Энэ удаагийн “Би Монголоо ингэж хөгжүүлнэ" буландаа “Монгол Консерватив" намын дарга Н.Дашдавааг урьж ярилцлаа.

-Монгол Улсыг хөгжүүлэхийн тулд юу хийх ёстой вэ, хамгийн түрүүнд ямар өөрчлөлт хийх ёстой талаар ярилцлагаа эхлэх үү?

-Монголын хөгжлийг харж байхад бодлогын их том алдаанууд бүх салбарт гараад байгаа. Тухайлбал, Эрүүл мэндийн, боловсролын, эдийн засгийн, банкны салбарт алдаа их байна. Тиймээс одоо бодлогоо өөрчлөх цаг нь болсон. Гэхдээ би 1990-ээд онд орж ирсэн либерал үзэл, ёс суртахуунтай санал нийлдэггүй хүн. Учир нь бүхнийг өөрчил, задал, бүгдийг либрал байдал руу шилжүүл, эрх чөлөө мандтугай гээд явдаг. Ийм дүрэм сахилга баттай, шударга ёс суртахууныг эрхэмлэдэг ард түмэнд зохицохгүй байгаа юм. Тиймээс бид хамгийн түрүүнд Монгол Улсад тохирсон бодлогуудыг хэрэгжүүлэх зайлшгүй шаардлага байна.

-Энэхүү бодлогын алдааны гол эх сурвалж нь хэн юм бэ?

-Бодлого тодорхойлдог гол байгууллага нь өөрөө улс төрийн нам. Харин манай улс төрийн намууд бодлогын асуудал дээр их дутуу, дулимаг байна. Өөрийн үзэл баримтлал, итгэл үнэмшил апга. Түүндээ тулгуурласан мөрийн хөтөлбөр, бодлогоо гаргаж тавихгүй байна. Тиймээс бодлогын апдааны гол эх сурвалж нь улс төрийн намууд гэсэн үг.

Социалдемократ, консерватив, либрал зэрэг үзэл баримтлалуудаа гаргаад, түүгээрээ улс орноо хөгжүүлэх ялгаатай оролдлогуудыг хийх ёстой. Гэтэл намууд ижил төстэй, бараг хоорондоо ялгаагүй мөрийн хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлдэг. Харин тэр нь монгол хунд зохицохгуй байх ханддага сүүлийн үед их ажиглагдаж байгаа. Тиймээс улс төрийн намуудынхаа бодлогын хуулийг батлах хэрэгтэй.

Намуудад ард түмэн, төрийн эрх бүхий байгууллагууд буюу Сонгуулийн ерөнхий хороо, Дээд шүүх нь хяналт хязгаараа тавьж, боддогын байгууллага байх нөхцөл байдал руу явуулах шаарддагатай гэж харж байгаа. Хэрвээ боддогын нам болоод ирвэл аль нам нь ямар бодлого дэвшүүлж байна вэ гэдгээр нь ард түмэн ялгаж, салгаж хардаг болно. Харж чадаж байгаа учир сонголтоо зөв хийх боломж бүрдэнэ. Тэгэж чадвал ард түмний хүсээд байгаа бодлого хэрэгжих бололцоотой. Тухайлбал, Манай улсын боловсролын салбар гэхэд л бидний Монгол уламжлалаар хүүхдийг хүмүүжүүлдэг арга бараг байхгүй болчихлоо. Өөрөөр хэлбэл, одоо хүүхдийн боловсрол, хүмүүжилд Монголын уламжлал бүрэн алдагдсан. Тиймээс Монголын уламжлалыг орчин үеийн бодлоготой хэрхэн уялдуулж явуулах уу, монгол хүнийг монгол хүнээр нь хэрхэн хүмүүжүүлэх үү, яаж боловсролтой болгох уу гэдэг цаг үеийн асуудал тулгамдаад байна.

-Монголчуудын хувьд энэ жил нэлээд хариуцлагатай сонголтыг хийх цаг хугацаа ойртож байна. Танай намын хувьд энэ удаагийн сонгуульд ямар байдлаар оролцохоор бэлтгээд байгаа вэ?

