УИХ дахь МАН-ын бүлгээс Итгэлийн зээл олгох тухай хуулийн төслийг баталж, иргэдэд урт хугацаатай, барьцаагүй, гурван хувийн хүүтэй зээл олгох нь зүйтэй гэж үзсэн байна. МАН-ын сонгуулийн Мөрийн хөтөлбөр, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн биелэлтэд чухал үүрэгтэй уг хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхоролын хамт нийт 27 гишүүн санаачлан Засгийн газраас санал авахаар өргөн бариад байгаа аж. 

Хуулийн төслийн үзэл баримтлалын талаар төсөл санаачлагч УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол “2016 оны УИХ-ын сонгуульд МАН оролцохдоо иргэдэд барьцаа хөрөнгө шаардахгүй “Итгэлийн зээл” олгож ажилгүйдэл, ядуурлыг бууруулна гэсэн зүйл заалтыг мөрийн хөтөлбөртөө тусгасан. Мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангахаар 2016-2020 оны Засгийн газрын үйл ажиллагааны Мөрийн хөтөлбөрт тусгасан. Манай улсын хүн амын 25 хувь нь ядууралд өртөмтгий, 869 мянган өрхийн 22.1 хувь буюу 192 мянган өрх ядуу амьдарч байна гэсэн судалгаа бий. Иймд өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, жижиг бизнес эрхлэх санхүүжилтийг бий болгох шаардлага байна гэж үзээд Итгэлийн зээлийн тухай хуулийн төслийг санаачилсан. Улс орны эдийн засгийг богино хугацаанд сэргээж өсөлтийг бий болгохын тулд нийгмийн салбаруудаа дэмжих, иргэдийнхээ аж амьдралыг сайжруулахад чиглүүлэх шаардлагатай байгаа.

Өнөөдөр нийгэмд бухимдал үүсгэж байгаа нэг асуудал бол орлогын тэгш бус хуваарилалт газар авсан явдал. Тухайлбал, боломжтой хэсэг нь банкнаас хүү багатай, урт хугацаатай зээл авч 30 гаруй жил үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Яг зорилтот бүлэг болох орлого багатай иргэд бага хүүтэй зээл авч чадахгүй байгаа. Зээл авч чадахгүй байгаа үндсэн шалтгаан нь барьцаа хөрөнгө. Иймээс төрийн зүгээс иргэний итгэлцлийг бий болгосон зээлийн бүтээгдэхүүн гаргах зайлшгүй шаардлага бий болсон гэж үзээд хуулийн төслийг санаачилж, өргөн барьж байгаа юм. Энэхүү зээл нь иргэдийг амьжиргаагаа сайжруулах боломж олгоно гэж үзэж байна. Манай улсын хувьд нийт зээлдэгчдийн 90 хувь нь 20 хүртэлх сая төгрөгийн зээл авдаг юм билээ. Тэгэхээр Итгэлийн зээлийн дээд хэмжээ нь 20 сая төгрөг байна гэж үзсэн. Зээл авах шаардлагын хувьд хугацаа хэтэрсэн зээлтэй эсвэл өрхийн гишүүн өөр хүнд зээлийн батлан даалт гаргасан бол зээл авах боломжгүй. Мөн зээл хүсэгчид сүүлийн нэг жил өрхийн бичил бизнес эрхэлж байсан байх шаардлагатай. Түүнчлэн орлогын тогтвортой эх үүсвэртэй гурав дахь этгээд зээл хүсэж байгаа иргэнд батлан даалт гаргаж өгнө. Зээлийг олгохын тулд санхүүгийн суурь мэдлэг олгох сургалтад хамрагдсан байх ёстой.

Зээлд эрхзүйн бүрэн чадамжтай 18 хүрсэн Монгол Улсын иргэн хамрагдах боломжтой. Зээлийг хугацаанд төлсөн тохиолдолд дахин зээл авах эрх үүснэ. Зээлийн мэдээллийн санд зээл хянагдаад явах учраас иргэд хугацаандаа зээлээ төлөөд явна гэж үзэж байгаа.   Олон улсын туршлагаас харахад БНХАУ итгэлийн зээлийг маш амжилттай хэрэгжүүлж иргэдээ ядуурлаас гаргаж байна. Мөн ОХУ 2017 оноос итгэлийн зээлийг 80 хүртэлх сая төгрөг байхаар тооцон иргэдэд олгож байна. Бангладешт 100 мянган иргэндээ ийм төрлийн төсөл хэрэгжүүлж Нобелийн шагнал хүртлээ. Тэгэхээр бид иргэддээ итгэж зээлийг барьцаа хөрөнгө шаардахгүйгээр олгох хуулийн төсөл санаачилж, улс төрийн шийдвэр гаргасан юм” хэмээн тайлбарлалаа.

УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхоролын тайлбартай уялдуулан дараах тодруулгыг авсан юм.

-Итгэлийн зээлийг хэрэгжүүлснээр ямар үр дүнд хүрэх вэ. Инфляц хөөрөгдөх зэрэг сөрөг үр дагавараас хэрхэн сэргийлсэн бэ?

