“Монголын мэдээ” сонин 2016 оны парлатентын ээлжит сонгуульд өрсөлдөх магадлалтай хүмүүсийг ‘Хэн нь хэн бэ” буландаа онцолж, сонгох, сонгогдохгүй шалтгааныг нь тойтлож байгаа билээ. Тэгвэл энэ удаагийн дугаартаа УИХ-ын гишүүн Ц.Баярсайханыг онцолж байна.

Блиц

БОЛОВСРОЛ:

1970-1980 онд Өмнөговь аймгийн Төвийн 10 жилийн дунд сургууль Бүрэн дунд 1980-1986 онд Москва хотын Эдийн засгийн дээд сургуулийг Эдийн засагч- статистикч мэргэжлээр Бакалавр зэрэгтэй төгссөн. 1987-1989 онд МУИС-ийг Статистикч эдийн засагч чоргэжчээр бакалавр зэрэгтэй дүүргэсэн. 1992-1992 онд БНСУ-д Удирдах ажилтны дээд курс 2001-2002 онд МУИС-ийг Эдийн засгийн ухааны магистр 2003-2003 онд МУИС-ийг Эдийн засгийн ухааны докторантаар дүүргэсэн.

Ажилласан байдал:

1986-1990 онд Статистикийн товчооны дарга, Нийгэм эдийн засгийн хэлтсийн дарга, АДХ-ын гүйцэтгэх захиргааны статистикийн хэлтэс Мэргэжилтэн, Ахлах мэргэжилтэн 1990-1992 онд Өмнөговь аймаг Тэргүүн дэд дарга, Аймгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч

1992-1996 онд Өмнөговь аймаг Засаг даргын орлогч 1996-2000 онд Монгол Улсын Их Хурал Гишүүн

1996-1998 онд Монгол Улсын Их Хурал Байгаль орчин, хөдөөгийн хөгжлийн байнгын хорооны дарга 2001-2004 онл Санхүү, элийн засгийн дээд сургуулийн зөвлөгөө өгөх төв Эрдэм шинжилгээний ажилтан

2002-2004 онд 'Говь интернэшнл" групп Ерөнхийлөгч

2004-2008 онд Монгол Улсын Их Хурал Гишүүн

2004-2006 онд Монгол Улсын Засгийн Газар Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн Яамны Сайд

2008-2011 онд Монгол Улсын Их Хурал Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга 2008-2012 онл Монгол Улсын Их Хурал Гишүүн

2012-2014 Монгол Улсын Засгийн Газар Барилга, хот байгуулалтын сайд 2012 Монгол Улсын Их Хурал Гишүүн

Парламентад буй цөөхөн шилдэг эдийн засагчдын нэг

-УИХ-ын гишүүн Ц.Баярсайханыг сонгохгүй байх шалтгаан алга. Учир нь тэр өнөөгийн парламентад байга цөөхөн хэдэн өндөр боловсролтой улстөрчдийн нэг. Танхимын нэр хүнд өдрөөс өдөрт унаж, боловсролгүй бизнесээр баяжсан хэсэг бүлгийн цугларал болсон гэх шүүмжлэл нийгэмд хүчээ авч буй. Хатуухан хэлзх: ч улс төрийн хоёр том намын далбаан дор бизнестэй, мөнгөтэй нь орж ирдэг, хууль боловсруулах үндсэн үүргээ ойлгодоггүй хүмүүс энэ танхимд чамгүй олон бий. Зарим нь бүр оймсны цоорхойд хавчуулагдсан, нронорциональ системийн алдаа гэх мэтээр цоллуулж байгааг нуугаад яах вэ.

Тэгвэл Ц.Баярсайхан өнөөгийн парламентын нүүр царай болж, эдгээр шүүмжлэлд няцаалт өгөх цөөхөн хэдэн чадварлаг улстөрчдийн нэг хэмээн үнэлэгдэж өнөөдрийг хүрчээ. Тэр тусмаа парламентад байгаа шилдэг эдийн засагчдын нэг. Улсын мөнгө санхүүгийн бодлого, эдийн засгийн анхаарал татсан асуудалд дуугардаг, даацтай үг хэлдэг, эдийн засгийн чиглэлийн хууль тогтоомж боловсруулахад түүний үг, санал бодол хамгийн чухал байдаг.

Үүнийг нь ч төр засгаас өндрөөр үнэлж, саяхан УИХ-ын гишүүн Ц.Баярсайханыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар ‘Гавьяат эдийн засагч” цолоор тагнуулжээ. Түүний оруулсан санал УИХ, Засгийн газарт даацтай байдаг  гэдгийг намын нөхөд нь хэлдэг. Тиймдээ ч мөнгө, санхүүтэй холбоотой хуулийн төсөл эсвэл улсын мөнгөний бодлого, банк санхүүгийн бодлого, зээлийн  хүүгийн бодлого  зэрэгт Ц.Баярсайханыг өмнөө барьдаг гэхэд хилсдэхгүй. Тэр ч намынхаа итгэлийг алдаж байсан удаагүй. Оруулсан санал боловсруулсан хуулийн төсөл нь дандаа жинтэй байдаг нь түүнийг ямархуу чадварлаг  эдийн засагч болохыг хэлээд өгөх буй заа.

