Засгийн газрын гишүүд Пүрэв гариг бүр сэтгүүлчидтэй уулзаж, хариуцаж байгаа салбарынхаа талаар мэдээлэл өгч байхаар болсон . Үүний эхлэл болж Эрчим хүчний сайд Д.Зоригт сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийсэн юм.

Өнөөдөр эрчим хүчний салбарын материалаг баазыг яаралтай шинэчлэх хэрэгтэй. Манай цахилгаан станцууд 1960-1980 оны хооронд баригдаж норматив хугацаа нь хэтэрсэн учраас ихээхэн хөрөнгө засаж завсарлана. Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд ямар ч цахилгаан станц бариагүй хэрнээ хэрэглэгчдийн тоо сүүлийн арван жилд 10 хувиар өссөн.

Ялангуяа баруун бүсэд эрэлт хэрэгцээ маш их. Түүнчлэн цахилгаан дулааны үнийг төрөөс зохицуулсны улмаас станцууд маш алдагдалтай ажиллаж ирсэн. Улмаар техник технологийн шинэчлэлээ хийж чадахгүйд хүрч, 144 төгрөгийн цахилгааныг 122 төгрөгөөр борлуулж 22 төгрөгийн алдагдалтай ажилладаг. 2014 оны дүнгээр эрчим хүчний салбар 68.5 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай ажилласан байна.

2014 оны байдлаар нийт 6.7 тэрбум квт цаг эрчим хүчний хэрэглэсний 5.3 тэрбум төгрөгийг дотоодод үйлдвэрлэж 1.4 тэрбумыг БНХАУ болон ОХУ-ын эрчим хүчний системээс худалдаж авсан. Бидний хувьд нийт цахилгаан эрчим хүчний 20 орчим хувийг хоёр хөршөөс авдаг. Түүнчлэн цахилгаан эрчим хүчээр хангуулахаар 35922 байгууллага шинээр бүртгэгдсэн.

2015 онд Эгийн голын суурийн ажил эхлэнэ

Дорвитой арга хэмжээ авахгүй бол өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэглээг хангаж чадахгүйд хүрч, эх үүсвэрийн дутагдалд орох аюултай. Агаараас авах эрчим хүчний импорт нэмэгдэж, цахилгаан үйлдвэрлэж, дамжуулж, түгээдэг сүлжээнүүд техник технологийн шинэчлэл хийх чадамжгүй болно.

Гэхдээ хамгийн чухал нь уул уурхай, үйлдвэржилтийг цахилгаанаар хангаж чадахгүй хүрнэ. Хэрвээ ингэвэл эдийн засагт муугаар нөлөөлөхүйц зүйл болно гэж Эрчим хүчний сайд Д.Зоригт хэллээ. Тэрээр сэтгүүлчдийн сонирхсон дараах  асуултад хариулт өглөө.

-Манай улсын эрчим хүчний бүтэц нүүрс давамгайлсан байдаг нь эдийн засагт ихээхэн нөлөөлдөг. Тиймээс сэргээгдэх эрчим хүчээ хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ ?

Эрчим хүчний бүтцийн 95 хувь нүүрс ашиглаж цахилгаан эрчим хүч ээ авдаг. Харин  үлдсэн таван хувь нь сэргээгдэх буюу ус, нар салхины эрчим хүч. Бид 2020 он гэхэд ус, нар, салхины эрчим хүчээр 10%-иа х хангах зорилт тавьсан. 

Сэргээгдэх эрчим хүчээ нэмэгдүүлж, цахилгааныг нэлээд урамшуулалтай үнээр  олгох эрх зүйн орчинг тогтвортой мөрдөнө. Эдгээр чиглэлийн үйлчилгээг тарифын бодлогоор дэмжих хэрэгтэй. Үүнийг нэг том хөрөнгө оруулалт болохоор байгаа нь Эгийн голын усан цахилгаан станц. Цахилгаан нийлүүлэхээс гадна эрчим хүч хэрэглээний оргил цагийн  ачааллын горимын тохиргоог хангах, зэргэлдээх цахилгаан станцуудтай хосолж ажиллах чухал үүрэгтэй станц юм.

-Бид гадаад улсаас эрчим хүч авахдаа жилдээ хэд орчим төгрөг өгдөг вэ ?

ОХУ-аас авсан эрчим хүчний төлбөрт 2014 онд 50 тэрбум орчим төгрөг, урт хөршөөс импортолдог цахилгааны 95 хувийг өнгөрсөн онд 999 сая буюу нэг тэрбум орчим квт цаг эрчим хүчийг Оюутолгойн хэрэгцээнд зориулж авсан.

