Монгол оронд нэг намын хягааргүй эрх дангуйлалын тогтолцоог үндсээр нь халж олон намын тогтолцооны үндсийг тавьсан, ард түмэнд жинхэнэ эрх чөлөөг авчирсан Ардчилсан хувьсгалын 26 жил, Дархан хотод Ардчилсан хөдөлгөөн өрнөсний 26 жилийн түүхт өдрийн халуун мэндчилгээг МоАХ-ны нийт гишүүд дэмжигчдэдээ хүргэе.

Дархан хотод 1990 оны нэгдүгээр сарын эхээр “Дарханчууд аа нойрноосоо сэрцгээе” гэсэн ухуулах хуудас наасан хэсэг нөхөд маань 1990 оны нэгдүгээр сарын 13-ны өдөр, идэр есийн тэсгим хүйтэн өдөр анхны долоон гишүүн цуглаанаа зохион байгуулснаар ардчилсан хөдөлгөөн өрнөж эхэлсэн түүхтэй. Түүний дараа ардчиллын төлөө 17 гишүүн нэгдэж тангараг өргөсөн юм. Тангараг өргөсөн нөхдөдөө баярын мэнд хүргэхийн зэрэгцээ тэр  тангаргаа дахин нэг санахыг хүсэж байна. 26 жилийн өмнө Дарханы МоАХ  өөрийн гэсэн   байргүй, хөрөнгө мөнгөгүй, унаагүй, мэдээллийн тогтолцоогүй байлаа. Гэсэн ч бид өөрийн гэсэн үзэл бодол, ардчилал, эрх чөлөө, шударга ёсны төлөө гэсэн эр зориг, хүсэл тэмүүлэлтэй байсан.

1990 оны хавар Дархан хотод болсон улс төрийн суулт, өлсгөлөн, сүрт жагсаал зэрэг нь орон нутаг дахь Ардчилсан хувьсгалын өрнөлтийн шийдвэрлэх үе шат болсон. Улс төрийн хурц хэлбэрийн өлсгөлөнд МоАХ-ны гишүүн Санжидийн Мөнхболд, Хишигтийн Нямбат, Лувсангийн Ганбат, Хуягийн Ганбаатар, Бямбын Алтангэрэл, Сосорбарамын Мөнх-Очир, Мятавын Сансар, Цэндоржийн Энхболд, Баатарын Жаргалсайхан, Дүүдэйгийн Баярсайхан, Тойсонгийн Нэргүй, Баастайхүүгийн Батжаргал, Гунгаагийн Түмэнтөгс, Хорлоогийн Дашзэгвэ зэрэг,  мөн Дарханчуудыг төлөөлж  Хөвсгөл аймагт очиж Санжаагийн Баянмандах, Палмын Баатарцогт нар орж хүнд сурталт, дарангуйллын тогтолцооны эсрэг амь насаараа дэнчин тавин тэмцэж байсан билээ. 

Улмаар Дарханы МоАХ-ноос Дархан МоАН төрөн гарсан. Дарханы АН шинэ жилийн босгон дээр ардчилал, эрх чөлөөний төлөө тууштай тэмцэлд байгуулсан гавьяаныхаа төлөө АН-ын дээд шагнал  “ Эрх чөлөөний одон” -гоор шагнагдсан.  АН-ын нийт гишүүд дэмжигчдэдээ баярын мэнд хүргэе. Ийнхүү АН -ын гишүүд, дэмжигчид түүний үе үеийн удирдлагуудын тэмцэл, зүтгэлийг өндрөөр үнэлж Эрх чөлөөний одонгоор шагнасан нь тохиолдлын хэрэг биш зүй ёсны эрхэм хүндтэй шагнал боллоо хэмээн МоАХ -ны  анхны гишүүд үзэж байна.

 1990 оны анхны ардчилсан сонгуулиар Ардын Их хуралд нэг мандат,  Дархан хотын болон хорооны депутатуудын  дөнгөж 19 орчим хувийг МоАН болон МСД, МҮДН эзэлсэн. Тэр дундаа хотын АДХ -ын тэргүүлэгч 13 гишүүний зургааг одоогийн манай АН-ын гишүүд эзэлж байсан нь том амжилт болж байсан. Тухайлбал АН-ны гишүүн Сагарын Очирсүх, Доржготовын Лувсанцэрэн, Шагдарын Гандаръяа, Очиржанцангийн Ундрал, Лхамсүрэнгийн Ёндонгомбо,  Дэмбэрэлийн Энхтуяа нар тэргүүлэгч гишүүн болсон.

Үүнээс гадна хотын депутатаар МоАН-ын гишүүн Дашжамцын Баттулга, Сагарын Очирсүх, Долгорсүрэнгийн. Цэвэгмид, Отгонсүрэнгийн Баярсайхан, Дашдэмбэрэлийн Батсайхан, Баатарын Жаргалсайхан, Батмөнхийн Овод, Ванчигийн Даваажав, Доржготовын Лувсанцэрэн, Очиржанцангийн Ундрал зэрэг гишүүн,  хорооны депутатаар Дамдинжавын Давагдорж, Жигжидийн Зоригоо, Даваадорж, Сумъяа, Ерэнпил Д.Оюунцэцэг нар сонгогдсон байлаа. Бид сөрөг хүчний хувьд эрх баригчидтай хэлэлцээ хийсний үр дүнд хотын орлогч дарга, мөн  хэлтэс, газрын даргын албан тушаалд АН -ын гишүүдээ томилуулж чадсан.

1996 оны сонгуулиар УИХ-ын гурван мандат авч Дархан сумын ИТХ-ын олонхийг авч ИТХ-ын даргаар Дэмбэрэлийн Баярцогт, Аймгийн ИТХ-ын 50-ийг авч Засаг даргаар Ёндонгийн Вандансүрэн, Жамбалын Мөнхтөр нар ээлж дараалан сонгогдож, Дархан сумын ИТХ-ын даргаар Дэмбэрэлийн Баярцогт, Засаг даргаар Түвдэндоржийн Пүрэвжав нар ажиллаж байсан.

Тэгвэл өнөөдөр АН-ын төлөөлөл Аймгийн ИТХ-д хэдийгээр цөөнх байсан ч ИТХ-ын даргаар Пүрэвдоржийн Эрдэнэбат сонгогдон ажиллаж байгаа нь бас ардчиллын нэгэн цоо шинэ ялалт амжилт боллоо. 

 МоАХ-ын  гишүүд, дэмжигчид Та бүгдэдээ эрүүл энх, сайн сайхан,  ялалт, амжилтыг хүсэн ерөөе. Сайн үйлс бүхэн дэлгэрэх болтугай.
Дархан -Уул аймгийн МоАХ-ны анхны гишүүд