Эх сурвалж: Өдрийн сонин, сэтгүүлч Б.Амартүвшин

УИХ-ын гишүүн Ц.Гарамжавтай ярилцлаа.

-Намрын чуулган хаалаа. Та Уул уурхайн салбарын хүн. Тиймээс энэ салбарт ямар бодлого баримталж, эрх зүйн орчныг хэрхэн бүрдүүлэхийг хичээж ажиллав?

-Оюу толгойн асуудал дээр анхны гэрээг учир дутагдалтай хийсний улмаас УИХ Монгол Улсын эрх ашгийг хангаагүй гэрээ хэлцэл хийсэн гэдгийг анх удаа хүлээн зөвшөөрч дүгнэлт гаргасан. Тиймээс энэ асуудал дээр ажлын хэсэг гарч ажилласан. Тэр ажлын хэсэгт би орж ажиллалаа. Оюу толгойг Монгол Улсад ашигтай болгох чиглэлийг УИХ-ын зүгээс Засгийн газарт өгсөн тогтоолын төслийг баталсан. Тогтоолын төсөлд гэрээ хэлэлцээрийг сайжруулах, Монгол Улсын хууль тогтоомжийн хүрээнд нийцүүлж хийх, мөн байгаль орчны асуудлуудыг онцгой анхаарах, усны нөөцийн шинэчилсэн тооцоо хийх, Оюу толгойн техник эдийн засгийн үндэслэлийг шинэчлэн хийх, нөөцийг тодорхойлох, Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах талаар тодорхой үр дүнд хүрсэн гараа хэлцлийг байгуулах, чиг үүргийг УИХ-ын зүгээс гаргаж, тогтоолын төслөө баталж, Засгийн газарт үүрэг болгосон. Энэ чиглэлээр Засгийн газар ажиллаад явж байна.

-УИХ-ын намрын чуулганаар Гэр бүлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийгээд завсарлалаа. Хуульд оруулж байгаа гол өөрчлөлт нь юу вэ. Ер нь хаврын чуулгандаа багтаад батлагдаж чадах болов уу?

-Хаврын чуулгандаа амжиж батлагдана гэж бодож байна. Гэр бүлийг төрөөс дэмжих, нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн бодлого зэрэг тулгарч буй асуудал олон бий. Тиймээс энэ асуудлын заримыг төрийн оролцоотой хэрхэн шийдвэрлэх талаар хуульдаа тусгалаа. Энэ хуулиар өмнө нь тус хуульд байгаагүй асуудлуудыг иж бүрнээр нь шийдэхийг зорьсон. Тэгэхдээ төрөөс гэр бүлийг дэмжих чиглэлд түлхүү анхаарна. Түүнчлэн нийгэм, эдийн засагт тулгарч байгаа асуудлыг шийдвэрлэхээр ажиллаж байна. Хуулийн төсөлд хүүхэд үрчлэх асуудал, гадны хүнтэй гэр бүл болсноос үүдсэн маргааныг шийдвэрлэх, гэр бүлийн хүмүүжлийг хүүхдэд багаас нь олгож, сургуулийн өмнөх боловсролоос эхлэн мэдээлэл олгох зэрэг өөрчлөлт тусгаад байна. Ер нь энэ хуулийг бүтнээр нь шинэчлэн найруулах шаардлага байгаа.

-Ер нь манай улс нийтдээ хэчнээн гэр бүлтэй вэ?

-Монгол Улсад жилд 20 мянга орчим гэр бүл шинээр нэмэгддэг. Нийт 890 мянган гэр бүлтэй. Гэр бүлтэй холбоотой бидэнд ярих юм их бий.

-Гэр бүлийн хуульд өөрчлөлт оруулахад нэлээн судалгаатай, үндэс суурьтай хандах ёстой байх. Ямар зохицуулалтууд орж байна?

-Тухайлбал, хүүхэд үрчлэхтэй холбоотой, гадаадын хүнтэй гэр бүл болсон хүмүүсийн маргаантай асуудал, тэдний үр хүүхдийг хэрхэн бүртгэх вэ, салалтаас үүдэлтэй гарч байгаа үр дагаврыг яаж, хэрхэн шийдвэрлэх вэ гэх мэт асуудлыг зохицуулах зохицуулалт нэлээн орсон. Гэр бүлийн хүмүүжил, боловсролыг сургуулиудад, сургуулийн өмнөх боловсролд тусгаж өгье гэсэн санаа орсон. Тиймээс төсөв мөнгийг шийдвэрлэх асуудал яригдаж байгаа.

-Гэр бүл салалтаас болж хүүхдийн эрх нэлээд зөрчигдөж байна шүү дээ?

