УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн /2020.01.24/ хуралдаанаар,Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын \2019.04.09-ны өдөр өргөн барисан\ төслийг хэлэлцэж байна.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хууль 1999 онд батлагдсанаас хойш тус хуульд нийт 6 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулжээ. Түүнчлэн Монгол Улсын төрөөс гэр бүлийн хөгжлийн талаар баримтлах бодлого (2003 онд), Төрөөс хүн амын хөгжлийн талаар баримтлах бодлого (2016 онд), Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль (2016 онд) тус тус шинэчлэгдэн батлагдсан байна.

Хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг танилцууллаа. 

ХЗБХ-ны санал дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатар танилцуулав.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хууль 1999 онд батлагдсанаас хойш 20 дахь жилдээ хэрэгжиж байгаа бөгөөд нийт 6 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан боловч эдгээр нь гэр бүлийн харилцаанд тулгамдаад байгаа асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэсэн гэхээс илүүтэй салбарын харилцааг зохицуулсан бусад хуулийн шинэчлэлийг дагалдан хийгдсэн байдгийг илтгэлд дурдав.

Гэр бүл цуцлалт сүүлийн таван жилд дунджаар 3.6 хувиар өссөн байгааг тоон мэдээллээс харж болох юм. Холбогдох судалгаанаас харахад монголын гэр бүлд нэн тэргүүнд ахуйн анхдагч хэрэгцээ хангах асуудлыг шийдвэрлээгүй байдаг байна. Гурван гэрлэлт тутмын 1 нь санхүү, 5 гэр бүл тутмын 1 нь орон байрны асуудалтай байгаа талаар холбогдох судалгаанд дурдсан байгаа аж. Түүнчлэн судалгаанд хамрагдсан залуу гэр бүлийн 50.8 хувь нь ажлын байраар хангах дэмжлэг, 22.5 хувь нь орон сууц хүссэн бол 16.3 хувь нь орлого нэмэгдүүлэх боломж олгохыг хүсчээ.

Судалгаанд оролцогчдын 55.3 хувь нь гэр бүлийн зөрчил маргааны шалтгаан санхүү, өр зээл гэсэн бол согтууруулах ундааны хэрэглээнээс үүдэлтэй хэмээн 15.7 хувь нь, хүүхдийн асуудлаас үүдэлтэй хэмээн 15.3 нь хариулжээ.  Гэр бүл цуцлалтын мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж үзэхэд гэр бүл урт хугацааны турш хамт зүтгэсэн ч материаллаг хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй байгаа нь гэр бүлээ цуцлуулах шалтгаан болдог хэмээн дүгнэж болно хэмээн сайд танилцуулгадаа дурдсан. Өрхийн санхүүгийн хүртээмжгүй байдал, хосын тааламжгүй харилцаа, хүчирхийлэл, гэр бүл цуцлалтын үр дагавар хүүхдэд хүндээр тусч, эрх нь зөрчигддө байгаан С.Чинзориг сайд танилцуулгадаа дурдссан юм. 

Сүүлийн жилүүд гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхэд хамгааллын чиглэлээр олон ажлууд хийж, олон нийтийн хандлагад эерэг өөрчлөлт гарч, эрүүл нийгмийн орчинд иргэд, эцэг эхчүүд, асран хамгаалагчдын хариуцлага, оролцоо нэмэгдэж, гэр бүлийн хүрээнд хүүхдийн эрхийг бүрэн дүүрэн хангах, эцэг эхчүүд үр хүүхдэдээ анхаарал тавьж, зөв хүмүүжүүлэх, эерэг хандлагатай болгох, гэр бүлийнхээ үнэт зүйлсийг сахин хамгаалах нь нийгмийн тулгамдсан асуудал хэвээр байна. Эдгээр дурдсан асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор Гэр бүлийн тухай хуулийг шинэчлэн боловсруулж, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн гэрлэлт сайн дурынх байх, гэрлэгсэд тэгш эрхтэй байх, гэр бүлийн асуудлыг гэр бүлийн гишүүд харилцан тохиролцож, шийдвэрлэх, хариуцлагатай байх, хүүхдийг гэр бүлд нь өсгөн хүмүүжүүлэх, хүүхдийн ашиг сонирхлыг тэргүүн ээлжинд хамгаалах зарчмыг баримтлан төслийг боловсруулжээ. Түүнчлэн төрөөс гэр бүлд дэмжлэг үзүүлснээр гэр бүлийн амьдрал тогтворжиж, эцэг эхийн үүрэг хариуцлага нэмэгдэнэ хэмээн төсөл санаачлагчид үзжээ. 

Төслөөр төрөөс гэр бүлийг дэмжих үндсийг тогтоож, гэр бүлийн гишүүдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, гэрлэх, гэрлэлт дуусгавар болох, тэжээн тэтгэх, асран хамгаалах, харгалзан дэмжих, хүүхэд үрчлэх, гэр бүлийн гишүүний эд хөрөнгийн бус харилцаах зохицуулах зорилготой. Залуучуудыг гэр бүл болоход бэлтгэх, эцэг эхийн үүрэг хариуцлагыг ухамсарлуулах, гэр бүлийн харилцааны аливаа зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор гэр бүлийн боловсролыг хүүхэд байхаас албан боловсролоор олгох, залуучуудыг гэр бүл болохоос өмнө тусгай сургалтад хамруулах, гэр бүлд зөвлөгөө өгөх үйлчилгээг хөгжүүлэх зэрэг асуудлуудыг зохицуулахаар төсөлд тусгажээ. 

