Өдрийн сонин, Б.Амартүвшин

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүтэй ярилцлаа.

-Сонгуулийн тухай хуулийг өргөн барихаар болжээ. Ирэх 2020 оны сонгуулийн тогтолцоог 50:26 байхаар ярилцаж байх шиг байна. Энэ тогтолцоо хэнүүст ашигтай юм бэ?

-Улстөрчид нь дээр гарангуутаа хэрхэн парламентад үлдэх вэ гэдгээ л ярьдаг. Энийг ойлгодоггүй юм. УИХ-ын гишүүн л биш бол амьдрахгүй юм шиг хандаж болохгүй ээ. Гэмт хэрэг хийсэн бол гишүүний халдашгүй байдал гээд тус болж магадгүй л юм. Тэрнээс ард түмэндээ амласан амлалтаа биелүүлж ажилласан бол ямар ч гишүүнийг ард түмэн хайрлаад л гаргачихна. Худлаа яриад байгаа болохоор чинь л ард иргэд та нарыг солих гээд байгаа. Хуулийг нь харах юм бол Үндсэн хуулийг шууд зөрчиж байна. Үндсэн хуульд 25 нас хүрсэн иргэн сонгуульд оролцох эрхтэй, 18 насанд хүрсэн иргэн сонгох эрхтэй гэж байгаа. Сонго гэдэг үг нь хэдэн хүнээр сонгогдсон нь хамаагүй юм. Харин аль олон санал авсан хүн нь л сонгогдоно гэсэн үг. Өнөөдрийн энэ хуулиар 26 хүнийг Монгол Улсын хэмжээнд Ерөнхийлөгч шиг сонгуулаад 1-26 гээд эрэмбэлчихвэл энэ хууль хуулийн дагуу. Харин эхний хүний авсан хувь дараагийн хүний авсан хувийг үгүйсгээд огт сонгоогүй хүмүүсийг дотор нь оруулна гэвэл энэ нь хууль зөрчиж байгаа үйлдэл.

-Та зарим хүмүүсийг худалч хулгайч л гэх юм. АТГ-т хэн нэгнийг шалгуулсан уу?

-Би шалгуулахаар өгсөн. 49 ЖДҮ-чдийн асуудал, 12 Хөдөлмөр эрхлэлтийн дэмжих сангийн асуудал, Оффшор, Эрдэнэтийн 49 хувь, 51 хувь, Oсеоn partners-ийн хэрэг, Жастын хэрэг гээд бүгдийг нь тагнуул, цагдаад өгдөг. Нааштай хариу ирүүлэхгүй байгаа. Би адилхан их хурлын гишүүн байж нэр хэлээд яахав. Гэхдээ хэвлэл мэдээллээр хэнийг вэ гэдэг тодорхой гарч байгаа. Ийм хүмүүс төрийн ордонд суугаад УИХ-ын гишүүн болоод хөөн хэлэлцэх хугацааныхаа хугацааг хүлээх гэж улайраад байна шүү дээ. Ийм зовлонтой байгаа учраас Сонгуулийн тухай хуулийг ард түмэнд ашиггүй гэж байгаа юм.

-Таныг Л.Болд гишүүн шүүхэд өгсөн гэх мэдээлэл яваад байх юм...

-Л.Болд бүх хүнийг шүүхэд өгч байгаа гэж ойлгосон. Hэн хэнийг шүүхэд өгч байгааг мэдэхгүй. Надад одоо зургаахан сар байна. Хэн нэгний шүүхийн асуудлын араас яваад тайлбарлах шаардлага алга.

-Та сая Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Х.Нямбаатар гишүүний өрөөнөөс гарч ирсэн. Юу ярилцсан бэ?