-Манай “Монгол Консерватив” нам “Хөгжлийн хөтөлбөр” гэдэг намтай хамтраад “Үндэсний сэрэлт” гэх эвсэл байгуулсан. Энэ асуудлыг бид хоёр намынхаа бага хурлаар хэлэлцээд, хуулийн дагуу өнгөрсөн гуравдугаар сарын 31-нд олон нийтэд зарласан. Тиймээс одоо нам гэхээсээ илүү “Үндэсний сэрэлт” эвслийн тухай ярих нь зөв байх. Энэхүү эвсэл Монголын ард түмэн сэрэх цаг нь болсон гэдгийг сануулахыг зорьж буй. Энэ харийн бодлого Монгол оронд нөлөөлдөг, дотоодын амиа бодох үзэл дээр тулгуурлаж зөвхөн өөрийгөө, бүлгээ, фракц, бизнесээ, бүлэглэлээ боддог хүмүүс төрийн толгойд гарч ирсэнээс болж монголд маш олон зүйл хямарч байна. Тиймээс Монголын ард түмний сонголтод сэрэлт хэрэгтэй байгаа юм. Хэрвээ ард түмний сонголт сэрж чадвал хүсээд байгаа шударга,зарчимтай төрөө байгуулж чадна.

Тэгэхгүй бол одоо улсын төсөв мөнгөөр хийсэн зүйлээ өөрөө хийгээд бүтээчихсэн юм шиг ард иргэдийн тархийг нь угааж, оноо авах энэ мэт бүдүүлэг байдлаар өөрийнхөө төлөөх иргэдийн саналыг бараг луйвардаад, авч байгаа. Энэ тогтолцооноос салах цаг нь болсон. Хэрвээ сонголтын сэрэлтийг хийж чадвал энэ бүхнээс хүссэн, хүсээгүй бид салах болно. Монгол хүмүүсийн амьдрал дээшлэх бололцоо байна. Хамгийн түрүүнд энэ хулгайч, авлигчдаас л салах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол Монгол Улс хэчнээн их мөнгөтэй болоод ч ёс суртахуун байхгүй хүмүүс төрийн толгойд байвал түүнийгдор нь зөөгөөд л дуусгах болно. “Хөгжлийн хөтөлбөр” намын хөгжлийн долоон бодлого, манай намын “Дэлхий хараатай Монгол- 2050” гэх баримт бичгүүдээс эвслийн мөрийн хөтөлбөрөө хэлэлцэж байгаа гарсан. Хөтөлбөрөө сурталчлах боломжтой хуулийн хугацаа нь болохоор бид олон нийтэд танилцуулаад явна.

-“Үндэсний сэрэлт” гээд нэрнээсээ сүртэй юм. Дээр нь таныг өвдөг сөгдөөд л сонгуулийн шоу хийлээ гэж харах хүмүүс их байна. Та үүндээ тайлбар хийх үү?

-Би “Үндэсний сэрэлт” эвслийн талаар л ярина. Сөгдсөн талаараа ярихгүй. Монголын өнөөгийн байдал буюу нийгэм өөрөө сэрэлтийг шаардаж байна. Монголчууд түүхэндээ хэд хэдэн удаа хувьсгал хийсэн, хэд хэдэн удаагийн сэргэн мандалт явсан. Дэлхийн жишээ гэвэл Францчууд биднээс ялгаа байхгүй малчин, тариачин байсан, Англи, Амеркчууд ихэнх нь ойд л амьдарч байсан хүмүүс. Эд нар хувьсгал хийсэн байдаг. Тэр хувьсгалаараа ард түмэн нь сэрсэн байдаг.

Үүний нэгэн адил сэрэх үзэгдэл монголд хэрэгтэй байна. Залуу хүний хувьд яагаад ийм зүйлийг бодоод байна вэ гэхээр үнэхээр манай улсын түүхийн, байгалийн баялагийн, оюун санааны өгөгдөлүүд ийм өндөр ийм боломжтой байгаад байхад энэ хүмүүсийг яагаад харц доогуур, нулимсанд дунд нь амьдруулаад байгааг ойлгохгүй байгаа. Одоо ард түмэн аргаа барж байна. Тэгвэл ямар бодлого явуулаад, хэрэгжүүлэхээрээ ингэж гайхалтай муугаар улс эх орныг удирдаад байгааг гайхдаг. Тиймээс Монголын ард түмэн ийм арчаагүй, сул дорой төртэй байж болохгүй.

