Монгол Улсын Засгийн газраас 2022 оны аравдугаар сарын 12-ны өдөр “Монгол Улсын хилийн зурвас газрыг тогтоож, улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлсэн. Монгол Улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, хил орчмын бүс нутгийн хил хамгаалалтын чадавхыг сайжруулах зорилгоор 2022 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн намрын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар уг тогтоолыг эцэслэн баталсан юм.

Монгол Улсын хилийн тухай хуульд хил залгаа улсын газар нутгийн хязгаартай зах нийлэн хиллэж байгаа хилийн зурвас, боомтын газар нь төрийн өмч байхаар хуульчилсан. Улсын хилийн зурвасыг тогтоохдоо хилийн дэглэмийг сахиулах, улсын хил хамгаалалт, шалган нэвтрүүлэх албыг зохион байгуулах, хилийн инженер, техникийн байгууламж барих зориулалтаар улсын хилийн шугамаас дотогш 15 км-ээс илүүгүй байхаар тогтоосон байдаг. Түүнчлэн улсын хилийн зурваст газар эзэмшүүлэх, өмчлүүлэхийг хориглосон зохицуулалт бий.

“Хил хамгаалах ерөнхий газар, Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газрын хамтарсан ажлын хэсэг 2018 оноос Монгол Улсын хилийн зурвас газар байрлах суурьшлын бүс, айл өрх, үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага, дархан цаазат болон тусгай хамгаалалттай газруудын талаар нарийвчилсан судалгааг гаргасан билээ. Тухайлбал, орон нутгийн удирдлагууд хилийн зурвас газарт иргэн, аж ахуйн нэгжид газар олгож, үйл ажиллагаа явуулах, улмаар суурьшлын бүсүүдийг бий болгож, хилийн шугам тийш хүрээгээ тэлж байгааг таслан зогсоох шаардлагатай байгааг тогтоосон.

Дээрх Улсын Их Хурлын тогтоолын хүрээнд улсын хилийн зурваст хил хамгаалалтын зориулалттайгаас бусад барилга байгууламж барих, үйл ажиллагаа явуулах, газар ашиглах асуудлыг Засгийн газар шийдвэрлэхээр зааж, хилийн зурвас газарт эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр газар өмчлөх, эзэмших асуудлыг таслан зогсоох эрх зүйн үндэс бүрдэж, улсын хил хамгаалалтын орон зай болох улсын хилийн зурвас газрыг төрийн мэдэлд авахаар болж байгаа юм. Мөн Монгол Улсын хилийн тухай хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангаж, улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, хилийн аюулгүй байдлыг хангах эрх зүйн үндсийг бүрдүүллээ.

Харин олон нийтийн дунд энэхүү тогтоолын төсөл батлагдсантай холбоотой, Монгол Улсын хилийн бүсийг нааш нь татсан, дахин өөрчлөх гэж байна гэх ташаа мэдээлэл тархсан. Үүнд албаны хүмүүс тайлбар, мэдээлэл хүргэж, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, халдашгүй байдалтай холбоотой асуудлаар олон нийтэд буруу ташаа мэдээлэл түгээж, улс төржихгүй байхыг уриалж байсан юм.

Улсын Их Хурлын гишүүн, Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга Б.Энх-Амгалан:

"Хилийн бүсийн зурвас газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах тогтоол нууцын зэрэглэлтэй орж ирсэн. Монгол Улсын хилийн бүсийг нааш нь татсан, дахин өөрчлөх асуудал байхгүй. Манай улс БНХАУ, ОХУ-тай хилийн маргаангүй. Урд хилээ НҮБ-аар баталгаажуулсан учир хилийн тор, багана, координат хөдлөх ямар ч асуудал байхгүйг хариуцлагатайгаар мэдэгдэж байна. Орон нутгийн эрх мэдэл бүхий дарга нар хилийн бүс рүү тэлж газар олгосон, суурьшлын бус бүс бий болгосон асуудлууд байгаа. Тийм учраас улсын тусгай хэрэгцээнд авахгүй бол болохгүй. Ганц манайх ч авдаг биш. ОХУ 1958 онд хилийн гэрээ байгуулахдаа өөрийн газар нутгийн 15 км-ийг, БНХАУ 25 км-ийг улсынхаа тусгай хэрэгцээнд тус тус авсан. Манай улсын хувьд тусгай хэрэгцээнд авах хуультай, түүнийгээ УИХ-ын тогтоолоор баталгаажуулж байгаа юм. Хилийн бүсийг хөдөлгөж ашигт малтмалын лиценз авах гээд буй асуудал байхгүй. Дархан цаазтай, тусгай хамгаалалттай, тусгай хэрэгцээний газрууд хуулиараа зохицуулагддаг. Хилийн 15 км доторх газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авч байгаа юм"

Хил хамгаалах ерөнхий газрын дарга, Бригадын генерал Ж.Лхагвасүрэн:

"Манай улс 1958 онд ОХУ-тай, 1962 онд БНХАУ-тай хилийн гэрээг тус тус байгуулж, 1975 онд Нэгдсэн Үндэстний байгууллагад бүртгүүлсэн. Хилийн заагийн солбицлыг Нэгдсэн Үндэстний байгууллагад бүртгүүлснээр Монгол Улс олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн гэсэн үг"

Манай улс газрыг тусгай хэрэгцээнд авах хуультай, үүнийгээ УИХ-ын тогтоолоор баталгаажууллаа