-Үндэсний нийт орлогыг нэмэгдүүлж, дунджаас дээгүүр орлоготой орнуудын эгнээнд орохын тулд иргэдэд итгэлийн зээл олгох хуулийн төслийг боловсруулсан. Итгэлийн зээлийг олгосноор макро тэнцвэрийг бататгасан, олон тулгуурт дотоодын үйлдвэрлэлд түшиглэсэн тогтвортой эдийн засгийг бий болгоно гэж үзэж байгаа.  Энэ зээлийг олгосноор эдийн засагт сөрөг үзүүлэлт гарахгүй. Иргэд өөрийн амьжиргааг аваад явчих чадвартай болох юм бол төрөөс ямар ч зүйл шаарддаггүй. Таван сая төгрөгийн зээл авах гэхээр барьцаа хөрөнгө байхгүй явдал нь иргэдийн амьдралыг уруудуулаад байгаа. Тиймээс Монголын төр анх удаа итгэлцлийг бий болгосон зээлийн бүтээгдэхүүн гаргаж байна.

-Зээлийг арилжааны банкаар олгох уу?

-Итгэлийн зээлийг төр өөрөө хариуцаад Төрийн банкаар дамжуулж, гурван хувийн хүүтэй олгоно гэж үзэж байгаа. Арилжааны банкаар дамжуулбал хүү нь өндөрсөөд явчихна. Тиймээс төр нэг удаа иргэддээ итгэсэн үйлчилгээг бий болгоод өгөөч гэж гуйж байгаа юм. Зөвхөн төрийн банкаар дамжуулж зээлийг олгох ёстой гэж хатуу хуульчилна. Төр өнөөдөр зохицуулалт хийх ёстой. 1990 оноос хойш Монголын ядуурал 30-35 хувьтай явсаар ирсэн. Өнөөдөр дахиад л бахь байдгаараа 30 дээрээ байна. Эдийн засаг 17 хувиар өсөж байхад ч, өнөөдөр зургаан хувиар өсчихөөд байхад ч ядуурал буурахгүй байгаа нь иргэд рүүгээ чиглэсэн амьжиргааг нь дээшлүүлэх бодит ажил хийгдэхгүй байсантай холбоотой.

-Жилд хэчээн төгрөгийг итгэлийн зээл хэлбэрээр олгох тооцоо гарсан бэ?

-Улс эхний ээлжинд жилдээ 200-300 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг гаргаад ашиг авахгүйгээр эрсдэлээ хариуцаад иргэддээ зээлнэ. Итгэлийн зээлийн ажлын хэсгийг байгуулахдаа банк санхүүгийн байгууллага, иргэний нийгэм, төрийн бус байгууллагын оролцоог хангана. Монгол Улсад анх удаагаа нийгмийн итгэлцлийг бий болгох зээлийг гаргах зайлшгүй шаардлага байгаа тухайд бүгд санал нэгдэж байгаа.

-Ипотекийн найман хувийн зээлийг хангалттай хэмжээнд олгож чаддаггүй манай улсын хувьд гурван хувийн хүүтэй зээлийг олгох чадамж бий юу?

-Ипотекийн найман хувийн зээлийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Засгийн газар тодорхой ажлууд хийж байгаа. Ингэж байж агаар, орчны бохирдлыг бууруулах чиглэлээр дэвшил гарна. Итгэлийн зээл ипотекийн зээлээс ялгаатай. Олон улсын банк санхүүгийн байгууллагууд төрийн зохицуулалтаараа зорилтот бүлэгтээ чиглэсэн төсөл хэрэгжүүлээд амжилтад хүрчихсэн байна. Тиймээс гуравхан сая хүн амтай Монгол Улсад итгэлийн зээл олгох үйлчилгээг амжилттай хэрэгжүүлэх боломжтой гэж үзсэн.

-Тухайн иргэн өргүй байх, батлан даагч болоогүй байх зэрэг шалгуур тавьж байгаа юм байна. Шалгуурыг давах иргэн хэр их байгаа бол?

-Зээлийн тодорхой хэмжээнд хүрээг нь хумьж өгч байж зээл олгох систем амжилттай хэрэгжинэ. Хамгийн гол нь зээл авч чаддаггүй хүмүүс олон бий. Энэ хүмүүст боломж олгох юм. 21 аймаг, есөн дүүрэгтээ зээлийг эхлүүлэх нь зөв. Цаашдаа үе шаттайгаар явах ажил эхэлж байгаа нь энэ хуулийн хамгийн зөв үйлдэл болно.

-Хэзээнээс зээл олгож эхлэх вэ?

-Бид одоогоор хуулийн төслөө боловсруулаад Засгийн газарт өргөн барьчихсан. Засгийн газар дэмжээд оруулж ирсний дараа УИХ-аархэлэлцүүлнэ. Мэдээж бид хуулиа яаралтай горимоор батлуулахаар өдөр, шөнөгүй уйгагүй ажиллана.

Сэтгүүлч М.Хангал