Уул уурхайн бүтээгдэхүүний олборлолт, тээвэрлэлтэд өнгөрсөн хугацаанд ямар ч хяналтгүй явж ирснийг “нүүрсний хулгайн хэрэг” бидэнд гэрчилсэн. Манай улс нүүрсээ дэлхийн зах зээлийн ханшаас хямд, шударга бусаар борлуулсаар ирсэн эл асуудалд цэг тавихаар 2022 оны сүүлээр Улсын Их Хурал “Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн хууль”-ийг баmалж,  2023 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрөөс мөрдөж эхэлсэн.

Ингэж арилжаалснаар уул уурхайн бүтээгдэхүүнд тодорхой хэмжээнд хяналт тавьж, эдийн засгийн хувьд үр ашигтай болно гэж үзэж байсан, өнөөдөр ч үр дүн нь харагдаж байгаа. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК нүүрсний анхны цахим арилжааг 2023.03.24-ны өдөрамжилттай зохион байгуулж, 15 багц 96,000 тонн эрчим хүчний нүүрсийг биржээр арилжаалсан. Өмнө нь 2020 оноос эрчим хүчний нүүрсийг уурхайн ам нөхцөлөөр тонн тутмыг 9.5 ам.доллароор борлуулж байсан бол Уул уурхайн биржээр хил нөхцөлөөр 73.30 ам.доллароор худалдсан юм. Мөн коксжих нүүрсээ уурхайн ам нөхцөлөөр 60 ам.доллароор худалдаж байсан бол 183.7 ам.доллароор амжилттай борлуулсан. Нүүрсээ Уул уурхайн биржээр борлуулснаар эдийн засагт томоохон өөрчлөлтүүд гарлаа.

Үүнд:

• 2023 оны эхний хагаст ДНБ 5 хувиар өсөж, экспортын хэмжээ 3.8 их наяд төгрөгөөр буюу 32.3 хувиар өсөж, төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 1.5 их наяд төгрөгийн ашигтай гарсан.
• Мөн экспортын хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 42.5 хувиар өсөж, гадаад худалдаа 3.3 тэрбум ам.долларын, төлбөрийн тэнцэл 473.8 сая долларын ашигтай тус тус гарсан нь нүүрсийг биржээр ил тод худалдсан ажлын үр дүнтэй шууд холбоотой.

УИХ-ын гишүүн, Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн хуулийн төслийн ажлын хэсгийн гишүүн Б.Баттөмөр:

Манай хөгжлийн ойрын гарц бол баялгийн менежментээ зөв хийж, орлогоо нэмэгдүүлэх, үйл ажиллагааны болон үр ашгийн маржинг нэмэгдүүлэх асуудал мөн. Энэ сарын 15-наас эхлэн “Монголросцветмет" ТӨҮГ, "Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр" ХК Төмрийн хүдэр, баяжмалын арилжааг хийж эхлэх гэж байна. Уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг биржээр арилжсанаар худалдаа нийтэд ил тод болж, баялгаа олон улсын болон бүс нутгийн зах зээлийн ханшаар арилжина. Эдийн засагт өсөлт авчирна. Авлига, хулгай, хууль бус үйлдлүүд зогсох юм.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn