УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд Ч.Улаантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Өнгөрсөн долоо хоногт Төсвийн тодотголын төслийг УИХ-аас хоногт баталсан. Үүнийгээ эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх тухай тогтоолтой уялдуулж, боловсруулсан уу?

-Энэ удаагийн тодотголыг УИХ-ын 30 дугаар тогтоолын дагуу боловсруулж, оруулсан. Тодотголыг боловсруулахдаа батлагдсан төсвийг хөндөхгүйгээр, зарим төрлийн урсгал зардлыг бууруулах замаар нэн тэргүүнд тулгамдсан зайлшгүй шийдэх асуудлыг тусгах зарчмыг баримталсан. Энэ үүднээс урсгал зардлыг нийт дүнгээр 40 орчим тэрбум төгрөгөөр бууруулж, хэмнэсэн хөрөнгөөс гурван талт хэлэлцээрийн дагуу цалин хөлсийг нэмэхэд 35 тэрбум төгрөг зарцуулах, түүнчлэн хадгаламжийн даатгалын санд зохих хөрөнгө төвлөрүүлэхээр тусгасан.

Харин УИХ-аас баталсан Эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний тухай тогтоолыг цаг алдалгүй хэрэгжүүлэх үүднээс Засгийн газар өнгөрсөн хуралдаанаараа эдийн засгийн хэмнэлтийн горимд шилжих тогтоол баталсан. Хугацаа шаардсан ажил нэлээд бий. Иймээс Засгийн газар энэ оны улсын төсвийн тодотголыг иж бүрнээр нь боловсруулан наймдугаар сар гэхэд УИХ-д өргөн мэдүүлэх юм.

-Хэмнэлтийг яаж гаргаж байгаа вэ. Тухайлбал зарим гишүүн төсвийн хөрөнгө мөнгөөр сурталчилгаа явуулах шаардлагагүй гэх зэргээр ярьж байгаа?

-Тэвчиж болох зардлын хүрээнд бараа, ажил, үйлчилгээний зардлыг нийт дүнгээр нь авч үзэхэд 15 хувиар хэмнэх тооцоо гарч байгаа.

Төсөвт тусгасан “мэдээлэл, сурталчилгааны зардал” гэсэн хэсэгт нийтдээ 6.5 тэрбум төгрөг зарцуулахаар батлагдсан. Одоогоор 4 тэрбумын үлдэгдэлтэй байгаа. Үүнийг 30 хувиар хэмнэж, нийтдээ 1 тэрбум 39 сая төгрөгөөр багасгахаар тооцсон. Тухайлбал, мэндчилгээ дэвшүүлэх шоу маягийн зардлаа багасгаад, ажлаа бол сурталчилна.

-Одоогоор төсөв 400 гаруй тэрбум төгрөгийн тасалдалтай байгаа. Нэгэнт төсвийн жил дундаа орчихсон болохоор зарим хүн цаашид их наяд төгрөгт хүрэх нь гэх боллоо. Түүнчлэн ЗГХЭГ-ын төсөв яагаад 2.5 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн нь олны анхаарлыг татаад байгаа шүү дээ?

-Бид үндсэн шалгуур үзүүлэлтээ хөдөлгөөгүй. ЗГХЭГ дээр төсөв нэмэгдсэн биш. Дотор нь хөдөлгөсөн юм. Хилийн хууль батлаад Боомтын нэгдсэн захиргаа байгуулж, ЗГХЭГ-ын харьяанд шилжүүлсэн. Улсын төсвийг хэмнэлтийн горимд шилжүүлэх тухай тогтоол гаргахдаа Засгийн газрын бүтэц бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулахаар болсон.

-Хөрөнгө оруулалтын зардлын санхүүжилт, төсвийн орлого ер нь яагаад тасалдсан юм бэ?

Төсөвт тусгасан “мэдээлэл, сурталчилгааны зардал” гэсэн хэсэгт нийтдээ 6.5 тэрбум төгрөг зарцуулахаар батлагдсан.

-Хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт оны эхнээс тасарч байгаа нь дан ганц Сангийн яамнаас хамааралтай биш. Бодитой ажлууд удаашралтай байгаа. “О” дүнтэй тусгагдсан төсөл арга хэмжээ эхлээгүй, тендер шалгаруулалт удааширсан зэрэг олон шалтгаантай. Төсвийн орлогын тасалдлыг багасгахад яам анхаарч байгаа. Энэ оны дүнгээр төсвийн орлого 750 тэрбумаас багагүйгээр тасалдаж мэдэхээр байгаа.

-Төсөвт ам.долларыг 1384 төгрөгөөр тооцсон. Гэтэл өдгөө ханш нь өсчихөөд байна. Ийм байхад ажил гүйцэтгэх аж ахуйн нэгж олдох уу?

-Энэ бол тендерт оролцох компаниудын төсвөө хийх ханш биш. Улсын төсөвт 1384 төгрөгөөр тооцсон. Харамсалтай нь бодлогыг нь унагачихсан болохоор энэ ханшид итгэх аргагүй. Төсвийн тодотголд бодитой ханшиндаа ойртуулна.

