УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа “Бид эх орондоо харимаар байна” суултыг Төрийн ордны хоёр давхарт эхлүүлсэн. Үүнтэй холбоотойгоор УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяатай ярилцлаа.

Та гадаадад, тэр дундаа БНСУ-д байгаа иргэдээ яаралтай татан авч ирэх шаардлагыг ҮАБЗ-д хүргүүлж, суулт зарласан. Яагаад заавал суулт хийхээр шийдсэн юм бэ?

Маш олон монголчууд нутаг буцмаар байгаа ч коронавируст цар тахлын хорионоос болоод эх орондоо ирж чадахгүй байна. Зуны улиралд нэлээд тусгай нислэг үйлдсэн. Гэтэл сүүлийн үед огт нислэг байхгүй, товлосон нь цуцлагдсан. Үүнээс болж олон иргэний амь нас, аюулгүй байдал эрсдэлд ороод байна.

Би зөвхөн өнөөдөр энэ асуудлаар ярьж байгаа биш. Өнгөрсөн оны долдугаар сараас эхлэн Иргэний онцгой комисс болон УИХ-ын гишүүний хувиар Засгийн газар, Улсын онцгой комисс гээд төрийн холбогдох байгууллагууд руу 10 гаруй удаа албан бичиг явуулсан.

УОК-ын шийдвэр, үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг ойлгож хүлээцтэй хандаж, харсаар өнөөдрийг хүрлээ. Улсын онцгой комисс, Засгийн газраас дорвитой, оновчтой арга хэмжээ огт авахгүй байна. Миний хүргүүлсэн албан бичгийн хариуд “Бид гадаадад байгаа иргэддээ санхүүгийн тусламж үзүүлж байна. Хоноглох байраар хангаж байгаа” гэсэн мэдээлэл өгсөн. Гэтэл бодит байдал дээр иргэдэд тусламж очоогүй байна. Иргэд Элчингийн коридорт картон цаас дэвсээд хоноглож байгаа. Бүгд мэдэж байгаа харсан байх, фото зураг, видео нь нийгмийн сүлжээгээр тарсан.

Та шаардлагадаа БНСУ-д суугаа иргэдийн нөхцөл байдал хүнд байгаа талаар дурдсан байсан. БНСУ-д байгаа иргэдээс танд хүсэлт их ирэв үү?

Зөвхөн БНСУ-д байгаа иргэдийн асуудал ч биш юм. Олон мянган иргэн хүнд нөхцөлд байгаа. Тухайлбал, Швед, Турк, Тайвань, Казахстан, Австрали, АНУ зэрэг орнуудаас над руу байнга холбогддог. Өнөөдөр л гэхэд Япон, Тайваньд байгаа иргэдийн хүсэлтээр цахим ярилцлага хийлээ.

Монголчууд маань хүний нутагт үнэхээр цөхөрсөн байна. Зайлшгүй шалтгаанаар түр хугацаагаар, эмчилгээгээр, цөөн сараар явсан маш олон иргэн хилийн цаана, хүний нутагт хөсөр хаягдаад жил боллоо. Одоогоор хамгийн хүнд бэрхшээл нь Сөүлээс ирэх тийзээ 11 дүгээр сард захиалж, мөнгөө төлчихсөн мянга гаруй иргэний асуудал.

УОК-ын төлөвлөгөөт нислэгүүдийн хуваарь тодорхой бус, гэнэт өөрчилдөг зэрэг нь иргэдийг улам ихээр бухимдуулж, цөхөрсөн хүлээлт үүсгэж байна. Сөүлд иргэд орон байргүй, амьжиргааны зардалгүй, визийн зөрчилтэй, сэтгэл санааны дарамтад орсондоо аргаа бараад суулт хийж байна. Үүний өмнө өлсгөлөн хүртэл зарласан.

