Улсын Их Хурлын Чуулганы өнөөдрийн /2025.04.17/--ний өдрийн хуралдаанаар Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд /Засгийн газар 2025.03.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/-ийг хэлэлцлээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд байр сууриа илэрхийллээ.

УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатар:

Биржийн тухай хуулийн гол амин сүнс нь бол Ц.Туваан сайдаа, Б.Дэлгэрсайхан сайдаа төрийн өмчит компаниуд нийтийн баялгыг олборлоод гадагш гаргаж байгаа бол заавал биржээр ил тод, шударга өрсөлдөөний дүнд зах зээлийн үнэд хүргэж боловсруулна гэсэн зарчим юм. Энэ зарчим хуулийн өөрчлөлтөд байхгүй. Тийм болохоор энэ хуулийг дэмжих ямар ч боломжгүй. Бүх зарчмаасаа энэ хууль буцаж байна. Ц.Туваан сайд салбарын сайдын байр сууринаас салбараа бодож хариулахгүй бол Эдийн засгийн сайд мэт хариулах гээд байна. Салбар өөрөө цааш хөгжих ёстой. М.Ганхүлэг гишүүний ярьж байгаа 10.3, биржийн дундаж үнэ, бусад бүх заалтууд дээр эсрэг байр суурьтай байна. Өнөөдөр бид биржээр зарсан мөнгөөр л амьдарч байна. Монголбанкинд байгаа 4, 5 тэрбум доллар гээд байгаа чинь биржээр  нүүрсээ үнэтэй зарсны хүчинд олсон мөнгө. Хувь хувьсгалын компаниудын мөнгө нийлээд. Бодитоор хэдэн доллар байгааг мэдэхгүй. Тэгэхээр биржийн өөрчлөлтийн тухай хуулийг би огт дэмжихгүй байна. Ажлын хэсэг байгуулаад ч сайжрахгүй гэж бодож байна. Зарим гишүүдийн ярьж байгаа ухралт, оптик гэрээ гэдэг үнэн. Сайхан юм бодоод хийдэг. Түүний цаана авлигал хөгжүүлчихдэг. Сайхан юм бодоод хийтэл хүний уг чанартай нийцэхгүй, хүнд суртал авлигал болоод байдаг. Үүнээс холдуулж энэ хуулийг баталсан. Ингэж сэглэсний оронд биржийн тухай хуульгүй явсан дээр гэж үзэж байна. Эсвэл хуулиа хэвээр үлдээх хэрэгтэй. Шинэ хуулиар бирж гэдэг ойлголт байхгүй. Цааш нь сайжруулна гэдгийг би огт ойлгохгүй байна. Олборлоод, нээлттэй зах зээлийн үнээр борлуулах ёстой гэсэн гурван үндэс чинь бүгд байхгүй. Гурвууланг нь өөрчилчихөж. Биржийн тухай хуульгүй болсон нь дээр юм байна.

Түүний асуултад АҮЭБ-ын сайд Ц.Туваан хариуллаа. 

Урьд нь энэ салбарыг удирдаж байсан хүний хувьд таныг санаа зовж байгааг ойлгож байна. Уул уурхайн биржийн тухай хуулийг санаачилж, батлуулсан хүний нэг учраас. Гол амин сүнс нь хууль дотроо хэвээрээ байгаа. Зүйлчлэлийг зогсоох, байхгүй болгох тухай асуудал огт яригдахгүй. Улам цаашид сайжруулан төгөлдөршүүлээд явна. Амьдрал баян учраас шинэ нөхцөл байдлууд бидэнд нэлээн сорилт болж ирээд байгаа юм. Тэгэхээр энэ хуулиа оруулж ирж, гацаад байгаа хүндрэлтэй нөхцөлөөс гарахын тулд ЗГ оруулж ирж байгаа юм. Экспортыг нэмэгдүүлэх зорилготой ажлын хэсэг Б.Жавхлан сайдаар ахлуулаад ажиллаж байгаа. Энэ асуудлыг нухацтай авч үзэж байгааг хэлье.

10.3 дахь заалтын хувьд валютынхаа нөөцийг гаргаж, валютаа зарж бүтээгдэхүүн оруулах биш, өөрсдөд байгаа зүйлээрээ солилцоо хийж яагаад болохгүй гэж. Энэ дэлхийд байдаг л зарчим. Маш олон орнууд энэ зарчмаар бүтээн байгуулалт хийгээд монголоос хол тасраад явчихаж байгаа юм. Тэгэхээр бид иргэдээ ажлын байртай, орлоготой байлгах, бүтээн байгуулалтаа зогсоохгүй гэдэг үүднээс ЗГ арга чарга хайж энэ асуудлыг оруулж ирж байгаа. Ажлын хэсэг байгуулагдвал таныг ахлаад, дотор нь ороод ажиллаж гарц гаргалгаагаа хамтдаа гаргаад явъя гэж хүсэх байна.