УИХ-ын чуулганы /2025.11.27/-ны өдрийн хуралдаанаар Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэв.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуув.УИХ-ын гишүүн Б.Мөнхсоёл: Ажлын хэсэгт анхаасаа орж ажилласан гишүүний хувьд үг хэлэх нь зүйтэй юм болов уу. Анх ажлын хэсэг үүсэхэд 6-7 гишүүн байсан ч сүүлдээ 2-уулаа үлдээд дуусах шиг боллоо. Өнөөдрийн байдлаар 78 гишүүн өргөн барьж байна.Электрон тамхитай тэмцэх хууль, эрх зүйн асуудал яагаад үүссэн бэ гэдэгтэй холбож үгээ хэлье! Хамгийн гол нь бид ирээдүй, хойч үе, үр хүүхдүүдээ хамгаалах гээд байгаа юм. Ердөө л энэ. Өөрөөр хэлбэл, манай охин одоо 17 настай. Аль 3-4 жилийн өмнө сургуулийнхаа 00-д ороход ангийнхан нь юмуу нөгөө ангийнхан нь Vaping хийгээд зогсож байхыг хараад санаа нь зовж, гэртээ ирээд ээждээ хэлж байсан. Тэр үед бодогдсон асуудал юу вэ гэхээр зарим эцэг эхчүүд үр хүүхдүүддээ хяналт тавьж чаддаг, зарим нь өдөр тутмынхаа ажил, амьдралд ачааллагдаад үр хүүхэд нь юу хийж байгааг мэдэхгүй өнгөрөх нь элбэг байдаг. Электрон тамхи янжуур тамхи шиг утаа гаргадаггүй зэрэг олон шалтгаанаас хамаараад эцэг эхчүүд хүүхдээ тамхинд ороод байгааг мэддэггүй шалтгаан байна. Ийм энгийн шалтгаанаас үүдээд ажлын хэсэгт ажилласан ээж хүн байна.Хоёрдугаарт, тамхи үйлдвэрлэж байгаа газрууд нь "жишээлбэл Камбож Улс" өөрийнхөө улсад зардаггүй гэж байгаа юм. Яагаад? Энэ чинь ямар нэгэн зүйл илэрхийлээд байгаа юм биш үү! Өөрсдөө татахгүй мөртлөө үйлдвэрлээд байдаг. Энэ бол бизнесийн ач холбогдолтойг илэрхийлээд байна.Гуравдугаарт, О.Номинчимэг тэргүүтэй хэдэн гишүүн санаанаасаа зохиогоод энэ асуудлыг хөндөөд яваад байгаа явдал биш. Дэлхий даяар 82 улс электрон тамхины хэрэглээний хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, зохицуулж байна. Үнэр, амтыг нь тас хориглосон 20 улс байна. 40 гаран улс татахыг бүрэн хориглочихсон байна... гээд тоо статистик дүнгүүдээс харахаар бид үүнийг зохицуулахгүй бол цаашид хорт зуршил даамжирах нь гэсэн асуудал бий.Сайн үр дүн юу вэ гэхээр тухайн улсуудад эрх зүйн орчныг бий болгосноороо тамхи, vaping-ийн хэрэглээ хамгийн багадаа 6, хамгийн ихдээ 34 хувь буурчихсан байна. Сайн жишээнүүд байна.Хэн эрүүл мэндээ хохироохыг бодох вэ, бүгдээрээ бодъё! Хэн эрүүл мэндээ хохироохыг бодох вэ?Янжуур тамхинаас гарахын тулд vape хэрэглэж байгаа гэдэг нь буруу. Анхнаасаа бид зохицуулаагүй учраас vaping-ийн хэрэглээг зуршил болгочихлоо. Энэ бидний алдаа. Он жилүүдийг алдсан байна. Одоо нэгэнт мэдчихсэн юм чинь төгс биш юм гэхэд тодорхой хэмжээнд шийдье гээд зохицуулах гэж байна. Нөгөө талд аргумент хэлж буй гишүүдийн зарим нь үнэ ярьж байна, татвар ярьж байна. Ямар ч улстай харьцуулахад хамгийн бага түвшинд байгаа шүү. Хоёрдугаар шалтгаан нь огцом нэмээгүй байгаа. Нэмээд нэмээд эцэстээ аль ч улсаас өндөр гарахааргүй байгаа. Томчуудаа больё, сонголтоороо өөрсдийгөө хордуулж байгаа бол үр хүүхдүүдээ хорт зуршлаас хамгаалъя гэж уриалж байна. Юуг нь бодоод байгаа юм бэ? Зохицуулахдаа харин зөв л зохицуулцгаая. Тал талаас нь нухацтай хандъя. Зохицуулах нь зөв гэдэг дээр хатуу байр суурьтай байна.