Иргэний болон Улс төрийн эрхийн тухай Олон улсын пактын арванхоёрдугаар зүйлийн 4-т “Хэнийг ч эх орондоо ирэх эрхийг дур мэдэн хасч болохгүй” гэж заасан байдаг. Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасны дагуу Төрийн эн тэргүүний үүрэг нь иргэний эрхийг хангах, аюулгүй байдлыг хангах гэж байгаа тул төр энэ үүргээ биелүүлмээр байна.

ХЭҮК зоригтой дуугарч гадаадад байгаа монголчуудын эрх туйлын зөрчигдөж байгаа талаар УОК-т шаардлага хүргүүлсэн байна лээ. Хүний нутагт иргэд нь өлсөж, орох оронгүй, унтах газаргүй бүр амь насаа ч алдсаар байна. Энэ бол хүний эрхийн маш том зөрчил.

Та өнгөрсөн оны долдугаар сараас Иргэний онцгой комисс байгуулж холбогдох газрууд руу бичиг явуулсан гэлээ. Нийт хичнээн иргэн хандсан бэ?

Бид гол нь эх орондоо ирж чадахгүй гадаадад гацсан, мэдээлэл дутмаг байгаа иргэд, Улсын онцгой комисс хоёрын хооронд гүүр болох, туслах зорилготой байсан. Иргэний онцгой комисс 4000 гаруй иргэний өргөдөл, гомдлыг хүлээн авч, тус бүрд нь нарийвчлан ангилж Улсын Онцгой комисст хүлээлгэн өгч яаралтай ирэх хүмүүсийн жагсаалтыг гаргаж өгч ажилласан. Жирэмсэн, өндөр настай, хүүхэдтэй, өвчтэй гээд эрэмбэлээд.

Бид уг нь нэг чухал ажлыг санаачлан УОК-т хүргэсэн боловч “хүлээн авахгүй” гэсэн хариу өгсөн. Юу гэхээр 100-200 гэр бариад иргэдээ татан авч, байрлуулах ажил байсан. Дулааны улиралд боломжтой л шийдэл. “Монос” групп үүнд 50 сая төгрөгийн тусламж үзүүлэх саналыг гаргаж, бусад компаниуд тусламж үзүүлэхээ илэрхийлсэн. УОК “Монгол гэр нь халдвар хамгаалалтын шаардлага хангахгүй” гэсэн. Бид УОК-ын шийдвэрийг зөрж, шийдвэр гаргах боломжгүй учир энэ санаачилга зогссон.

Таны явуулсан шаардлагуудад хариу өгч шийдвэрлэсэн асуудлууд байна уу?

Бий. УОК, Зам тээврийн яам Тайваньд сурдаг оюутнуудын асуудлыг маш хурдан шуурхай шийдвэрлэж өгсөн. Оюутнууд их баярласан. Хурдтай шийдээгүй бол олон оюутан сургуулиасаа хасагдах байлаа. Би сайн зүйлийг сайнаар нь л хэлнэ.

Таны суулт хэдийг хүртэл үргэлжлэх вэ?

Гурав дахь өдрөө (2020.01.20) сууж байна. УИХ дахь АН-ын бүлгийн гишүүдээс эхлээд олон гишүүн дэмжиж байна. Ялангуяа гадаадад байгаа болон тэдний ар гэрийнхэн хүлээгээд цөхөрчихсөн хүмүүс одоо Засгийн газрыг ямар нэг дорвитой шийдвэр гаргана байх гэж хүлээж байгаагаа илэрхийлж байна. Зарим нэг хүмүүс “улс төрийн шоу хийлээ” гэж хардаж байх шиг. Энэ бол улс төр болох зүйл биш, тийм цаг ч биш.

