УИX- ын гишүүн Л.Болдтой ярилцлаа.

-УИХ Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайдыг огцрууллаа. Түунийг огцруулсан шалтгаан нүдээ олсон байж чадсан уу?

-Ер нь бол бид нэг зүйлийг шаардаж байгаа. Засгийн газрын гишүүд болон Засгийн газартай хариуцлага тооцох, хариуцлагыг өндөржүүлэх зайлшгүй шаардлага бий. Гэхдээ хэрэгжүүлж байгаа хэлбэр нь хуйвалдааны шинжтэй, хуучин цагийг санагдуулсан болчихоод байна. Үүнээс өмнө өчнөөн ноцтой асуудал гарч байсан. Олон сайд эрх ашгийн зөрчилтэй байсан. Ард түмэн бүгдийг нь мэдэж байгаа. Тэр бүхэнд дүлий юм шиг дуугүй байснаа гэнэтхэн БСШУС-ын сайдыг огцруулсан.

Маш их эргэлзээтэй санагдаж байна. Хүүхдийн баярын өмнө бөөн улс төрийн бужигнаан хийлээ шүү дээ. Энэ төрийн хамгийн өндөр тушаалтай хүмүүс нь Засгийн газрынхан. Тиймээс УИХ-ын хяналт маш чухал. Ер нь бол энэ Засгийн газар анхнаасаа харанхуй шөнө томилогдож ажлаа эхлүүлсэн. Олон түмнээс нуугдаж хулгайн аргаар байгуулагдсан. Одоо эдний хүсэл юу вэ гэхээр Үндсэн хуульдаа өөрчлөлт оруулж байгаад Ерөнхий сайдынхаа өрөөнд Засгийн газрын гишүүдээ томилдог болох.

Гэтэл бусад оронд хэдэн долоо хоногоор ил тод зарлаж, хэлэлцэж, парламентын шүүлтүүрээр оруулдаг. Гэтэл манайд эсрэгээрээ яваад байгаа. Улстөрийн наймаагаар сайд нараа томилсон. Одоо болохоор хэниигээ ч, ямар ч үед нь сольж болно гэх үүднээс асуудалд хандаж байна.

-Огцруулсан шалтгааныг ЭЕШ-тай холбож байгаа ч гэлээ үнэн чанартаа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд зориулж намын даргадаа хандив өгч чадаагүйгээс болсон гэх юм?

-60 тэрбумын бичлэгийг сонссон биз дээ. Тэр бичлэг МАН-ынханд итгэх итгэлд маш их эргэлзээ төрүүлж байгаа. Өнөөдөр Монголын улс төр Үндсэн хуулийн хэмжээний хямрал руу орчихлоо. Улс төрийн маш том бүлэглэлийн бичлэг олон түмэнд ил боллоо. Одоо бид тэр эргэлзээг тайлж, дахиж тийм байдал үүсгэхгүй байхын тулд үндэсний хэмжээний зөвшилцөл бий болгож томоохон өөрчлөлт хийхгүй бол Монголын ардчилал, эрх чөлөө, ирээдүй тун бүрхэг харагдаж байна. Өнөөдөр хардах эрх хүн бүрт нээлттэй. Бичлэгт үлдсэн бүхэн үнэн гэдэг нь тогтоогдох юм бол албан тушаалын наймаа цаанаа ямар агуулгатай байсан нь тодорхой болно. Ер нь тодорхой ч болчихлоо. Энийг шийдэхгүй бол Монголын улс төр цаашаа яаж явах юм бэ.

-Танай намынхан уг бичлэгтэй холбогдуулан хэлэлцүүлэг хийсэн. Ямар дүгнэлтэд хүрсэн бол?

-Нэгдүгээрт, хууль хяналтын байгууллага уг бичлэгийн үнэн мөнийгтоггоох ёстой. Тэр хүмүүс ярьсан нь үнэн үү. Тэнд яригдсан зүйл үнэхээр хэрэгжсэн үү гэдгийг тогтоо. Монголын төрийн бүх албан тушаалыг сүлжээгээр дамжуулж борлуулж зарах асуудал яригдсан шүү дээ. Үндсэндээ энэ бол Монголын төрийн эсрэг хамгийн том гэмт хэрэг. Хууль бусаар төрийн эрхийг булаан авсан гэмт хэрэг. Монгол Улсын ардчиллыг нухчих дарах гэсэн хуйвалдааны бичлэг гэдгийг хүн бүр харсан байх.

Миний хувьд хоёр, гурван зүйлийг онцлон эмзэглэж байна. Монголын улс төрд анх удаа шуурхай ажиллагааны бүлэг нэртэй эрүүгийн гэмт хэрэгтнүүдийг бүх талаар ашигладаг болсон байна. Өөрөөр хэлбэл, улс төрийн аллагаас эхлээд гүтгэх, айлгах, сүрдүүлэх, дээрэмдэх бүх муу аргуудыг хэрэглэж байна. Энэ бол үнэхээр байж боломгүй зүйл. Дээрх муу аргуудыг би өнгөрсөн сонгуулийн үеэр өөрийн биеэр амсаж мэдэрсэн. Хоёрт гэвэл өнгөрсөн хугацаанд оффшортой тэмцэнэ гэж маш их ярьсан. Оффшор бол Монгол Улсыг сүйрэл рүү хөтөлж байна. Яагаад гэвэл бүх хөрөнгө, бүх баялаг гадна талд гарчихсан байна шүү дээ.