Хуулийн төсөл нь нийт 10 бүлэг, 102 зүйлтэй бөгөөд 1999 онд батлагдсан Гэр бүлийн тухай хуульд үндсэн асуудлаар 2 бүлэг, 26 зүйл шинээр, хуулийн 80 гаруй хувьд нь нэмэлт, өөрчлөлт, шинэчилсэн найруулга орсон байна. Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг баталснаар гэр бүлд суурилсан хөгжил, хамгааллын бодлого хэрэгжих, төрийн үйлчилгээ гэр бүлд хүрэх бодит нөхцөл бүрдэх ач холбогдолтой гэж төсөл санаачлагчид үзжээ.  

Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх эсэх асуудлыг Хууль зүйн байнгын хороо 2020 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдрийн хуралдаанаараа хэлэлцсэн бөгөөд энэ талаарх Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Нямбаатар танилцуулсан. 

 Хууль санаачлагч гэр бүлийн тогтвортой хамтын амьдралыг дэмжих, иргэдэд гэр бүлийн боловсрол олгох асуудлыг тодорхойлон зохицуулах, гэр бүл, хүүхдийн төлөө хүлээх үүргийг нарийвчлан тодорхойлох, хариуцлагажуулах, хүүхэд үрчлэлт, асран хамгаалалтыг оновчтой зохицуулах, төрөөс гэр бүлийг дэмжих бодпогыг тодорхойлох болон гэр бүлийн харилцаанд тулгамдаж байгаа асуудпыг цогцоор нь шийдвэрлэх шаардлагатай гэж үзэн хуулийн төслийг шинэчлэн боловсруулсан байна. Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн үзэл баримтлал болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжиж, Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэнийг Х.Нямбаатар гишүүн танилцуулгадаа дурдлаа. 

Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн А.Сүхбат, Б.Баттөмөр, Н.Амарзаяа, Н.Учрал, Я.Содбаатар, М.Билэгт нар асуулт асууж, Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил, Д.Хаянхярваа, Д.Оюунхорол, Б.Бат-Эрдэнэ, Ц.Цогзолмаа, О.Баасанхүү, Н.Оюундарь нар санал хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. 

Гишүүдийн зүгээс Гэр бүлийн тухай хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлэхийн зэрэгцээ гэр бүлийн салалтын шалтгаан нь эдийн засгийн баталгаанаас хамаарч байгаа тул төрөөс энэ асуудалд ямархуу дэмжлэг үзүүлэхээр хуулийн төсөлд тусгасныг лавлав. Мөн гадаадад үрчлүүлсэн хүүхдүүдийн талаарх хяналт, эцэг, эхчүүдийн хариуцлагын асуудлыг хуульд хэрхэн тусгасан, хүүхдийн тэтгэмжийн  хэмжээг хэрхэн тогтоосныг илүүтэй тодруулсан юм. 

Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд С.Чинзориг хариултдаа, Гэр бүл салсны дараах хүүхдийн тэтгэмжийн асуудлыг хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад эргэн харах шаардлагатай байгааг онцлоод 11 хүртлэх насны хүүхдэд амьжиргааны түвшингийн 50 хувь, 11-ээс дээш насны хүүхдийн тэтгэмжийн хэмжээ амьжиргааны түвшинтэй тэнцүү байхаар хуулийн төсөлд тусгасныг дурдлаа. Мөн тэрбээр, гадаадад хүүхэд үрчлүүлэх асуудлыг өмнө нь Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны хамтарсан журмаар зохицуулж байсан бол энэ асуудлыг хуулиар зохицуулахаар тусгасан. Өнөөдөр 17 улсад 271 монгол хүүхэд гадаадад үрчлүүлснээс АНУ-д 156, ХБНГУ-д 35, Финляндад 20 хүүхэд үрчлүүлсэн гэх статистик тоо  байгааг дурдаад эдгээр хүүхдүүдийн эрх зөрчигдөж байгаа эсэх, хөгжил, хүмүүжлийн асуудал ямар байгаа талаарх хяналт сул байгааг хариултдаа онцолсон. 

Харин Ажлын хэсгийн зүгээс, Гэр бүлийн харилцааны аливаа зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор гэр бүлийн боловсролыг хүүхэд байхаас албан боловсролоор олгох, залуучуудыг гэр бүл болохоос өмнө тусгай сургалтад хамруулах, гэр бүлд зөвлөгөө өгөх үйлчилгээг хөгжүүлэх зэрэг асуудлуудад төрөөс дэмжлэг үзүүлэх байдлаар зохицуулсан гэсэн нэмэлт тайлбарыг өгөв. 

Ингээд Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэх талаарх санал хураалтыг дараагийн хуралдаанаар  үргэлжлүүлэхээр тогтов.