Барилгын салбарыг хөл дээр нь босгосон сайд асан

УИХ-д дөрвөн удаа сонгогдож 16 жил төрд ажиллах хугацаанд нам нь болон төр түүнд дандаа чухал албан тушаалыг даатгаж байлаа. Тэр тусмаа уналтад орсон, эсвэл хөгжлийн зөв замаар явуулах шаардлага үүссэн салбарыг түүнд итгэж хүлээлгэн өгдөг. Тэрбээр, Эдийн засгийн байнгын хорооны даргаа удаа дараа ажиллахаас гадна Нийгмийн хамгаалал хөдөлмөрийн яамны сайд, Барилга хот байгуулалтын  сайдаар ажиллаж байв.

Тухайлбал, 2012 онд АН-ынхан олонхийг бүрдүүлэх эрхийг авч Засгийн газраа хүлээж авахад түүнд Барилга хот байгуулалтын сайдын албан тушаалыг өгсөн. Үндсэндээ бол барилгын  үнэ тэнгэрт хадчихсан, дотоодын компаниуд хаалга үүдээ барьж. барилгын  материалыг урдаас хямд үнээр татсан нь чинээндээ тултал хөлжиж байсан цаг үе. Яг энэ үед Ц.Баярсайхан сайд Засгийн газар болон Монгол банктай хамтран Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Идгэснээр энэ хөтөлбөр дотоодын барилгын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжихэд чиглэж, имиортьн бараа материалаас хямд үнэтэй атлаа чанартай бараа бүтээгдэхүүнээ  зах зээлд нийлүүлэх боломж бүрдсэн юм.

Ингэснээр барилгын материал үйлдвэрлэгч дотоодын комнаниуд хөл дээрээ бат зогсч, улмаар барилгын үнэ ч хөрсөн дээрээ буусан юм. Мөн түүнийг сайд байх үед эхлүүлсэн найман хувийн хүүтэй зээл орон сууцанд орох хүсэлтэй ч хүүнд нь захирагдаад орж чадахгүй байсан олон мянган айл өрхийг орох оронтой болгож чадсан. 10 мянган залуус энэ хөтөлбөрийн ачаар зорилготой амьдарч, мөн барилгын компаниуд ч дампуурлаас гарч чадсан.

Найман хувийн хүүтэй зээл ямархуу нүдээ олсон бодлого байж вэ гэдгийг эдүгээ таван хувьд хүргэж үргэлжлүүлэн олгож байгаа шийдвэрээс харж болно.

-УИХ-ын гишүүний үндсэн үүрэг бол хууль боловсруулах. Мөн хуулийн төсөлд санал бодлоо нэмэрлэх, даацтай далайцтай байр сууриа илэрхийлэх явдал. Анхаарал татах нэг зүйл гарахаар л гүйж очоод шоуддаг бус асуудлын голыг олж жинтэй дуугардаг гэдгээрээ түүнийг улстөрчид үнэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, хий гаргадаггүй улстөрч гэж хэлж болно.

Тэрбээр, дөрвөн удаа УИХ-д суухдаа хууль боловсруулах, батлуулах үндсэн үүргээ хангалттай хийжээ. Малчдын амьдралд бодит дэмжлэг болсон “Монгол мал” хөтөлбөрийг нэр бүхий гишүүдтэй хамт санаачлан боловсруулж батлуулж байлаа. Үндсэн хуулийн гажуудал өнөөгийн засаг төрийн сул, тогтворгүй байх шалтгаан болж буйг тэр хамгийн түрүүнд олж харж өмнөх УИХ-ын үед Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг мөн нэр бүхий гишүүдтэй хамт санаачилж байлаа. Барилга хот байгуулалтын сайдаар ажиллаж байхдаа иргэдийн эрүүл, аюулгүй, таатай орчинд амьдрах эрхийг хангах зорилгоор хотыг дахин хөгжүүлэх тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьж байлаа.

Чамгүй урт хугацаанд хэлэлцүүлэгт орж, маргаан мэтгэлцээн үүсгэж явсаар энэ хууль өнгөрөгч онд эцэслэн батлагдсан юм. Ингэснээр буруу төлөвлөлтөөр явж ирсэн гэр хорооллын дахин төлөвлөх, нийтийн эдэлбэр газар, ашиглалтын шаарддага хангахгүй барилга байгууламжийг шинээр барих зэрэг асуудал хуулиар баталгаажиж, өдгөө гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, хуучин барилгуудыг нурааж шинэ барилга барих ажил шат дараатай, эрчимтэй хийгдэж иргэдийн талархлыг зүй ёсоор хүлээж буй юм.

