Улсын Их Хурлын Үйлдвэржилтийн бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн /2022.11.15/ хуралдаанаар Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг явууллаа.

Хуулийн төслийн талаар Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд Л.Энх-Амгалан танилцууллаа. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуулийн төсөлд дараах зарчмын шинжтэй зохицуулалтуудыг шинээр тусгасан байна.

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэл /ТХХТ/-ийн зорилго, хамрах хүрээ, зарчим, нэр томьёо, ойлголтуудыг тодорхой болгож нийтийн зориулалттай дэд бүтцийн болон төрийн үйлчилгээний чиг үүргийг харилцан үр ашигтай нөхцөлөөр хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэх замаар улс орны дэд бүтэц, нийгэм, эдийн засгийн томоохон зорилтуудыг хэрэгжүүлэх эрх зүйн суурь нөхцөлийг тусгасан аж.

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлд төрийн байгууллагуудын бүрэн эрх, чиг үүргийг зааг ялгамжтай тодорхойлж, түншлэлийн төслийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой эдгээр байгууллагуудын хоорондын харилцан уялдаа холбоог сайжруулж, санхүү, төсвийн хяналтыг тухай бүр хэрэгжүүлэх эрх зүйн орчинг бүрдүүлэхээр заажээ.

Түншлэлийн төслийн төрөл, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг олон улсын жишигт нийцсэн, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт болон улсын төсвийн хөрөнгө оруулалттай уялдуулан төлөвлөх, түүнд бэлтгэх, ТХХТ-ийн төсөлд тавигдах шаардлагыг тусгайлан хуульчлахаар тусгасан аж. Үүний дагуу судалгаа, шинжилгээний үндсэн дээр нийгмийн ач холбогдол, эдийн засгийн үр ашиг бүхий ТХХТ-ийн төслийг сонгодог боломж бүрдэх ба төсөвт учруулах эрсдэлийг тооцож, төсвийн хөрөнгө оруулалтыг үр дүнтэй удирдах нөхцөлийг бүрдүүлнэ гэж тооцжээ.

Түншлэлийн төслийг олон нийтэд зарлах, мэдээлэх болон ТХХТ-ийн төслийг хэрэгжүүлэх хувийн хэвшлийн түншлэгчийг сонгон шалгаруулах үе шатуудтай холбоотой процессын зохицуулалтуудыг тусгасан байна. Түүнчлэн, хувийн хэвшлийн түншлэгчид тавигдах шаардлагыг томьёолж, хувийн хэвшлийн түншлэгчийг сонгох, түншлэлийн гэрээ байгуулах асуудлыг тодорхой, ойлгомжтой, ил тод байдлыг хангах байдлаар хэрэгжүүлэхээр зохицуулалтыг хийжээ.

Түншлэгч талуудын чиг үүрэг, түншлэлийн эрсдэлийн удирдлага, түншлэлд төрөөс үзүүлэх дэмжлэг болон бусад оролцогчдын чиг үүрэг, ялангуяа ТХХТ-ийн төслийг хэрэгжүүлэхэд салбарын яамны үүрэг, оролцоо, хамтын ажиллагааны талаар нарийвчлан тусгасан бөгөөд цаашид “Барих-Шилжүүлэх” төрлийн богино хугацаатай, үр ашиг муутай төслийг ТХХТ-ээр хэрэгжүүлэхийг хориглох заалтыг тусгасан гэлээ. Ингэснээр төсвөөс үр ашиггүй концессын төслүүдэд эргэн төлөлт хийдэг байдлыг арилгаж, төсвийн ачааллыг бууруулах эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ гэж үзсэн байна.

ТХХТ-ийн хүрээнд түншлэгч талуудын нийтлэг эрх ашгийг тэгш бүрдүүлж, урт хугацаанд харилцан ашигтай хамтран ажиллах, түншлэлийн төслийн эрсдэлийг хуваах, төрөөс үзүүлэх дэмжлэг тодорхой болсноор ТХХТ-ийн гэрээний суурь харилцааны хууль, эрх зүйн орчин тодорхой болгох зохицуулалтыг тусгасан аж.