-Бидний өмнө тулгамдаад байгаа хамгийн том асуудал нь гэр бүлийн эдийн засаг, орлогогүй байдал. Тухайн гэр бүлд байгаа гишүүдийн хоёр, гурвыг нь ажилтай байлгах, ажлын байраар хангах бодлогыг хамгийн түрүүн төр засаг дэмжиж шийдвэрлэх ёстой. Цааш ухаад үзэхээр ажлын байрыг хэн бий болгох вэ, ажлын байр бий болгогчдоо хэрхэн дэмжих вэ гээд нийгмийн бусад зүйлс нь уялдаа холбоотой холбогдоод явах учиртай юм. Одоохондоо гэр бүлийн харилцаанаас үүссэн тулгамдсан асуудлыг зах зухаас нь оруулж ирсэн болохоос биш гэр бүлийн ажилгүй, орлогогүй байдлыг арилгах, гэр бүл салалтын гол шалтгаан эдийн засгийг дэмжих талаар шийдвэрлэж чадаагүй.

-Гэр бүл салалтад ямар хүчин зүйлүүд нөлөөлж байна вэ?

-Гэр бүл салалтад нөлөөлж буй хүчин зүйлүүдийн нэг нь ажилгүйдэл, эдийн засгийн тогтворгүй байдал. Орлоготой, мөнгөтэй болохоор залуус харийн орныг зорьж, улмаар тэр нь гэр бүл салалтад нөлөөлж байна. Түүнчлэн зургаан настай хүүхдүүд сургуульд ордог болсонтой холбоотой залуу гэр бүлийн салалтын тоо нэмэгдсэн. Хөдөө бол ээж нь хүүхдээ сургуульд сургахаар сумын төв рүү явж, аав нь хөдөө малаа маллана. Ингээд хол байсан хүмүүс ойлголцохгүй байх зэргээс шалтгаалж гэр бүл салж байна. Тиймээс нийгмийн цогц бодлого хэрэгтэй.

-Тухайлбал?

-Зургаан настай хүүхдийг сургуульд сургахдаа гэр шиг нь байх дотуур байрны орчин бүрдүүлж, эцэг, эх шиг нь анхаарал халамж тавих мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх ёстой. Үүнд зориулсан санхүүжилтийг ч шийдэх шаардлага бий. Хүүхэд хамгааллын чиглэлээр төрөөс тодорхой хэмжээний дэмжлэг үзүүлж байгаа ч гэр бүлийн үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй байна. Хуулийн төсөлд гэрлэхээс өмнө гэрээ байгуулах талаар тусгасан. Нэг гэр бүлд маргаан гарч, салахаар болоход эд хөрөнгийн маргаан их гардаг. Үүнийг гэр бүлийн хууль зохицуулдаггүй байлаа.

-Хүүхдээ ганцааранг нь гэртээ цоожилж үлдээдэг, эсвэл унтуулаад ажилдаа явснаас болж хүүхэд хохирсон харамсалтай жишээ олон бий. Энэ талаар хуульд тусгасан уу?

-Оруулж өгсөн. Тэгэхдээ тодорхой оруулж өгсөн. Хүүхдээ ганцааранг нь гэртээ үлдээснээс болж хүүхэд хохирвол цэвэр эцэг, эхийн буруу. Одоохондоо мөнгөн торгуулийн хэмжээг тусгаж өгсөн байна. Цаашдаа хариуцлагыг нэлээн чангална. Нийгмийг соён гэгээрүүлж, аав, ээжүүдийг хариуцлагажуулмаар байна.

-Гэмт хэрэг зөрчлийн тухай хууль энэ оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжиж эхэлсэн. Та ажлын хэсгийн ахлагчаар нь ажилласан. Энэ талаар ярихгүй юу?

-Энэ хууль маш том шинэчилсэн найруулга болсон. 22 жилийн дараа энэ хуулийг шинэчлэн найруулж, боловсруулж, батлан гаргалаа. Энэ хуулиар гэмт хэргийг гарсных нь дараа биш, өмнө нь сэргийлнэ. Энэ хуулийн гол онцлог нь төрийн ба төрийн бус байгууллагууд, ард иргэд, нийтийн оролцоог энэ хуулиар хангаж өгсөн. Хуучин гэмт хэрэг зөрчлөөс цагдан сэргийлэх байгууллага л урьдчилан сэргийлэх мэтээр боддог байлаа. Гэтэл одоо төр ба төрийн бус байгууллагууд, хуулийн этгээд, аж ахуйн нэгжүүд, хувь хүн, иргэд, олон нийтийн оролцоог маш өргөнөөр оруулж өгсөн. Мөн соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааг бүх шатанд хийж өгнө гэж заасан.

Нийгмийн ажилтнуудыг бэлтгэхээс эхлүүлээд энэ бүх ажлууд тодорхой санхүүжилтээр хийгдэх ёстой. Тийм зохицуулалтыг мөн оруулж өгсөн байгаа. Санхүүжилт нь сайн шийдэгдэж өгсөн.