Энэ долоо хоногт нийгмийн сүлжээ, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр "Засгийн газар хүүхдийг нэгдүгээрт тавих зарчмаасаа ухарлаа" гэдэг асуудал хурцаар яригдаж байгаа. Тодруулбал, Засгийн газар жил бүрийн 11 дүгээр сарын 1-нээс тавдугаар сарын 1-ныг хүртэл морин уралдаан зохион байгуулахгүй байх талаарх 2019 оны 57 дугаар тогтоолоо хүчингүй болгож, энэхүү эрхийг аймаг, нийслэлийн удирдлагад шилжүүлэн гуравдугаар сарын 1-ний өдрөөс морин уралдааныг зохион байгуулж болно гэсэн мэдээллийг голон нийтэд өгсөн.

Үүнийг эсэргүүцэж УИХ-ын нэр бүхий гишүүд болон Хүүхдийн эрхийн төлөө ажилладаг байгууллагынхан байр сууриа илэрхийлсээр байгаа. Тэдний нэг УИХ-ын гишүүн А.Ариунзаяа дараах байр суурийг илэрхийлээд буй.

Түүх сөхөж үзвэл

2017 оны есдүгээр сард Монгол Улсын Шүүхийн шийдвэрээр жил бүр Засгийн газраас гаргадаг "Дүнжингарав" хаврын уралдаан зохион байгуулах тогтоолыг хууль бус байсан гэдгийг тогтоосон. Цаашид өвөл, хаврын улиралд хүүхдээр /18 нас хүрээгүй хүн/ өвөл хаврын улиралд хүүхдийг уралдаанд бэлтгэх, сунгаа хийхийг хориглох актыг Засгийн газар гаргах шийдвэрийг шүүхээс мөн гаргасан байдаг. Улмаар Засгийн газрын 2019 оны нэгдүгээр сарын 30-ны ээлжит хуралдаанаар “Өвөл, хаврын улиралд хурдан морины уралдааныг хориглох тухай” 57-р тогтоолыг баталж байв. Уг тогтоолоор жил бүрийн 11 сарын 1-нээс 5 сарын 1-ний хугацаанд хурдан морины уралдаан, сунгаа, үсэргээ зохион байгуулахыг хориглож буй бөгөөд тогтоолын хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг холбогдох сайд нар болон бүх шатны Засаг дарга нарт даалгасан байдаг.

Өв уламжлалын тухайд

Үндэсний төв архивын сан хөмрөгт хадгалагдаж буй 1802-1920 оны холбогдох 341 баримтын цуглуулга дансыг шүүхэд тухайн оныхоо 5-р сараас 8 дугаар сард Даншиг наадам хийж байсан байна. Харин 20-р зууны төгсгөл үед л өвлийг өнгөрөөж хаврыг угтаж морь уралдуулах заншил тогтож эхэлсэн ба 1995 оноос олныг хамарсан байдлаар арга хэмжээ зохион байгуулдаг болж. Иймээс "Түүхэн өв уламжлал"-д өвөл, хаврын улирлын уралдаан орох үндэслэлгүй юм.

Хүүхдийн бэртэл, гэмтэл, амь насны тухайд

1996-2019 онд болсон хурдан морины уралдааны үеэр 35 орчим хүүхэд амь насаа алдсан. 2020 онд 1, 2021 онд 3, 2022 онд 6, 2023 онд 4, 2024 онд 4 хүүхэд амь насаа алдсан. 2017-2024 онд 16 хүүхэд Хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон. 2017-2024 онд нийт 3070 хүүхэд мориноос унасан.

Цаашид хэдий өв уламжлал чухал ч, хүүхдийн амь нас үүнээс илүү чухал. Бусад улсын жишгээр том хүн, эсвэл бүр робот унаач ажиллах хэрэгтэй. Зуны сайхан дэлгэр цагтаа уралдаан, үсэргээн наадмаа хийхэд болно.

Харин өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлнэ гэж байгаа бол шинэ буюу мартагдсан хуучнаа сэргээж томчууд сайхан хөгжилдөж болох юм.Энэ сэдвээр биднийг хагаралдуулж, нэг нь өв соёлдоо хайртай, нэг нь хайргүй. Нэг нь хүүхдэд хайртай, нэг нь хайргүй гэх маргаанд оруулах хэнд ашигтай юм бэ? Хүүхдүүдийг өвөл, хаврын морин уралдаанд уралдуулж болохгүй гэсэн олон шат шатны шийдвэр, баримт бичиг байхад, үгүй заавал унуулна, тэгвэл 12 наснаас дээш хүүхдийг унуулна гэж муйхарлах ямар хэрэг байна. Жуулчдыг гайхшируулах Монгол сайхан адуучин залуусаараа бахархаж болно шүү дээ.

Сэтгүүлч

Сэтгүүлч Ц.Соёлмаа soyolmaa@vip76.mn