УИХ-ын чуулганы /2025.12.04/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Х.Баасанжаргалын асуултад хуулийн төслийн ажлын хэсгийн ахлагч, УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат хариуллаа.Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд ЗГ-аас өргөн барьсан нэмэлт өөрчлөлтийн ажлын хэсгийг ахалж ажиллалаа. Энэ хугацаанд ЗГ нэлээдгүй судалгаа хийсэн юм байна. Ажлын хэсгийн гишүүд өнгөрсөн намрын чуулганы завсарлагаанаар тойргийнхоо малчидтай уулзсан. ЗГ-ын өргөн барьсан хуулийн төсөл болон малчдын тавьж байгаа хүсэлт шаардлагын хувьд зарчмын зөрөөтэй саналууд мэдээж бий. Энэ хуулийг өшөө цааш нь сайжруулах шаардлага байгаа юу гэвэл байгаа. Х.Баасанжаргал гишүүнтэй санал нэг байна. Гэхдээ малчдыг албан журмын даатгалын хэмжээнд аваачиж байна гэдэг нь буруу ойлголт. ЗГ-ын зүгээс төрөөс ямар нэгэн хөнгөлөлттэй зээл тусламж авах бол малын индексжүүлсэн даатгалд заавал хамрагдах ёстой гэсэн зүйл заалтыг оруулж ирсэн. Ажлын хэсгийн хувьд заавал албан журмын даатгал шиг хэмжээнд аваачиж болохгүй ээ. Өнөөдөр малчид руу хандсан маш их хөтөлбөр, хөнгөлөлттэй зээлүүд явж байгаа энэ үед хэрвээ ингээд баталчихвал нөгөө албан журам гэдэг юм руугаа орчих гээд байна аа. Тийм учраас хууль санаачлагчид нь малчин заавал даатгуулах ёстой буюу хөнгөлөлттэй зээл тусламж үйлчилгээ авахын тулд малын индексжүүлсэн даатгалд хамрагдсан байх ёстой гэдэг саналыг ЗГ-т буцааж байгаа гэж ойлгож болно.Тэгэхээр малчид хуучнаараа, өөрийнхөө хүслээр даатгадаг тэр зарчим руугаа явах нь хэвээрээ гэж ойлгож болно. Ашиг тусын хувьд дэлхийд байхгүй ганц тогтолцоо нь энэ. Малын индексжүүлсэн даатгал Монголд байдаг юм байна лээ. Африкт, Кени улсад байдаг. Тэрийг нь монголчилж яривал зуншлагатай холбоотой газрын гарцтай холбоотой зохицуулалтуудыг хийдэг юм байна. Тэгэхээр бэлчээрийн МАА, дэлхийд ганц байдаг энэ аж ахуйд зохицуулагдсан ийм даатгалын үйлчилгээ дэлхийд байхгүй. Гэхдээ Монголд 2006 оноос хойш Дэлхийн банкны санхүүжилтээр төсөл хэрэгжиж байгаад 2014 онд бие даасан хууль болж гарсан.
УИХ-ын чуулганы /2025.12.04/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ.УИХ-ын гишүүн О.Алтангэрэл: Асуудал яригдаж байхад, ХАА-н сайд нь хааччихсан юм бэ? Малчны асуудал яриад байна. Би нэг тоо уншаад өгчихье. Дорноговь 20, Баянхонгор 21, Булган 22, Сүхбаатар 23, Хэнтий 26, Завхан 30. Ямар учиртай тоо вэ гэхээр шөнөдөө хасах градустай хонож байгаа аймгуудын градусын хэмжээ. Ингээд малчдын асуудал ярьж байхад сайд нь ч байхгүй. Уул уурхайн сайд нь ч алга. Түлээ, түлш олдохгүй байна. Энд сайхан юм яриад суугаад байдаг дизель түлш олдохгүй байна. Малчдын портерын гол тэжээл дизель түлш байхгүй, өвс тэжээл, хоол хүнсээ татаж чадахгүй байна. Амралтын өдөр нь хүүхдүүдээ дотуур байрнаас нь аваад гэртээ авчраад 2 хонуулчхаж чадахгүй байна. АИ-92 тасарчихлаа. Улаанбаатар хотод очер дугаар үүсээд эхэллээ. Суманд нэг литр АИ92-ын үнэ шагийн үнэд орчихсон олдохгүй дээрээс нь 3,300 төгрөгийн үнэтэй байна. Би сая тойргоор яваад ирлээ, 3500 хүрчихсэн. Малчны хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахыг хууль санаачлагчид нь буцаая гээд байнгын хороо шийдчихсэн. Мал,малчинтай холбоотой юм ярьж байхад сайд нь байхгүй, ямар сэтгэл нь өвддөггүй юм. Отроор явж байгаа нимгэн нойтон гэртэй, түлээ түлшгүй малчид ядарч байна.Сүхбаатарын талбайд ирээд жагсахгүй, хөдөө орон нутгаас ирж чадахгүй болохоор нь ингэж дээрэлхэж боож байгаа юм уу. Малчин болохоор нь дээрэлхэж байгаа юм уу, амьдрал нь хүнд байна. Уул уурхайн сайд түлшний сав дутагдалтай гээд яриад байгаа. Ц.Туваан гишүүнийг сайдаар ажиллах үед савтай байсан юм уу, байхгүй л байсан. Хэрвээ малчдаа түлш, бензинээр таслах гэж байгаа бол эртхэн хэл, ердийн хөсөгтөө бэлдье. Тэрэгний шар, жингийн тэмээг урдаас сургаж бэлддэг юм.
