Та эрдэнэт хүний биеийг олж, эхийн хэвлийд бүрэлдэж эхэлмэгцээ л нийгмийн даатгалын үр шимийг хүртэж эхэлдгээ мэдэх үү?

Ээж тань нийгмийн даатгалд даатгуулсан болохоор жирэмсэн, амаржсаны тэтгэмжээрээ нэмэлт амин дэм авч, өлгий живхийг тань зэхдэг. Энэ хорвоод ирэхэд тань эрүүл мэндийн даатгалаас төрөх эмнэлгийн төлбөрийг санхүүжүүлж эсэн мэнд угтаж авдаг. Ингээд таныг 19 нас хүртэл төрөөс хариуцан эрүүл мэндийн даатгалыг тань төлж, хэрвээ өвдвөл эмчилж, сувилж, шаардлагатай эмийг хөнгөлөлттэй үнээр олгодог. Амьдралд тохиолдож болох жам ёсны болон гэнэтийн эрсдэлийн улмаас тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгох нь ч бий. Энэ болтол өөрөөс хамааралгүйгээр нийгмийн даатгалын үйлчилгээг хүртэж ирдэг бол насанд хүрсэн өдрөөсөө эхлэн учирч болох эрсдэлийг урьдчилан тооцоолж, нийгмийн даатгалаа өөрөө хариуцан төлж эхэлдэг.

Монгол Улсын нийгмийн даатгалын тогтолцоо нь нийгмийн даатгалын санг төр, ажил олгогч, даатгуулагч хамтран бүрдүүлсний үндсэн дээр даатгуулагч иргэдэд тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр, зардал авах хөрөнгийн эх үүсвэрийг бий болгож, нийгмийн баталгааг нь хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэж байна. Жилээс жилд уг тогтолцоо улам сайжруулан, даатгуулагчийн хүртэх үр, өгөөжийг нэмэгдүүлэх эрх зүйн зохицуулалт тасралтгүй хийгдсээр байна.

Нийгмийн даатгалын багц хуулийн шинэчлэл 2024 оны эхнээс хэрэгжиж эхэлсэн. Шинэчилсэн хуулийн нэг гол заалт бол иргэдийн нэрийн дансыг мөнгөжүүлэх талаар тусгасан.

Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд давхардсан тоогоор 1.3 сая даатгуулагч НДШ төлж байна. Тэтгэврийн даатгалд 17 хувийн шимтгэл төлж байгаагаас 8.5 хувийг даатгуулагч цалингаасаа, мөн 8.5 хувийг ажил олгогч төлдөг. Энэ мөнгөнөөс 2 хувь буюу 17 хувиас 2 хувийг нь салгаад даатгуулагчийн Миний тэтгэврийн мөнгөн хуримтлалын данс руу шилжүүлэх юм. Ажил олгогчийн НДШ-ээс шимтгэлээ  төлдөг тухайн банкны дансанд хуримтлал үүсгэж, улмаар хуримтлалын нэгдсэн санд төвлөрүүлээд явна. 2 хувийн мөнгөн дүнгээр, даатгуулагч бүрээр бүртгэл бичигдэж тусдаа хуримтлагдана гэсэн үг юм.

Нийгмийн даатгалын байгууллага мэдээллийн системийн шинэчлэл хийсэн. Шинэчлэлийн нэг хэсэг нь нэрийн данс дахь “Миний тэтгэврийн мөнгөн хуримтлал”-ын бүртгэл хөтлөх хэсгийг хэрхэн тооцоолох талаар шинэ программ хангамж дээр тусгаж байна.

2024 оны эхний улирлын байдлаар, урьдчилан тооцоолсноор 50 гаруй тэрбум төгрөгөөр даатгуулагчийн бодит мөнгөн хуримтлал үүсэх бол 2024 оны эцэст буюу хүлээгдэж буй тооцоо төлөвлөгөөгөөр даатгуулагчийн нэрийн дансанд 380 гаруй тэрбум төгрөг бодит мөнгөөр хуримтлагдах юм.

Л.Мөнхзул НДЕГ-ын дарга

Нийгмийн даатгалын хууль эрх зүйн шинэчлэлийн үр дүнд 2024 оноос эхлэн  даатгуулагчийн тэтгэврийн нэрийн дансыг тодорхой хэмжээгээр мөнгөжүүлэн бодит хуримтлалыг бий болгохоор ажиллаж байна. Нийгмийн даатгалын хамрах хүрээг өргөжүүлж, даатгуулагч төлсөн шимтгэлтэйгээ уялдаатай тэтгэвэр, тэтгэмж авах шударга тогтолцоог хэрэгжүүлэх нь бидний зорилт юм.

Манай улс тэтгэврийн нэрийн дансны хувьд хагас хуримтлалын тэтгэврийн тогтолцооны хэлбэрт зөвхөн энэ оноос шилжиж байна. 2 хувийн шимтгэл 2024 онд 400 орчим тэрбум төгрөг, 2025 онд 800 тэрбум төгрөг гэх мэтээр 3-4 жилийн дараа нийт тэтгэврийн сангийн зардал 30 орчим хувьд хүрнэ гэсэн тооцоо бий. Энэ нь тэтгэврийн сангийн бодит мөнгөн хуримтлал харьцангуй хурдацтай өснө гэсэн үг.

Ингэж өсөхийн хэрээр эрх зүйн орчноо цааш улам гүнзгийрүүлэн сайжруулж, хөрөнгө оруулалтад оруулах санхүүгийн хэрэгслийн тоог зайлшгүй нэмэх хэрэгтэй юм. Ингэж байж гэмээнэ хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг хүртэж, нийгмийн даатгалын мөнгөн хуримтлалын сан өсч арвижан, тэтгэврийнсангийн үнэ цэн хадгалагдаж, инфляцаас сэргийлэх болно.

Монгол Улс нийт хүн амын насжилт хурдацтай нэмэгдэж буй орны тоонд ордог бөгөөд Нийгмийн даатгалын системийн зардлын 92 хувийг ТЭТГЭВЭР эзэлж байна. Тэтгэвэр авагчийн тоо 2010 онд 330 мянга байсан бол 2024 онд 500.000 мянга болон нэмэгдсэн ба цаашид ч энэ тоо эрчимтэй өсөх хандлагатай аж. Тиймээс Нийгмийн даатгалын сангийн мөнгөн хөрөнгийн менежментийг сайжруулах зүй ёсны шаардлага үүсэж байна.

Сэтгүүлч

Редактор Ц.Соёлмаа soko@vip76.mn