-Гэхдээ валютын ханшаас болоод төсөв дээр ачаалал үүсч байгаа биз дээ?

-Тийм, тэр дундаа гадаад төлбөр тооцоон дээр нэмэгдээд байгаа. Одоогийн байдлаар 50 орчим тэрбум төгрөг нэмэлт ачаа болчихсон байна.

-Гишүүдийн зүгээс орхигдсон асуудлуудыг тодотголын үеэр төсөвт суулгуулахаар зүтгэх байх даа?

-Энэ удаагийн төсвийн тодотгол бол шийдвэрээр өгсөн чиглэлийн дагуу хийгдсэн, хязгаарлагдмал юм. Энгийнээр бол зохицуулалт гэж ойлгож болно. Төсвийн үндсэн тэнцвэр балансыг хөдөлгөөгүй, төсвийн алдагдал нэмэгдээгүй. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн дөрвөн шалгуур үзүүлэлт дөрвүүлээ хангагдаж байгаа. Гэхдээ дотор нь зохицуулалт хийгдэж байна. Сангийн сайдын багцад байсан 139.4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг бусад сайд, төсвийн ерөнхийлөн захирагч нар руу хуваан өгч байгаа.

Сүүлийн хагас жилд нэмэгдүүлж байгаатай холбоотойгоор цалингийн зардлыг эрх захирагч дээр хуваан шилжүүлж байна. Ийм байдлаар тодотгол хийж байгаа учраас өмнө нь орхигдсон асуудлууд энэ удаа тусгагдах боломжгүй.

-МАН-ын зүгээс төсвийн тодотголыг буцаах нь зүйтэй гэдэг байр суурьтай байгаа. Гэтэл олонхоороо дэмжээд явуулчихлаа. Дараагийн тодотголыг хэзээ оруулах бол?

Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд төрийн албан хаагчийн тоо 38 мянгаар нэмэгдсэн тоо. Дахин хэлэхэд энэ тоо арван жилийн хугацаанд нэмэгдсэн тоо шүү.

-Дараагийн тодотгол бол эдийн засаг, нөхцөл байдалтай уялдуулан оруулж ирнэ. Угаасаа тодотгол оруулах хэд хэдэн нөхцөл бүрдчихсэн байгаа.

Нэгдүгээрт, УИХ-аас эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх тухай тогтоол батлагдсан. Гэхдээ албажиж бидний гар дээр ирээгүй байна. Бид мэдээж үүнийг эхний ээлжинд хэрэгжүүлнэ. Хоёрдугаарт, Засгийн газар төсвийг хэмнэлтийн горимд шилжүүлэх тухай багц арга хэмжээ авахаар тогтоол гаргасан. Үүнийхээ үр дүнг тооцож тусгана. Гуравдугаарт, төсвийн орлого эхний дөрвөн сарын байдлаар нэлээдгүй тасарчихсан. Тэгэхээр төсвийн орлогоо бууруулна. Үүнтэй уялдуулан бид зарлагаа дахин хорогдуулна.

Эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх тухай тогтоолд тэвчиж болох урсгал зардлыг 10-30 хувиар хямдруулах чиглэлийн дагуу орж ирсэн. Эдийн засгийн идэвхжлийг нэмэгдүүлэх тухай тогтоолд урсгал зардлыг бүх зүйлээр нь 20 хувиар хямдруул гэсэн даалгавар өгсөн. Тэгэхээр бүх байгууллага дээр цалин, бараа ажил үйлчилгээний зардал, гадаад зээлийн төлбөр үйлчилгээний зардал, татаас бүдийг 20 хувиар хямдрах тодотгол хийгдэнэ.

-Бүх байгууллага дээр цалингийн зардал багасна гэдэг нь цалингийн санг бууруулна гэсэн үг биз дээ. Үндсэндээ төрийн албан хаагчдыг цөөрүүлнэ гэсэн үг үү?

-Төрийн албанд гэрээт ажилчин гэж 10 мянган хүн бий. Би тэднээс 5000-ыг нь хасна. Тэгэхээр тэдний цалингийн сан нь үлдэнэ биз дээ. Энэ мэтээр л ажиллана. Ер нь Сангийн сайд хасдаггүй танадаггүй л гээд байгаа. Үнэхээр хасаж, таначихаар энэ нь ч хүрэхгүй, тэр нь ч болохгүй гэж орж ирэх вий.

-Хоёр жилийн хугацаанд 32 мянган төрийн албан хаагч нэмэгдсэн гэж яриад байгаа шүү дээ. Тэднийг нь цомхотгоно гэсэн үг үү?

-Би ингэж ярьж байгаа хүмүүсийг худлаа ярихаа боль гэж хэлмээр байна. Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд төрийн албан хаагчийн тоо 38 мянгаар нэмэгдсэн тоо. Дахин хэлэхэд энэ тоо арван жилийн хугацаанд нэмэгдсэн тоо шүү.

Ч.Улаан: Хөрөнгө оруулалтын санхүүжилт оны эхнээс тасарч байгаа нь ганц Сангийн яамнаас хамаараагүй