-Хөөн хэлэлцэх хугацааг буцааж сэргээгээч ээ гэж Х.Нямбаатар гишүүнтэй уулзсан. Буцааж сэргээх боломж байвал хоёулаа хамтран ажиллая гэж хэллээ. Хөөн хэлэлцэх хугацаагаар хэрэг нь хэрэгсэхгүй болсон хүмүүс өөрийгөө шударга гээд ойлгочихож. Би үүнийг л шүүмжилж байгаа. Тухайлбал, Салхитын мөнгөний ордны лиценз дээр анх гарын үсэг зурсан хүн хэн юм. Тэрийг өгөөгүй байсан бол тэр хүн өөр хүмүүст зарах байсан уу. Тэр өөр хүнд зарсан хүн нь дахиад өөр хүнд зараад хөрөнгө оруулалт нэрээр хоорондоо хэрүүл уруул хийх байсан уу. Тэрнээс болоод хэн нэгэн авлига аваад амиа хорлоод, хүн амьтан шаналан зовоох байсан уу. Гэр бүлээрээ гадаад руу зугтах байсан уу. Хэн нэгний эс үйлдлээрээ хийсэн алдаа нь ийм олон уршгийг араасаа дагуулдаг байхгүй юу. Эцэст нь хамгийн зөв шийдвэр улсын тусгай хэрэгцээнд авах байсан. Энэ мэтчилэн улстөрч хүний хувьд би хүмүүсийг шүүмжилнэ ээ.

Зургаан сарын дараа сонгууль дуусна. Би ялахгүй ч байж магадгүй. Ямар ч тохиолдолд би намайг гүтгэсэн, миний гэр бүлээр оролдсон, өөрийгөө шударга гэж худлаа ярьсан, захиалгат алуурчдын гар хөл болж байгаа бүх хүмүүсийг хуулийн байгууллагаар шалгуулж, жижгээс том хүртэл бүгдийнх нь эцсийг үзнэ. Би Зандаахүүгийн Энхболдоос бараг илүү заргач хүн. Гэхдээ үлдсэн багахан цагийг хэрүүлд өгмөөргүй байна. Намайг шүүхэд өгвөл баярлана. Хурдан өгөөсэй гэж хүсч байна. Цаг хугацаагаа тооцож байгаад жинхэнэ хариуг нь өгнө. Би Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлд бичиг өгчихсөн байгаа. Нарийн зүйлс байгаа шүү.

-Ямар бичиг өгөв...

-Маш нарийн юмнууд байгаа. Энэ асуудал удахгүй тодорхой болно.

-Таны гэр бүлээр оролдсон гэсэн үү?

-Зөндөө юм байгаа. Тагнуулд өгсөн зүйлс ч бий. Эхнэрийг минь ална, хядна гэсэн дарамт ч ирсэн. Гэхдээ энэ үйлдлийг Л.Болдын талаас биш байх гэж найдаж байна. Гэхдээ мэдэхгүй. Яагаад гэвэл бүх юм ардаа эзэнтэй байдаг. Тэр эздийг нь олно. Би УИХ-ын гишүүн хүн. Хамгаалдаг хууль байгаа. Бүх юм хуулиар явна. Хүнийг гурван янзаар унагаадаг. Нэгдүгээрт, ажил албан тушаалаа өгөөд эрх мэдлээр барьцаалах гэж оролддог. Хоёрдугаарт, эхнэр, хүүхэд, өөр дээр нь эрүүгийн хэрэг үүсгээд хонгил дотор түгжих гэж оролддог. Гуравдугаарт, шившгийн хөндийгөөр хөтлөөд нэр ус, гарал үүсэл, эрүүл мэндээр нь гутаан доромжлох гэж оролддог юм. Тийм хүмүүс хүссэнээ хийж байг. Би тэр хүмүүсийн араас явна аа. Долдугаар сарын 1 гэхэд тэдгээр хүмүүсийн нэрийг А-Я хүртэл зарлаж байгаад гишүүн болсон ч эс болсон ч тултлаа эд нарын араас явна. Намайг яаж явдаг вэ гэдгийг манай үеийнхэн, найз нөхөд гээд олон хүмүүс мэдэж байгаа.