УИХ-ын чуулганы /2025.01.17/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа. УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа: Энэ хууль маш чухал хууль. Хуулийн нэрээс нь авхуулаад бараг өөрчлөх ёстой гэж боддог. Малын индексжүүлсэн даатгал гээд хууль яриад энд тэнд очихоор бараг индексжүүлсэн гэдгийг тайлбарласаар байгаад хуулийн ач холбогдол, олон нийтэд таниулах ажил уначхаад байгаа. 2018 онд Монголд гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн сайд нарын чуулган олон улсын хурал дээр нэгдүгээрт байгалийн гамшиг бол улам их цаашдаа нэмэгдэнэ. Ялангуяа Ази бол хамгийн их өртөмтгий байна. Тэгтэл Ази тивийн улс орнуудын хувьд нэгдүгээрт иргэдийнх нь амьжиргаа, цаг агаараас үүдэлтэй салбаруудад маш их ажиллаж байна. Хоёрдугаарт даатгалын тогтолцоо их муу байна.Тиймээс төр засаг дээр маш их ачаалал ирнэ үүнийгээ сайжруулмаар байна гэж хэлж байсан. Бид нар түүнээс хойш олигтой алхам ерөөсөө хийж чадсангүй. Ганцхан байгалийн гамшиг зуд гэлтгүй бусад эрсдэлүүд гарахад хүртэл амь даатгал, үл хөдлөх хөрөнгийн даатгалаас авхуулаад даатгалын тогтолцоо төдийлөн сайн болж чадаагүй байна. Зудын дараа ядуурал нэмэгддэг, халамж нэмэгддэг, хот руу нүүдэл нэмэгддэг. 2020 оны зудаар гэхэд 40 орчим мянган иргэд хот руу нүүж ирсэн тоон үзүүлэлтүүд байдаг. Нэг бодлын эрсдэлийг хаах хамгийн том тогтолцоонуудын нэг. Тэгтэл харамсалтай нь өнөөдөр энэ хууль орж ирээд манай УИХ-ын гишүүд хүртэл олон нийтэд очоод, малчдад яриад, ач холбогдол нэмэлт өөрчлөлтийн ач холбогдлыг таниулахад хэцүү байна. Нэгдүгээрт малын индексжүүлсэн даатгалыг суманд хэн хариуцах вэ? хувийн хэвшил л хийж таарах байх эсхүл даатгалын компаниуд суманд ажилтантай байна гэдэгт эргэлзэж байна. Сум болгоноос тэр хүнийг цалинжуулаад байх төдий дайны орлого олоод үйл ажиллагаа тогтмол явуулна гэдэгт эргэлзэж байна. Тэгэхээр үүнийг хэн хариуцах вэ? Суман дээрээс нь нэгэнт би даатгалд даатгуулчихсан юм бол нөгөө талдаа надад өөр нэг эрсдэлээс үүсэх бол авахаас өөр ямар нэгэн давуу байдал үүсэх үү? Жишээлбэл магадгүй вакцины эрүүлжүүлэх ч байдаг юм уу тэ?вакцинжуулах ч байдаг юм уу? ийм юманд малыг нь хамруулах. Малчдыг нь эрүүл мэндийн үйлчилгээнд илүү хөнгөлөлттэйгөөр хамруулах ийм давуу байдал үүсэх үү? Малын хөлийн татвар гэдгийг малчид ойлгодог. Жилд дандаа эрсдэлээс үүдээд малын тоо толгой ч нэмэгдэж байна. Дээрээс нь бид эрсдэл давхар нэмэгдээд байгаа учраас үүнийг бид нар хамруулахаас өөр арга байхгүй. Харин үүнийгээ дагаад ноос, ноолуурын урамшуулал, сүүний урамшуулал гэдэг энэ урамшууллуудтайгаа уяж өгөхгүй юм уу?