Дэлхий нийтээрээ аюулт өвчинд боомилогдож, энэ цар тахлын өмнө сөхөрч буй иргэдийн амь нас чухал болохоос улс төр сонин биш. Улс төр хийсэн болчихно гээд дуугүй суух байсан юм уу? Гадаадад хүнд нөхцөлд байгаа иргэдээ яаралтай татан авах нь л чухал. Энэ асуудлаар Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Их хурлын даргатай уулзахаар болсон. ҮАБЗ яаралтай хуралдах шаардлагатай гэж үзэж байна. Над руу тасралтгүй цөхөрсөн хүмүүсийн гуйлт, хүсэлт ирж байхад тайван сууж үнэхээр чадахгүй нь.

Та ҮАБЗ-д гурван шаардлага хүргүүлсэн байсан. Энэхүү суултаасаа ямар үр дүн хүлээж байгаа вэ?

1. Эх орондоо буцах хүсэлтэй, шинжилгээний хариу сөрөг гарсан иргэдийг яаралтай татан авах,
2. Буцах өдрөө хүлээж байгаа иргэдэд хоол хүнс, орон байр болон хүмүүнлэгийн тусламж, дэмжлэг үзүүлэх, нислэг цуцалсан гэнэтийн шийдвэрээс үүдэн иргэдэд учруулсан хохирлоо Засгийн газар барагдуулах,
3. Төлөвлөгөөт нислэгийн хуваарийг тодорхой болгож, иргэдэд нээлттэй мэдээлж, төлөвлөх боломжийг олгохыг шаардсан байгаа. Авчирч чаддаггүй юм бол харьд байгаа хүмүүстээ туслах ёстой.

Одоо таныг хамгийн их бухимдуулж байгаа асуудал юу байна?

Гадаадад байгаа иргэд маань ирж чадахгүй, зарим нь бүтэн жил хүлээлээ. Хүнд нөхцөлд байгаа иргэдэд хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэхгүй байна.

Би тусламжийн дүнг харсан, 300 сая төгрөг л төсөвлөсөн байна лээ. Энэ чинь нэг даргын сольж унадаг жийпний үнэ. Ийм жоохон мөнгийг иргэддээ төсөвлөсөнд үнэхээр ичиж байна.

Санхүүг шийдэхгүй болохоор Элчин сайдын яамд иргэддээ тусалж чадахгүй байна. Энэ хооронд эх орондоо ирэх өдрөө хүлээсэн иргэд амь насаа алдсаар байна.

Иргэд маш их бухимдаж байна. Нас барсных нь дараа шарилыг нь авч ирэхэд мөнгө зарцуулахын оронд амьд сэрүүн байхад нь авчрахад мөнгөө зарцуулдаггүй яачихсан Засаг вэ гэж иргэд бухимдаж байна. Энэ бол туйлын үнэн.

Зардлын задаргаанд нэлээдгүй мөнгийг шарил авчрахад зарцуулахаар тусгасан байсан.

Гадаадад байгаа иргэдийг авч ирэх нь халдвар орж ирэх өндөр магадлалтай гэж болгоомжилж байгаа. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байна?

Халдвар хамгааллын нарийн асуудалд бид оролцдоггүй, энэ цэвэр мэргэжлийн хүмүүсийн асуудал. Гэхдээ шинжилгээний хариу нь сөрөг гарсан хүмүүсийг авчрахад юу нь хэцүү юм бэ. Ирэх боломжгүй хүмүүстээ туслах хэрэгтэй. Хоноглох газаргүй, идэх хоолгүй тэр чигт нь хаяж огт болохгүй. Тусгаар улс шүү дээ.

Дахин хэлэхэд, нэг даргын жийпний мөнгөөр хилийн чанадад байгаа олон мянган иргэддээ тусламж үзүүлэхээр төсөвлөсөн байна гэдэг бол байж боломгүй цэвдэг хандлага.

Ковидын цар тахалтай холбогдуулан гадаадаас иргэддээ зориулаарай гээд маш их хандив, тусламж үзүүлж байгаа. Гэтэл тэр их мөнгийг юунд зарцуулаад иргэдээсээ харамлаад байгааг ойлгохгүй байна.

Р.ХИШИГЖАРГАЛ