Бид ингэж амьдрах, ёстой ард түмэн биш. Одоо сэрэх цаг нь болсон. Өөрөөр хэлбэл, бид хонхны дуунд 1990 онд сэрсэн байж болно. Гэхдээ хонхны дуундаа эргээд 25 жил унтчихлаа. Хэн биднийг унтуулаад байгаа юм бэ. Сүүлийн үед сугалаатай худалдаа, мөнгө дуудах хурал зэрэг зүйлд олноороо цуглардаг болж. Гэтэл яг бидний хамгийн үнэ цэнэтэй зүйлийг хамгаалах гээд эх орноо д аврах,сэрэх тухай жагсаал хийхээр очих хүн байдаггүй. Тэгвэл хэн ийм байдалд хүргээд байна гэдэг учир гогцоог залуучууд маань олох шаардлагтай байна. Би ч улс төрд орохдоо энэ тухай л бодож орсон.

-Тэгвэл энэ бүгдийн учрыг олчиж чадахгүй байгаа өнөөгийн залуус маань чадварлаг биш байна гэж ойлгож болох уу?

-Яахав 5-6 хэлтэй чадварлаг мундаг залуус байна. Гэтэл тэдний ихэнх нь зөвхөн өөрийгөө, гэр бүлээ, бизнесээ бодож байгаа. Бүгд л өөрийн хүсэл эрмэлзлэл нь өөр, өөр байна. Гэхдээ би монголын залуусын эх орон нь ийм болчихсон энэ цаг үед монголын төлөө боддог, сэтгэдэг нь их байгаасай гэж боддог. Хувь хүн хэчнээн амиа бодоод сайхан баян чинээлэг байлаа ч эх орон байхгүй бол хэн ч биш. Цагаачилж яваа хүн шиг л байна. Тиймээс залуус зөвхөн өөрийгөө бодохоос илүүтэй улс эрх орноо боддог байх ёстой.

-Танай намаас авхуулаад энэ сонгуульд намууд эвсэж, нэгдэж орох бэлтгэл базаагаад эхэлчихлээ. Ер нь ингэж нэгдэж, нийлэх нь зөв юм болов уу?

-Одоо Монголын бүх хүн “нэгдээсэй, эвсээсэй” гэж хэлнэ. Нэгдсэн үедээ л хүчтэй байдаг гэдгийг бид бүгд яриад байгаа шүү дээ. Миний хувьд 2013 оноос хойш намуудын эвсэл, нэгдлийн тухай яриа, хэлцэлд оролцож явсан. Гэтэл үнэхээр болдоггүй юм билээ. Бүгд л дор бүрнээ ашиг сонирхол, амбиц гаргаад бие биеийнхээ дээр, доор гарах гээд л үзээд байдаг юм билээ.

Би бол залуу хүний хувьд 10- 20 нам, хувиараа улс төр хийгээд яваад байгаа хүмүүс, талбай дээр жагсаад байгаа иргэний олон хөдөлгөөнүүд нь нэгдээсэй гэж хүсдэг. Тэгээд болохгүй, бүтэхгүй байгаа зүйлийн төлөө хөддөөсэй гэж боддог. “Хөгжлийн хөтөлбөр” намтай нэгдэхээсээ өмнө маш олон намтай уулзаж үзсэн. Зарим үед нь бүр уурлаж үзсэн. Иргэний хөдөлгөөнүүд дээр очоод “та нар нэгдээд нэг шугаманд ороод Монголын төлөө яваач. Ямар эрх ашиг байгаа болоод нэгдэж чаддаггүй юм” гэж хэлсэн. Уг нь бүгдийнх нь хийж байгаа үйлдэл, зорьж байгаа зүйл нь нэг байгаа.

Тиймээс ч Монголд энэ олон намын хэрэг байхгүй гэж боддог. Цөөн хэдэн намтай. Тэдгээр намуудын үзэл баримтлал ньдавхцаагүй байх шаардлагатай. Олон ногоон нам, олон консерватив нам Монголд хэрэггүй. Үнэхээр л Монголын төлөө байгаа юм бол хүчээ нэгтгэх хэрэгтэй.

-Танай намын хувьд өнгөрсөн дөрвөн жилийи хугацаанд хэр төлөвшиж чадсан гэж бодож байна вэ?

Ер нь консерватив нам гэхээсээ илүү, консерватив үзэл , монголд хэрэгтэй байгаа. Учир нь консерватив үзлийн гол амин сүнс ньүнэ цэнэтэй зүйлийг хамгаалахын төлөө л явдаг. Тухайлбал, таны үнэ цэнэтэй зүйл юу вэ гэж хувь хүнээс асуувал үр хүүхэд, эцэг, эхээсээ эхлээд л хэлэх болно. Харин улс үндэстнээр ярихаар тусгаар тогтнол, газар шороо, хил хязгаар, үндэсний хэл, соёл гээд асар олон зүйл гарч ирнэ. Тэгвэл яагаад консерватив Монгол Улсад хэрэгтэй вэ гэхээр Монголын үнэ цэнэтэй зүйлийг чинь хадгалаж, хамгаалахгүй шаардлагатай байгаа болохоор тэр.

