгтэй байна. Ингэж байж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ дэлхийд экспорт­лох боломж бүрдэнэ шүү дээ. 

Сүгияама Масахидэ: Сурталчлан таниулах ажлыг өргөн хүрээнд зохион байгуулбал  Японы ард түмэн сонирхоно

Хана” япон рестораны ерөнхий тогооч Сүгияама Масахидэ

/”Хана” япон рестораны ерөнхий тогооч/

-Мах импекс ХК-ийн бүтээгдэхүүнээс амсч үзлээ. Монгол малын мах ихэвчлэн үнэр ихтэй, мөн өөрийн гэсэн амттай байдаг. Харин энд тавигдсан бүтээгдэхүүнүүд элдэв үнэр амтгүй, идэхэд зөөлөн байна. Яг одоогийн байдлаар монгол малын мах Японд төдийлөн танигдаагүй байгаа. Гэхдээ цаашдаа Монгол улс малын махаа дотооддоо боловсруулан гадаадын зах зээл дээр гаргаж, сурталчлан таниулах ажлыг өргөн хүрээнд зохион байгуулвал  японы ард түмэн сонирхох нь гарцаагүй. Шинэлэг шинэ зүйлийг их сонирхдог болсон. Өөрсдийн орныхоо махан бүтээгдэхүүнийг сайн сурталчилж чадвал Япон руу Монгол малын махыг экспортлох боломж байгаа гэж бодож байна. 

Миний хувьд тогооч хүн. Гараасаа хоол гаргадаг хүний хувьд танай сониноор дамжуулан нэг зөвлөгөө өгөхийг хүсч байна. Бүтээгдэхүүн бүрийн өөрийн гэсэн онцлогийг нь гаргаж чадсан байна. Гэхдээ өөрийн гэсэн онцлог амтыг төдийлөн гаргаж чадаагүй юм уу гэх бодол төрж явлаа. Төрөл төрлийн хиамнаас амсч үзэхэд, ерөнхийдөө ойролцоо амттай юм шиг санагдсан. Тиймээс бүтээгдэхүүний нэр төрөл бүрийн амтанд анхаарлаа хандуулж, зөвхөн тухайн төрлийн бүтээгдэхүүнээс л амтагдах онцлог амтыг гаргаж чадвал монгол малын махан бүтээгдэхүүн дэлхийд брэнд болж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.