-Хар тамхины хуулийг чангатгах талаар яригдаж байна. Өнгөрсөн мягмар гаригт хэлэлцүүлэг боллоо. Та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл дээр энэ асуудлыг оруулж ирэх цаг болжээ. Монгол Улс гурван сая хүн амтай. Хар тахал гэж нэрлэгддэг энэ аймшиг Монголд бодит болж. Энд хууль, хүчний байгууллага оролцчихсон байна. Насанд хүрээгүй хүүхдээс эхлүүлээд Тусгай албад ч оролцчихжээ. Үүнийг үндсээр нь арилгая гэвэл хорт хавдрыг тасдаж хаяж, далд сурталчилгаа явуулж байгаа, илээр зарж байгаа тэдгээр хүмүүсийг ангилаад зохион байгуулсан, бүлэглэл үүсгэсэн, шинээр зохион байгуулалттай гишүүн элсүүлсэн нөхдүүдийг төрийн хүнд цааз ялаар буюу 20-иос дээш жилийн ял өгөх ёстой.

-Хэлэлцүүлгээр бүх насаар нь хорих талаар яригдсан. Энэ тухайд?

-Тийм санал яриад байгаа. Гэхдээ ангилах нь зүйтэй. Мэдсээр байж хийж байгаа хүнийг давхар ялал, мэдэхгүй байж байгаад хэрэгт орсон хүнд тодорхой хэмжээнд боломж өг. Гэхдээ хэзээ ч хар тамхины хэрэг дээр уучлал, өршөөлийн хууль орох ёсгүй. Хууль цааз гэдэг үг хатуу, чанд эрхийг нь хориглох, өрөвдөн хайрлахгүйгээр шийтгэл өгдөг гэх айдсыг мэдрүүлдэг байх ёстой. Тэгж байж л гэмт хэргийг хазаарлана.

-Танийг Эрүүгийн хууль дээр санал оруулах гэж байгаа гэсэн. Үнэн үү?

-Гэр бүлээсээ салаад үр хүүхдийн тэтгэмж өгөхгүй байгаа этгээдүүдэд хатуу шийтгэл оногдуулах хууль оруулах гэж байгаа. Би өөрөө эр хүн. Та үр хүүхэдтэй болсон бол үр хүүхдийнхээ өмнө заавал үүрэг хүлээ. Үүнийг л хатуу хуульчилъя. Үүргээсээ зугтаах юм бол хатуу шийтгэж, нийгмийн завхралаас салмаар байна. Түүнчлэн би одонтой ээжүүдийн тэтгэврийн доод хэмжээг 500 мянга болгомоор байна. Энэ бол попорч буй хэлбэр биш. Дөрвөн хүүхэд төрүүлсэн эмэгтэй найман жил ажиллахгүй. Энэ хугацаанд хөдөлмөрийн хөлсний хамгийн доод хэмжээгээр нийгмийн даатгал төлөгдөнө. Зарим нь нийгмийн даатгалаа тасалчихдаг. Ингэхээрээ хамгийн доод тэтгэвэр аваад байна. Энэ хуулийн төслийг оруулж ирэх гэхээр ганцаардаад байна. Тиймээс эмэгтэй гишүүддээ санал болгоод би төслийг нь биччихсэн, саналаа гаргачихсан та бүхэн өргөн бариачээ гэж хэлэх гэж байгаа.

-Ирэх онд Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нэмэгдүүлэх дээр Ерөнхийлөгч хориг тавилаа. Энэ зөв үү?

-Ерөнхийлөгчийн хориг маш зөв. Нийгмийн даатгалын шимтгэл гэдэг хуримтлалын мөнгийг төсөвтэй нийлүүлж болохгүй. Дэлхийн бүх орон үүнийг ашигтай хөрөнгө оруулалт байдлаар хөгжүүлдэг болохоос банканд өгөөд алдаж болохгүй. Энэ алдааг эхлээд засъя. Ард түмнээсээ мөнгө авах эсэхээ бид Олон улсын валютын сангаар заалгахгүй.

О.Баасанхүү: Би З.Энхболдоос илүү заргач хүн