Үнэ цэнэтэй бүхнээ хайрлаж, хамгаалаагүй байдлаасаа болоод уусаад алга болчихсон улс, үндэстэн цөөнгүй байна. Тиймээс одоо л монголчууд үнэтэй бүхнээ хамгаалах ёстой. Консерватив үзэл хэрэгтэй байгаа юм. Яахав өнгөрсөн хугацаанд манай намын залуус өөрсдийн итгэл үнэмшлээр намаа байгуулсан, “Дэлхийн хараатай Монгол-2050” мөрийн хөтөлбөрөө гаргалаа, эдгээрийг сурталчлах, олон нийтэд хүргэх ажиллууддаа хийсэн гээд олон зүйлийг амжуулсан байна. Манай нам цаг үеийн асуудлаар байнга байр сууриа илэрхийлсээр ирсэн. Тухайлбал, Оюу толгой, Таван тогой, Ноён уул, Сонгуулийн тухай, Улс төрийн намуудын тухай, Үндсэн хуулийн тухай гээд бүх зүйл дээр дугарч байсан. Залуус өөрсдийнхөө хэмжээнд бүх л зүйлээ хийж байгаа. Хэн нэгэн биднийг юу ч хийгээгүй гэж хэлэхгүй байх гэж бодож байна. Одоо сонгуульдаа бэлтгэж, Монголын төлөө хүмүүсийг нэгтгэж, үндэстнээ сэрээх үйлсэд зүтгэхээр залуусаа уриалж байгаа.

-Сэрэлт гэснээс сонгуулийн үеэр буруу сэрапт болж, долдугаар сарын 01 шиг зүйл болох вий гэх болгоомжлол их байна. Түүнчлэн ирц бүрдэхгүй байх гэцгээх юм. Та энэ удаагийн сонгуулийг юу гэж харж байгаа вэ?

-Энэ жил ард түмний сонголт өөрчлөгдөнө. Аливаа үйл явц болох эсэх нь сонгуулийн үр дүнгээс л хамаарах байх. Үнэхээр бохир сонгууль болвол асуудал ямар ч байдал руу шилжиж магадгүй. Үнэнч шударгаараа яваад, гараад ирэх бол ямар нэгэн айдас байхгүй байж болно. Монголын ард түмэн шударга үнэн, зөв зүйтэйг л хүсч байгаа. Тэр хүний сонгосон сонголтыг хүссэнээр нь гаргадаг тийм л сонгуулийг хэрэгтэй. Зохион байгуулж байгаа төр өөрөө хариуцпагатай, сахилга баттай байх шаардаагатай гэж харж байгаа. Үнэн юм унэн зөв гараад ирвэл ямар ч асуудал гарахгүй. Сонгуулийг ирц бол хүрнэ. Өмнөх сонгуулиудыг бодвол энэ жил монголчууд олон сонголтоос сонголт хийх гэж байна. Нөгөө л хоёр биш. Олон сонголт гарч ирэх шинжтэй байгаа.

-Та АН-д байсан хүний хувьд энэ намд сүүлийн үед үүсээд байгаа нөхцөл байддыг юу гэж харж байгаа вэ. Та яагаад намаасаа гарч өөр нам байгуулах болсон юм бэ?

-Би АН-д байсан. Залуу хүний хувьд хүн төрөлхтний нээсэн ардчилал гэх сайхан нийгэм байдаг юм байна. Түүнийг жинхэнэ утгаар нь бий болгох үйлсэд зүтгэе гэдэг үүднээс АН-д орж байсан. Гэтэл АН-ын бодаого маш буруу байсан. Ер нь буруу зүйлийн дэргэд суугаад байна гэдэг бол өөрөө гэмт хэрэг. Тиймээс намаасаа гараад, итгэл үнэмшил нийцдэг залуустай хамтраад, Монгол Улсаа шинэ замаар хөгжүүлэхээр зүтгэсэн. Одоо ч тэр зорилгодоо үнэнч явж байна.

Залуус зөвхөн өөрийгөө бодохоос илүүтэй улс эх орноо боддог байх ёстой