Ард түмний амьдрал сайжрахгүй байгаагийн шалтгаан нь энэ. Бичлэг дээрээс эрх баригч нам өөрөө оффшор болсныг харлаа. Оффшор намтай эрх баригчидтай байна гэдэг байж боломгүй асуудал. Таван толгой болон стратегийн бусад ордуудыг зарсан мөнгөө оффшор бүсэд байршуулна гэж ярьсан байгаа юм. Энэ бүгдийг өнөөдөр тогтоохгүй бол цаашид яаж ажиллах вэ гэдэг сонин болчхоод байна. Удахгүй УИХ-аарТавантолгойн ордтой холбоотой асуудлыг хэлэлцэнэ. Эргэлзээгээ тайлахгүй бол дэндүү аймшигтай дүр зураг харагдаж байгаа.

Гуравдугаарт, Монголд өнөөдөр чөлөөт хэвлэл байхгүй болчихлоо. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага арилжааны хэлбэрт шилжсэн. Ганцхан найдлага үлдсэн нь сошиал ертөнц байлаа. Гэтэл одоо бас хяналтад орчихсон байна. Бодит байдал үнэхээр эвгүй, ойлгомжгүй болчихлоо. Гадны, хөлсний, дээрмийн компаниудыг авчирч Монголын нийгмийг бусниулдаг болсон байна. Одоо бид засаж залруулах зайлшгүй шаардлагатай. 1990 оны хувьсгал шиг бид улс орноороо өлсгөлөн зарлах шаардлагагүй. Одоо үед бид тал талаасаа сууж байгаад үндэсний хэмжээний зөвшилцөл хийж хууль эрхзүйгээ шинэчлэх юм бол Монголын ард түмэн, Монгол Улс хожно.

-Тавантолгойн 34 хувийн худалдах тухай асуудал яригдсан гэсэн. Хэзээ ийм зүйл яригдсан юм бэ?

-Бичлэг дээр Тавантолгой тэргүүтэй стратегийн ордуудаа зарж оффшор дансанд мөнгийг нь байршуулах тухай ярьсан. Тэр хүрээнд ажил яваад байна уу гэх хардлага бий. Өнөөдөр хэн ч, юу ч гэж хардахад эрх баригчид үгүй гэж мэдэгдэл хийж болно. Гэхдээ хамгийн гол нь тэр үгүй гэж хэлсэн нь үнэн үү, худлаа юу гэдэг сонин болчхоод байгаа юм. Бид энэ механизмыг л өөрчлөхгүй бол болохгүй болчхоод байна. Бид Үндсэн хуулиа зөрчсөн тогтолцоо руу давхиад орчихож. Одоо энийгээ өөрчилж жинхэнэ хувьсгал хийх цаг болсон байна.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сурталчилгаа өчигдөр эхэллээ. Ялалтын салхи хаашаа эргэх бол?

-Манай нам 1990 оноос хойш үүрч ирсэн үүргээ биелүүлнэ. Бүх шатандаа нэг улс төрийн хүчний хараат байдалд төрийн тогтолцоо шилжчихлээ. Одоо бидэнд хяналт хэрэгтэй. Тэнцвэр хэрэгтэй. Ард түмэн эрх ашгаа хамгаалах зайлшгүй шаардлагатай тулгарч байна. Тиймээс энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгууль ард түмэнд ирж буй боломж гэж харж байгаа. Үүнээс хойш бид гурван жил сонгууль хийхгүй.

Бүх төрийн хяналт нэг улс төрийн хүчний гарт орсон байна. Тэд яаж гартаа оруулж авсныгаа ч хэллээ. Бид цацагдсан бичлэгээр дамжуулж үнэнийг олж мэдсэн. Бичлэг дээр зөвхөн 2016, 2017 оны сонгуульд ялаад зогсож болохгүй. Цаашлаад 20, 30, 40 жил төрийн эрхийг барих хэрэгтэй гэсэн. Ийм нууц хөтөлбөр, төлөвлөгөөгөө хүртэл бэлдчихсэн байна. Одоогийн энэ нөхцөлд Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж байгаа нь сонгогчдод хариуцлага тооцох бас нэг боломж.

-ОУВС-д манай улс хамрагдчихлаа. Хөтөлбөрт хамрагдахын тулд "Приус" зэрэг хос хөдөлгүүрт машины татварын хөнгөлөлтийг багасгасан. Гэтэл сонгуулийн өмнө буцаагаад нэмчихлээ. Иргэдийн амьдралд шууд нөлөөлөх асуудлыг ингэж улс төрийн шоу болгох хэрэг байсан юм уу?

-Богино зайнд гадныхны эрх ашигт нэг ороод, эсхүл ард түмний амьдрап руу ороод байж болохгүй. Ингэж завсрын шийдвэр гаргаад байхаар цаана нь иргэд хохирдог. Ченжүүд яахав татварт өгсөн мөнгөө буцаагаад авчихаж байгаа байх. Гэтэл цаана нь машин худалдаж авсан иргэн хохироод үлдэж байна. Энэ мэт болчимгүй, алсын хараагүй шийдвэр гаргахаа болих хэрэгтэй. МАН өнөөдөр асуудлыг шийдэж чадахгүй байна. Тэд өмнөх Засгийн газрыг муулахаас өөрийг хийсэнгүй.

-ОУВС-гийн мөнгө хэзээ орж ирэх юм бэ?

-Хэзээ орж ирэх, юунд зарцуулагдах тухай мэдээлэл далд байна шүү дээ. Маш эргэлзээтэй байдал руу л хөтлөөд байна.

С.АЛТАН