АН-ын мөрийн хөтөлбөрийн гол зорилго болсон аюулгүй орчинд амьдрах боломжийг тэр бүрдүүлж өгсөн хүн. Мөн аялал жуучлалын  байгууллагаас хөтөч-тайлбарлагч хүртэл нарийн зүйл, зааптуудыг тусгасан “Аялал жуулчлалын тухай” хуулийг санаачилж, батлуулсан байна. Байгаль хамгаалах хүрээнд нилээдгүй хууль тогтоомж батлуулснаас ‘Тусгай хамгаалалттай газар орчны бүсийн тухай” хуулийг санаачлан, Монгол Улсын нийт газар нутгийн 11 орчим хувь нь тусгай хамгаалалттай газар байсныг 16 хувь болгож нэмэгдүүлэхэд мөн хувь нэмрээ оруулжээ. ЖДҮ эрхлэгчдийг дэмжих зээлийн батлан даалтын сан, Компанийн тухай, Статистикийн тухай гэх мэт түүний автортай хууль чамгүй олон бий.

Эндээс харахад эрхэм гишүүн УИХ-д ард түмний төлөөлөл болж суух үндсэн үүргээ хангалттай биелүүлсэн байна.

Амлалтаа биелүүлдэг төрийн түшээ

-Ц.Баярсайханыг АН-ын гишүүн гэдгийг намынх нь нөхөд, цаашлаад тойргийнх нь сонгогчид л мэддэг байх. Яагаад ингэж хэлэх болов гэхээр тэр намын нэрийг тэгтлээ өмнөө туг далбаа болгодоггүй. Элдэв фракцийн улс төр хийж, шантааж хийж явдаггүй улстөрч. Үндсэндээ бол намын  нэрээр улс төрд орж ирсэн ч эргээд дарамталдаг, шантаажилдаг, эсвэл намаа занаж зүхдэг улстөрчдөөс өөр.

Өмнөх ажлаа хэл амгүйхэн хийгээд, шаардлагатай гэвэл намынхаа бодлого ажиллагаанд оролцдог, дэмжээд явдаг. Журмын нөхөдтэйгээ ч тун эв түнжинтэй харьцдаг, ойлгож чаддаг учраас намаас хөөх, намын эсрэг дуугарсан, эсвэл намаас албан тушаал авах гэж шантаажилсан хэл ам түүнээс холуур байдаг. Зарим талаар түүнийг хэт дуугүй, намдаа базуулчихсан гэх мэтээр шор хүмүүс гардаг ч савсагнаж явахаас илүүтэй яг өөрийнхөө мэддэг, ойлгодог, өөрийн итгэл үнэмшлий асуудалд хандаж байр сууриа илэрхийлдэг хийгүй улстөрч.

Нөгөө талаар, Ц.Баярсайхан гишүүнд Өмнөговийн ард түмэн 100 хувь итгэл үзүүлдэг. Төрд өөрсдийгөө төлөөлүүлэх хүнээр түүнийг гурван удаа сонгож явуулсан гэхээр тэр ямархуу нэр хүндтэй улстөрч вэ гэдэг нь тодорхой байгаа юм. Эрхэм гишүүн нутгийн зон олныхоо итгэлийг алдсан удаагүй. Олон улсын нисэх онгоцны буудалтай болгох ажлын араас  цөхрөлтгүй явсаар орон нутгийн чанартай, хатуу хучилттай хөөрөх, буух зурвастай болчихсон. Аймгийн сумдыг эрчим хүчний асуудлаас гаргах зорилго нь биелсэн.

Аймгаа нийслэл хоттой хатуу хучилттай замаар холбох ажлыг ч мөн гар бие оролцон хийлгэсэн гээд амлалтаа биелүүлсэн, биелүүлэх гэж эхлүүлсэн ажлыг дурьдаад байвал дуусахгүй. Юутай ч тэр дөрвөн удаа УИХ-д сууж боловсорсон төрийн түшээ байж чаджээ. Авлига, албан тушаалын хэргээс маш холуур, төрийн түшээ хүнд байх чанар, ажлаа мэддэг амласнаа биелүүлж чаддаг чанар нь түүнийг дахиад төр түшихэд хэрэг болох нь дамжиггүй. Боловсролтой улстөрч эрж хайдаг болсон энэ цагт эрхэм гишүүний эдийн засгийн мэдлэг Монгол Улсын хөгжилд тэр тусмаа эдийн засгийг солонгоруулах их ажилд нэмэр болох нь тодорхой юм.