Жил бүрийн 10 дугаар сарын 1-нд тохиодог “Ахмадын өдөр”-ийг тохиолдуулан Монголын Ахмадын Чөлөөт Холбооноос санаачлан зохион байгуулж буй арга хэмжээний талаар тус холбооны тэргүүн Г.Баасантай ярилцлаа.

9 дүгээр сарын 25-нд болсон арга хэмжээний зорилго юу байв? Хэр өргөн хүрээтэй болов?

10 дугаар сарын 1-ний өдөр тохиодог “Олон улсын ахмадын өдөр”-ийг тодорхой уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлдэг бөгөөд энэ жил “Насаар ялгаварлахыг зогсооё” гэсэн уриан дор ахмадууд нэгдэж байна. Энэхүү уриа нь “Ээжээс төрсөн хүн болгон ахмад болно. Ахмад настан боллоо гээд нийгмээс битгий тусгаарлаач” гэсэн утга агуулгатай.

Энэ уриаг бодитоор хэрэгжүүлэхэд Монголын ахмадууд тодорхой хувь нэмрээ оруулах үүрэгтэй. Энэ оны 4 дүгээр сард “Монголын ахмадын чөлөөт холбоо” нь “Олон улсын ахмадын байгууллага”-ын гишүүн болсон. Энэ утгаараа манай холбоо Монголын ахмадуудын дуу хоолойг олон улсад хүргэх, ахмадуудад чиглэсэн сайн туршлагыг өөрийн улсдаа нэвтрүүлэх, холбооны өрсөлдөх чадвараа олон улсад дээшлүүлж, манлайлан ажиллах зэрэг олон үүрэг хүлээж байна.

Энэ бүхний эхлэл болгож, 2016 оны 9 дүгээр сарын 25-нд Сүхбаатарын талбайд өдөрлөг зохион байгуулсан. Өдөрлөгт Дүрслэх урлагийн сургуулийн “Бүтээлч клуб”, ЕБС-ийн “МТ клуб”-ын сурагчид, “Урт насалж, удаан жаргацгаая” ТББ, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл, эрүүл мэндийн “Альфа клуб” зэрэг 10 гаруй ТББ-ын төлөөлөл, 300 гаруй хүн оролцлоо. Тэдний дунд гадаадын ахмад аялагчид, залуучууд ч багтсан. Бид хамтдаа Олон улсын ахмадын байгууллагын конвенцид заасан ахмад настны таван эрхийг Монголын ахмадууд эдлэх ёстой гэдгийг олон нийтэд сурталчлан таниулж, мэдээлэл түгээсэн.

-Ахмадуудын эрх гэж ярилаа. Тухайлбал, олон ахмадын асрах, халамжлах төвийн хувьд ямар туршлага байна? Манайд Төв аймгийн Батсүмбэр дэх Ахмад настны асрамжийн газар байдаг ч ихэвчлэн харах, асрах хүнгүй, эмзэг бүлгийн ахмадууд үйлчлүүлдэг байх жишээтэй.

Энд ахмадын идэвхтэй насжилтын асуудал яригдана л даа. Ахмадууд өндөр наслахад төрийн хайр халамж, ахмадуудын өөрсдийн оролцоо, эв нэгдэл маш чухал үр нөлөөтэй байдаг. Тиймээс ч холбооны зүгээс эрх баригчдад шаардлага хүргүүлж, ахмадуудаа идэвхтэй байхад уриалдаг. Ингэж байж л үр дүнд хүрнэ.

Өнгөрөгч 5 дугаар сард болсон олон улсын хэлэлцүүлэгт таны хэлж буй асуудлыг бид хөндөж, олон улсын туршлага судалсан. Ахмадуудын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх, харж хандах хүнгүй болсон, урт хугацаагаар хүнд өвчилсөн, зайлшгүй асаргаа сувилгаа шаардлагатай ахмадуудын асуудлыг яаж шийддэг талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн.

Хэлэлцүүлгийн үр дүнд 56 төрлийн туршлага байдгийг олж тогтоосон бөгөөд үүнээс 22 нь манай улсад хэлбэрийн төдий, бараг хэрэгждэггүй гэхэд болно. Манай улсад ахмадуудад чин сэтгэлээсээ хандах, харж халамжлах, өвчнийг нь эдгээх, сэтгэл санаагаар дэмжих, хамт олонтой байлгах зэрэг үйлчилгээ маш доогуур түвшинд байна.

Манай улсад ахмадуудад чин сэтгэлээсээ хандах, харж халамжлах, өвчнийг нь эдгээх, сэтгэл санаагаар дэмжих, хамт олонтой байлгах зэрэг үйлчилгээ маш доогуур түвшинд байна.

Танай холбоо жил бүр “Олон улсын ахмадын өдөр”-т ач холбогдол өгч, ахмадын эрх ашгийг хамгаалж байна гэдэг. Энэ өдрийн ач холбогдлыг юу гэж тайлбарлах вэ? 

