ХБНГУ-ын эмэгтэйчүүд улс төрийн оролцооныхоо төлөө маш шаргуу зүтгэсний дүнд Канцлерын сүүлийн гурван удаагийн сонгуулиар эмэгтэй хүн сонгогдох хэмжээний оролцоо, эрх зүйн механизмаа бүрдүүлж чадсан билээ. Энэ амжилтын нууц юу вэ?
Миний аав 1954-1974 оны хооронд Түбэнген хотын захирагч байсан Ханс Гмелин юм. Би Словакийн Бүгд Найрамдах улсад төрсөн. Түбэнгинг, Берлин хотод түүх, эдийн засаг, хууль, улс төрийн шинжлэх ухааныг судалсан. 1974 оноос эхлэн өмгөөлөгчөөр ажиллаж байгаад 1992 оноос хойш Берлиний чөлөөт их сургуульд хууль зүйн зөвлөгөө өгч, 1995 онд хүндэт профессороор томилогдсон.
Би 1965 онд Германы Социал Демократ Намд элсэж, 1972 онд Бундестагийн гишүүн болсон. Тухайн үед Социал Демократ нам болон Коммунист нам гэсэн 2 том нам Германы төрийн эрхийг ээлжлэн барьж байсан.
Германы эмэгтэйчүүд улс төрд оролцох, сонгогдохын тулд олон жил хичээн зүтгэж, жагсаал, цуглаан зохион байгуулдаг байсан. Тэр үед улс төр хёр том намын аль нэг нь эмэгтэйчүүдэд ээлтэй шийдвэр гаргавал тэр шийдвэрийг нөгөө нам нь адилхан хийж, үргэлжлүүлэхээс өөр аргагүй байдалд ордог байсан. Учир нь нөгөө нам чинь ийм шийдвэр гаргасан байхад яагаад ижил түвшинд хийж хэрэгжүүлэхгүй байна вэ? гэж эмэгтэйчүүд маш ихэд шахаж шаарддаг байсан.
Ингэснээр Герман улсад эмэгтэйчүүдийн оролцооны эрх зүйн механизм сайжирсан гэж хэлж болно. Энэ нь зөвхөн Холбооны түвшинд хэрэгжээд зогсохгүй шат шатны сонгуульд эмэгтэйчүүдийн оролцоог зааж өгсөн учраас Германы улс төрийн өөрчлөлтөнд асар их нөлөө үзүүлж чадсан.
Херта Дойвлер Гмелин ХБНГУ-ын Бундестагийн гишүүний хамт
Өөрийн нүдээр харсан нэгэн жишээг хэлье:
Харин эмэгтэйчүүдийн сонгогдох эрхийн квотыг нэмэгдүүлсэнээр шат шатны парламентад эмэгтэйчүүд орж ирсэнээр орон нутгийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хийх ажил өөрчлөгдсөн. Эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд оролцсоноор хүний амьдралд нэн чухал асуудал юу байгааг анзаарч хардаг болж, ээлтэй шийдвэрүүд гарч эхэлсэн.
Эмэгтэйчүүд сонгогдож, шийдвэр гаргах түвшинд оролцсоноор эрэгтэйчүүдээс илүү нийгэм, иргэдийн амьдралд хэрэгтэй чухал шийдвэрүүд гарч чадна гэж та үзэж байна уу?
Эрэгтэй улс төрч муу, эмэгтэй улс төрч хамгийн сайн гэж хэлж байгаа зүйл огт биш. Эмэгтэй хүний ертөнцийг үзэх үзэл нь өөр, амьдралаас хэрэгтэй байгаа зүйлийг нарийн олж харах төрөлхийн чадвартай. Мөн ээж, эзэгтэй хүний хувьд энгийн иргэдийн амьдралд хэрэгтэй байгаа шийдвэрүүдийг өөрийн биеэр мэдэрсэн, олж харсан байдагт л онцлог, давуу тал байгаа юм.
Эмэгтэйчүүд өнөөдрийг байгаагаар нь бус үүнээс илүү сайн сайхан болгохын тулд хичээдэг. Тиймээс эмэгтэйчүүдийн энэ давуу талыг улс төрд ашиглах ёстой. Бид ч энд ийм л учир шалтгаанаар уулзаж байгаа юм.