ТХХТ-ийн ил тод байдлыг хангах, түншлэлийн төслийн хэрэгжилтэд хяналтын тогтолцоог бүрдүүлэх, ТХХТ-ийн төсөлд хэрэглэдэг төсвийн санхүүжилтийн болон эрсдэлийн удирдлагыг оновчтой хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрдэх, төслийн үйл ажиллагааны мэдээллийн ил тод байдлыг хангах зохицуулалтуудыг нарийвчлан оруулсан байна.

Хуулийн төслийн үндсэн зорилт бол төр, хувийн хэвшилтэй урт хугацаанд түншилж, дэд бүтцийн төслүүдийг хэрэгжүүлэх, төрийн үйлчилгээний салбарт хувийн хэвшлийг татан оролцуулснаар үйлчилгээний салбарт өрсөлдөөнийг бий болгох, хөрөнгийн удирдлагыг бүрэн дүүрэн хэрэгжүүлэх, өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээг хангах санхүүгийн арга хэрэгслийг бий болгох, урт хугацаандаа төсвийн ачааллыг бууруулах, хувийн хэвшил дээр суурилсан эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих зэрэг олон давуу талыг бүрдүүлэх явдал юм.

Хуулийн төслийг батлан хэрэгжүүлснээр томоохон дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын төслүүдийг дан ганц төсвийн хөрөнгө оруулалт, гадаадын зээл, тусламжаар санхүүжүүлэх бус хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг татах, өрсөлдөөнийг бий болгох, хувийн хэвшлийн ур чадварыг ашиглаж төрийн үйлчилгээг бага зардлаар олон нийтэд илүү хүртээмжтэй хүргэх шаардлага, хэрэгцээг хангах, олон улсын жишигт нийцүүлсэн эрх зүйн орчин бүрдэнэ.

Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хуулийн төсөлд тусгаснаар төслүүдийг хэрэгжүүлэх оновчтой эх үүсвэрийг хуваарилах, төслийг хэрэгжүүлэх арга зам, төрөл хэлбэр болон гарч болох эрсдэлийг бодитой тооцож, түүний дагуу авах арга хэмжээг тодорхойлж, хэрэгжүүлснээр төслүүдийг урт хугацаанд үр дүнтэй хэрэгжүүлэх, төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дорвитой нэмэгдүүлж сайжруулах боломж бүрдэнэ хэмээн сайд Л.Энх-Амгалан танилцуулсан юм.

Байнгын хороо Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу төслүүдийг зүйл бүрээр нь хэлэлцэн, УИХ-ын гишүүд төслийн зүйл, заалтуудтай холбогдуулан асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсэн.

Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Г.Ганболд, Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн төв гэдэг байгууллага бий болох юм байна. Энэ төв ямар бүтэцтэй, ямар үйл ажиллагаа явуулах вэ хэмээн асуусан.

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын дэд сайд Г.Түвдэндорж, Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн төвийг Эдийн засаг, хөгжлийн яамны дэргэд байгуулна. Энэ төв төслүүдийн урьдчилсан ТЭЗҮ, судалгаа, эдийн засгийн тооцоолол, нийгмийн ач холбогдолд дүн шинжилгээг хийж, төслийг хэрэгжүүлэхэд эдийн засгийн хувьд ашигтай юу, үгүй юу гэдгийг тооцох ажлыг гүйцэтгэх юм. Тус төвөөс эдийн засгийн хувьд ашигтай гэж үзсэн тохиолдолд уг төслийг хэрэгжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэнэ. Төвийг төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын бүтцээр зохион байгуулахаар төлөвлөсөн. Энэ газарт мэргэжлийн шинжээч, гадаад, дотоодын экспертүүдийг ажиллуулах бөгөөд тэд төслүүдийн судалгааг хийхээс гадна эрсдэлийг үнэлэх, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх зэрэг ажил гүйцэтгэнэ гэсэн хариулт өгсөн.

УИХ-ын гишүүд түншлэлийн төслийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой байгууллагуудын хоорондын харилцан уялдаа холбоо, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн төсөлд тавигдах шаардлага, концессоос ямар ялгаатайг тодруулан хариулт авсан бөгөөд хуулийн төслүүдийг хэлэлцсэн талаарх Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Эдийн засгийн байнгын хороонд хүргүүлэхээр тогтлоо