УИХ-ын чуулганы /2025.01.17/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа. УИХ-ын гишүүн М.Мандхай: Хөдөө аж ахуйн ажлын хэсгийн хүрээнд орон нутгийн малчид, шинэ хоршооны малчидтай уулзалт хийсэн. Саяхан Төв аймагт бид нар ажиллаад ирсэн. Малчдын хөндөж байгаа сэдвийн нэг нь бол малын индексжүүлсэн даатгалтай холбоотой асуудал. Нэлээдгүй бухимдалтай хүлээж авч байгаа. Захиж хэлж байгаа зүйл бол энэ сумдын малын хорогдол 6 хувьд хүрсэн тохиолдолд нөхөн төлбөрт хамрагдах асуудал. Малчид бид малаа хорогдуулъя гэж малладаггүй ээ. Хэрэглээний өндөр хүүтэй зээлээ аваад хашаа хороо, өвс тэжээлээ бэлтгэж ажиллаж байгаа. Тиймээс малын хорогдол мэдээж үүсэхээс сэргийлж өндөр хүүтэй зээлийг бол авдаг. Тэгэхлээр 6% бол хэт өндөр амьдралд нийцэхгүй байгаа учраас бид нар даатгуулах сонирхол ч байхгүй байна гэдгийг удаа дараа хэлсэн. Хуультай холбоотой хэдэн анхаараач ээ гэсэн асуудлуудыг хөндмөөр байна. Энэ төсөл дээр малын давхар даатгалын компани гэх тодотголыг бол хасаж байгаа.Энэ өөрчлөлт нь давхар даатгалын компаниудыг зөвхөн малын даатгалд бишб усад даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд өргөн хүрээнд ажиллах боломжийг олгож байна гэж ойлголоо. Үйл ажиллагааны тодорхой чиглэл хариуцлагын төвлөрөл сулрах ийм эрсдэлтэй харагдаад байгаа. Малын гэдэг нэр томьёог аваад хаячихаар малын даатгалын үйлчилгээг нь сулруулахгүй байх дээр яг ямар зохицуулалт хийж хэрхэн ажиллаж байна вэ? Энэ урьдчилан нөхөн төлбөр олгох зохицуулалт орж ирсэн. Нэг талдаа сайн талтай боловч нөгөө талдаа эрсдэлтэй зүйл бол харагдаж байна. Малчид бол урьдчилан нөхөн төлбөрөө аваад өвс тэжээлээ бэлтгэх, хашаа хороогоо засварлах дээр цаг алдахгүй хийх юм байна. Хоёрдугаарт даатгалын компанийн эрсдэл буурахаар юм байна гэж харж байна. Нэг талдаа даатгалын компаниуд ирээдүйд гарах өндөр хэмжээний нөхөн төлбөрөө урьдчилаад өгчих юм бол бууруулж байгаа юм байна. Ийм санхүүжилтийн механизмыг та бүхэн олгож байгаа нь давуу талтай. Тэгэхдээ 1 эрсдэл байгааг анхаармаар байна. Тухайн сумдын малын хорогдол хуульд заасан босго үзүүлэлтэд хэрвээ хүрээгүй тохиолдолд урьдчилан олгосон нөхөн төлбөрийг буцаан нэхэмжлэх ийм төвөгтэй асуудал үүсэх вий дээ. Үүнийг шийдвэрлэхэд ямар зохицуулалттай хуулийн төсөлд илүү нарийвчлан тусгасан юм бэ? Энэ дээр нэг хариулт өгөөч ээ. Давхар даатгалын компанийн санал олгож байгаагаар босго үзүүлэлтийг Засгийн газар тогтоож байгаа. Тэгэхдээн эг зүйлийг хэдүүлээ анхаарахгүй бол болохгүй. Давхар даатгалын компани өөрөө төрийн өмчит бөгөөд Сангийн яамны шууд оролцоотой байдаг. Тэгэхлээр энэ ньхараат бус оролцоог хангахын тулд илүү СЗХ болон мэргэжлийн активарчдын тооцоолол, тэдний авсан санал дээр үндэслэж байгаадбосгыг тогтоодог бол яасан юм бэ? гэдэг л саналыг хэлмээр байна. Эцэст нь хуулийн төсөлд тусгагдаж байгаа өөрчлөлтүүдийг малчдын эрх ашгийг хамгаална. Нөгөө талдаа бас даатгалын системийг уян хатан байлгана. Түүний асуултад ажлын хэсгийн гишүүд хариуллаа.