Үүний төлбөр буюу 100 сая долларыг   Оюутолгойн үйлдвэр өөрсдийн өртөг зардлыг тооцож төлсөн. Импортын цахилгаанд жилдээ 150 сая орчим ам.долларыг гадагшлуулаад байвал хэд хэдэн цахилгаан станц барих мөнгөө урсгаад байна гэхэд хэлсдэхгүй.

-Үнэ тарифын алдагдлыг буруулахад ямар арга хэмжээ авч байна уу ?

Үнэ тарифын талаар 2010 онд УИХ-аас 72-р тогтоол гарсны дагуу 2014 он гэхэд алдагдалгүй болгох түвшинд хүргэх ёстой гэсэн зорилтодоо хүрээгүй. Тийм учраас уг зорилтыг Эдийн засгийн байнгын хорооны хурлаар 2015 ондоо Төвийн болон Дорнод бүсэд алдагдалгүй байх тарифыг тогтооё гэж шийдвэрлэсэн.

Амгалангийн ДЦС зургаан сард ашиглалтад орно.

Гэхдээ үнэ тарифыг яам тогтоодоггүй, хуулиараа Эрчим хүчний зохицуулах хороо гэсэн бие даасан байгууллагаас тогтоодог. Түүнчлэн эрчим хүчний үнэ тарифыг бүр мөсөн чөлөөлнө гэсэн асуудал байхгүй. Харин тодорхой зохицуулалт, хяналттай, тооцоотой балансжуулж хийгддэг ажлыг үе шаттайгаар явуулна. Ер нь эрчим хүчний хуулинд жил бүр индексжүүлж бай гэсэн заалтын дагуу хийгдэнэ.

-Эгийн гол, Багануур, Тавантолгойн станцуудын бүтээн байгуулалтын ажил ямар шатандаа байгаа вэ ?

Эгийн голын УЦС-ын ТЭЗҮ-г Францын нэр бүхий компаниар хийлгэсэн. Хүчин чадал 225 биш 315 кВт-аар тогтоох нь зүйтэй гэж үзсэн. Түүнчлэн байгаль орчны нарийвчилсан үзлэг хийгдэж тухайн орчиндоо ямар нэгэн хор хөнөөлгүй гэж батлагдсан.

Станц барих газар руу тавигдах зам, цахилгааны шугам сүлжээний зураг төслүүд хийгдэж бэлтгэл хангагдсан. Харин одоо хөрөнгө санхүүгийн асуудлаа БНХАУ-аас авах зээлээр шийдчихвэл ажил эхлэхэд бэлэн.

Тавантолгойн станцын зураг төсөл бэлэн болчихсон. Гагцхүү станц маань Оюутолгойн үйлдвэрт БНХАУ-аас нийлүүлж буй эрчим хүчийг орлох, дотоодын үйлдвэрлэгчийг дэмжих зорилготой. Гэхдээ Оюунтолгойн хоёр дахь хөрөнгө оруулалт саатсан учраас уг ажил хүлээлтийн байдалтай байгаа.

-Гэр хорооллын цахилгаан халаалттай иргэдэд урамшуулал өгдөг байсан нь энэ оны төсөвт суутгагдаагүй. Тиймээс үүнийг олгох боломжгүй гэж ойлгож болох уу ?

Урамшууллын хувьд жилдээ зургаан тэрбум орчим төгрөгийн урамшууллыг 60  мянга орчим хэрэглэгчдэд олгодог байсан. Гэвч 2015 онд төсвийн хүрэлцээ муу болсноос үүдэн урамшууллын төлбөр төсөвт ороогүй учир зогссон. 

Урд хөршөөс жилдээ 100 сая долларын цахилгаан авдаг.

Эсрэгээр шөнийн цахилгаан хэрэглээ хямдхан байгаа. Үүнээс гарсан илүүдэл эрчим хүчээ хямд үнээр ОХУ-д өгдөг. Тиймээс зарим үйлдвэрлэгч нар шөнө ажлаа явуулж хамаагүй хямд эрчим хүчээр авч хэрэглэж байна.

-Энэ онд хэдэн сум 24 цагийн цахилгаантай болох вэ ?

Монгол улсын хэмжээнд цахилгаан эрчим хүчинд холбогдоогүй дөрвөн сум байдгийн хоёр нь Дорноговь, нөгөө хоёр нь Говь-Алтай аймагт бий. Үүний гурвыг энэ онд төвлөрсөн эрчим хүчний системд холбоно. Харин Говь-Алтай аймгийн нэг сум нь нэлээд алс зайтай байдаг.

Гэхдээ өнгөрсөн арван жилийн эрчим хүчний салбарт олсон амжилт бол бүх сум, томоохон багуудаа эрчим хүчтэй холбож чадсан ажил юм. Энэ нь бүх аймгийн төвөө замтай холбож байгаагаас дутахааргүй чухал ач холбогдолтой ажил болсон.