Та манай улсад энэ удаа ямар зорилготой ирсэн бэ?
Энэ удаад Нийгмийн ардчилал Монголын эмэгтэйчүүдийн холбооны урилгаар “Фридрих Эйбертийн сан”-аар дамжуулан дахин Монголд ирээд байна. Парламентад олонхи суудал авсан МАН-ын шат шатны удирдлагад сонгуульт ажил хийж байгаа олон эмэгтэйчүүдтэй уулзлаа.
Тэдний дунд олон залуу эмэгтэйчүүд улс төрд орж ирсэн, төрийн алба хашиж байгааг хараад туйлын баяртай байна. Энэ бол Монголын нийгэмд түрүүн миний хэлсэн эмэгтэйчүүдийн оролцоо өсөж байгааг тод харуулаад зогсохгүй шийдвэр гаргалтанд сайн нөлөө үзүүлнэ гэж би итгэж байна.
Монгол эмэгтэйчүүд улс төр дэх оролцоогоо нэмэгдүүлэх, жендерийн эрх тэгш байдал гэж сүүлийн 20 шахам жил ярьж байна. Өнөөдөр парламентын түүхэндээ анх удаа хамгийн олон буюу 13 эмэгтэй гишүүн сонгогдон ажиллаж байна. Эмэгтэйчүүдийн дараагийн алхам юу байх ёстой вэ?
Улс төрд эмэгтэйчүүд оролцох нь чухал гэдэг нь ойлгомжтой. Харин тэд маш өндөр боловсролтой, соёлтой, хариуцлагатай, тууштай байх ёстой. Түүнээс гадна багаар ажиллах чадвартай байх ёстой. Бусад эмэгтэйчүүдтэйгээ сүлжээнд ажиллах чадвартай бол.
Би Монголд ирэх бүртээ олон сайн, чадварлаг эмэгтэйчүүдтэй танилцсан. Монголын улс төрд эмэгтэйчүүд оролцож чадахгүй байх, урагшаа ахихгүй байх вий гэсэн болгоомжлол огт харагдахгүй байна. Монгол эмэгтэйчүүд дараагийн шатанд гарч чадна гэж итгэлтэй хэлмээр байна.
Миний хүсч байгаа нэг зүйл бол Монголын сонгуулийн систем нь эмэгтэйчүүдэд ээлтэй байгаасай. Франц улсад пропорциональ буюу намын жагсаалтаар сонгуульд нэр дэвшдэг. Энэ жагсаалтад байгаа нийт нэр дэвшигчдийн 50 хувь нь эмэгтэй хүн байна гэж хуульчилсан. Эмэгтэйчүүдийн оролцоог дэмжие л гэж байгаа бол Монголын шат шатны сонгууль дээрх жишээтэй адил жагсаалтаар сонголт хийх эрх зүйн орчин бүрдэх хэрэгтэй.
Харин уламжлалт буюу можаритар системээр сонгуулиа явуулна гэвэл Улс төрийн намуудын хууль болон Сонгуулийн тухай хуулиндаа тойрогт нэр дэвшүүлж байгаа хүмүүсийн 50 хүртэлх хувь нь эмэгтэй байхаар тусгах хэрэгтэй.
Эмэгтэй хүн улс төр ба төрийн албанд ажиллахдаа хувь хүний хувьд ямар зарчим баримтлах ёстой вэ?
Би улс төрд маш сонирхолтой, дуртай. Одоо ч энэ чиглэлээрээ идэвхтэй ажиллаж, миний тусламж хэрэгтэй хүмүүс надтай холбоо барьж уулздаг. Би ХБНГУ-ын Социал демократ намын дэд даргын албыг хашиж байсан. Маш их ажилтай байсан. Тухайн үед над шиг мэргэжил ур чадвар эзэмшсэн хүн намд хэрэгтэй байсан. Тиймээс би улс төрийн ажилд идэвхтэй амьдарсаар ирсэн.
Ярилцсанд баярлалаа
Баярлалаа