10 дугаар сарын 1 бол “Олон улсын ахмадын өдөр” болохоос ахмадын баяр биш. Улс үндэстэн бүр энэ өдөр ахмадуудаа сонсдог. Ахмадуудын эрхийг эдлүүлэх, хамгаалахад бүх нийтээрээ дуу хоолойгоо нэгтгэдэг, асуудлаа шийдвэрлүүлдэг онцгой өдөр.

Гэтэл манай улсад баяр мэтээр ташаа ойлгодог. Ахмадын өдөрт зориулж нэг ахмадад 10 000 төгрөг өгөхөөр тооцож, улсын төсвөөс хөрөнгө хуваарилдаг ч энэ мөнгийг оршин суух тодорхой хаяггүй, харьяалалгүй ахмадууд авч чаддаггүй. Өнгөрсөн жил манай холбоо санаачлан Багануур дүүргийн 2100-гаад ахмадад энэ мөнгийг олгуулж байлаа.

Ахмадуудад чиглэсэн нийгмийн халамжийн тухай ярихад, хамтын тэтгэвэр олгоно гэж байгаад “Насны хишиг” болоод хувирчихлаа. Энэ мэт ахмадуудад чиглэсэн хууль эрх зүйн орчин манайд ямар байна?

Тэтгэврийн зээл маш эмгэнэлтэй байдалд хүрээд байна. Манай холбооны хийсэн судалгаагаар нийт тэтгэвэр авагчдын  87% нь зээлтэй байна. Тэтгэврийн зээл нь дуусаагүй байхад нас барж буй тохиолдол цөөнгүй байна. Тэр зээлийг төлөх гэж ар гэрийнхэн нь хүнд байдалтай үлддэг.

Тэтгэврийн зээлийн хүүг бууруулна гэж Засгийн газар анхдугаар чуулган дээрээ ярьсан боловч яаж шийдэх нь тодорхой бус байна. “Хамтын тэтгэвэр” авах тухайд насаараа улсдаа хөдөлмөрлөж, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байсан ч нас барсан тохиолдолд нөхөр эсвэл эхнэрийнх нь эдийн засгийн баталгаа болох байлаа. Тэтгэвэр авдаг болоод 1-2 сарын дараа насан өөд болдог тохиолдол ч байна шүү дээ.

Тэтгэвэр авдаг болоод 1-2 сарын дараа насан өөд болдог тохиолдол ч байна шүү дээ.

Яг энэ асуудлаар танай холбоо бодит судалгаа хийсэн үү?

Эрчүүдийн хувьд ийм эрсдэлд өртөх магадлал их байна. Тэдний хувьд тэтгэвэрт гараад дунджаар 4-5 жил болоод нас барж байна гэсэн судалгаа байна. Өөр нэг асуудал бол дөнгөж тэтгэврийн нас залгахын даваан дээр өөд болдог  харамсалтай тохиолдол ч байна.

Тиймээс “Хамтын тэтгэвэр” бол нийгмийн захиалга, хэрэгцээ шаардлага байсан. Ахмадуудын эдийн засгийн баталгаа болох хууль байсан ч харамсалтай нь УИХ хүчингүй болгочихлоо.

Батлагдсан хуулийг хүчингүй болгоно гэдэг байж болшгүй асуудал, нийтийн эрх ашгаас ухарч буй хэрэг. “Насны хишиг”-ийн хувьд улсад хэдэн жил ажиллаж, тэтгэвэрт гарснаас үл хамааран 70-аас дээш насныханд үйлчилнэ гэж байна. Гэтэл энэ халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлэх боломж тун хомс байна. Монгол хүний дундаж наслалттай холбон авч үзвэл, насны хишгийг эрчүүд авах магадлал маш бага. Энэ хууль хэрэгжлээ гэхэд хамрах хүрээ бага байна. Ахмадуудад хатуурхаж буй энэ шийдвэрийг МАЧХ эсэргүүцэж байна.  

Хүн болгон хөгширнө. Тиймээс ахмадуудын асуудал бүх хүнд хамаатай гэсэн үг. Ахмадуудын эрх ашгийг хамгаалахын төлөө дуугарч буй холбооны дуу хоолой шийдвэр гаргагчдад хэр хүрдэг бол? Олон нийтэд хандаж уриалга хэлнэ үү?

Шийдвэр гаргагчдад дуу хоолойгоо хүргэхэд олон саад, бэрхшээлтэй тулгардаг. Эдгээр саад бэрхшээлийг хамтын хүчээр даван туулж чадна.“Ээжээс төрсөн хэн бүхэн ахмад настан болно”. Энэ бол маш үнэн бөгөөд чухал үзэл санаа.

Тиймээс олон нийтэд хандаж хэлэхэд, ахмадын асуудал гэдгийг өөрсдөөсөө хол асуудал гэж бүү хараач. Ирээдүйд та ахмад настан болно.

Тэр цагт та бүхэнд чиглэсэн хууль эрх зүйн орчин, нийгмийн халамжийн бодлого таатай байх ёстой. Манай холбоо үүний төлөө л ажиллаж байна. Олон нийтэд ахмадуудын асуудлыг чухалчилж, идэвхтэй байхыг уриалж байна.

Ярилцсанд баярлалаа.