УИХ-ын чуулганы /2025.01.17/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа. УИХ-ын гишүүн Ч.Ундрам: Энэ хууль Монгол Улсын хувьд маш чухал хууль. Хамгийн гол салбар болох ХАА болон ард, иргэдийн амьдралтай холбоотой.Өнөөдөр 10 малчин айлын зургаа нь арилжааны банкнаас зээлтэй. байгаа. Малчдыг хэрвээ зээл авах юм бол заавал малын индексжүүлсэн даатгалд хамрагдсан байх ёстой гэдэг ийм шаардлагыг тавих юм бол дахиад энэ хүмүүсийн зардал нь нэмэгдэнэ. Бидний хэрэгжүүлээд байгаа хүнсний хувьсгал, шинэ хоршоо хөтөлбөр шууд үүнтэй хамааралтай болж байгаа юм. Ер нь заавал ингэж даатгуулдаг болох биш, малчин хүн өөрөө даатгуулдаг байх, тогтолцоог бид нар бүрдүүлэх ёстой. Энэ хуулийн өөрчлөлтөөр нөхөн олговор олгодог босго үзүүлэлтийг давхар даатгалын компанийн саналаар тогтоодог болох юм бол, үүн дээр нөгөө таазны үзүүлэлт байхгүй болсон гэж хариулж байна. Цаашдаа даатгалын компаниуд ашигт ажиллагаагаа бодоод яваандаа энэ босгыг өндөр болгож л таараа шүү дээ. Энэ 126 гишүүн дотор даатгалын компанитай, даатгалын компанийн ашиг сонирхолтой хүмүүс зөндөө байгаа. Энэ хүмүүс, энэ хуульд санал өгөх эрхгүй шүү гэдгийг би бас хариуцлагатайгаар хэлмээр байгаа юм.
УИХ-ын чуулганы /2025.01.17/-ны өдрийн хуралдаанаар Малын индексжүүлсэн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа. УИХ-ын гишүүн Л.Соронзонболд: Өнгөрсөн 2 жилийн зудыг харахаар энэ малын индексжүүлсэн даатгал хийлгэсэн малчид эрсдэлээ бүрэн нөхөөд авчихсан. Өөрөөр хэлбэл тэр хүмүүс 100 малаа даатгуулсан бол 100 малаа нөхөөд авчихсан л гэсэн үг. Малын эдийн засгийн даатгал ач холбогдол өндөртэй. Гол нь бид нар хөнжлийнхөө хэрээр хөлөө жийхгүй бол энэ үндэсний давхар даатгалын компани өөрөө 70 тэрбум төгрөг нийлэх хөрөнгөтэй компани байгаад байна. Энэ жил 14,7 тэрбум төгрөгийг нөхөн төлбөрт өгчихлөө. Энэ хэмжээгээр компанийн хөрөнгө багасаж л байгаа. Малын индексжүүлсэн даатгалын хураамж бол энэ компанийн нийт орлогынх нь ердөө хорьхон хувь байгаад байгаа. байхгүй юу. Гэтэл нөхөн төлбөрийг нь бараг 70 80% нь болчихдог. Эдийн засгийн талаас нь бодохоор үүнийг цааш нь яаж явуулах вэ гэдэг дээр зөвхөн энэ 3 заалт хангалтгүй. Малын индексжүүлсэн даатгалыг бол болж өгвөл бүх малчид хийлгэх ёстой юм. Төрөөс өгч байгаа ноосны, сүүний зэрэг бүх төрлийн урамшуулал байна. Үүнийг эргүүлээд малын индексжүүлсэн даатгалынх нь хураамжид бас тооцдог байж болно. шүү дээ. Үндсэн хуульдаа мал төрийн хамгаалалтад байна гэж заачихсан. Энэ нь даатгуулъя гэсэн санаа байна шүү дээ. Тэгэхээр малын индексжүүлсэн даатгал бол албан журмын даатгал байхад болохгүй зүйл биш.