УИХ-ын чуулганы /2025.11.27/-ны өдрийн хуралдаанаар Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа.УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэболд:Тамхи таван нас, архи арван нас гэж хэлдэг. Энэ их учиртай. Өмнө нь УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг гишүүний санаачилсан хууль улс оронд эерэг соёлыг бий болгосон. Цаашдаа соёл дараагийн түвшинд ахиц гаргаж хөгжөөд явдаг. Өргөн хүрээтэй энэ асуудлыг шийдэхэд иргэдийн дунд өөр өөр ойлголт бий. Мэргэжлийн эмчийн электрон тамхи уушгинд хэрхэн нөлөө үзүүлж буй бодит судалгааг харахаар бусад улс оронд хийж буй зохицуулалтыг манай улс хийхээс өөр зам байхгүй. Ялангуяа электрон барааны халхавч дор татваргүй орж ирж буй шингэн тамхи буюу /vabe/ дээр яаралтай зохицуулалт хийх ёстой. Цаашлаад хамрах хүрээ, өвчлөлийн асуудал их бий. Цар тахлын үеэс эхлээд vabe-тэй холбоотой судалгааг дэлхий нийтэд их хэмжээгээр хийж эхэлсэн. Олон нийтийн дунд эргэлзээ төрүүлж буй нэг асуудлыг тодруулж асууя. Дүнсэн тамхи буюу утаат тамхины татвар үе шаттайгаар 800 төгрөгийн тавар 8-10 мянга болох юм байна гэж. Үүний үр дагавраар чанар муутай тамхи орж ирэх боломж нээгдэх вий. Татварын бодлогыг огцом нэмэгдсэнээр ямар сөрөг нөлөө гарах вэ, судалгаа хийсэн үү.
УИХ-ын чуулганы /2025.11.27/-ны өдрийн хуралдаанаар Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуулаа.УИХ-ын гишүүн Ц.Идэрбат:Хуулийг дэмжиж байна. Санаачлагч О.Номинчимэг гишүүнд талархал илэрхийлье. Энэ хугацаанд багагүй гүтгэлэг гэх мэт замыг тууллаа. Үүний цаана тамхины бизнесийг тойрсон олон хүний эрх ашиг хөндөгддөг нь харагдаж байна. Тамхины онцгой албан татварыг нэмснээр хүүхдүүдийн үдийн хоол, спорт заал, нийгмийн эрүүл мэндийн асуудлыг шийдэх тал руу анхаарна гэдэг талаас нь дэмжиж байгаа. Хуулийн танилцуулгаас харахад Монгол шиг тамхи нь диваажин болсон газар алга.Африк, латин Америкийн хэдэн улсын арай л ард нь орчихгүй шиг хуулиа хэлэлцэж эхлэх нь. Утаат тамхи болон электрон тамхины хэрэглээ ямархуу байгааг орон нутгийн удирдлагууд маш сайн ойлгож байгаа.Тийм ч учраас янз бүрийн захирамж тушаал гаргаад шүүх дээр дуудагддаг. Энэ хуулиар сайн өөрчлөлт орно гэж харж байгаа. Энэ хууль татвар биш, нийгмийн сайн сайхны төлөө хийгдэж байгаа хууль. Тамхины үнэ өсөх нь гэж гуйвуулж байгаа. Веб үйлдвэрлэж байгаа улс орон дотооддоо хэрэглэхгүй гадагшаа гаргадаг. Энэ бол нэг л юм хэлээд байгаа юм. Түүнчлэн хууль бодит амьдрал дээр хэрэгжиж, хяналт нь сайн байх хэрэгтэй.
УИХ-ын чуулганы /2025.11.27/-ны өдрийн хуралдаанаар Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэв.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуув.УИХ-ын гишүүн Б.Уянга: Энэ хуулийг дэмжиж гарын үсэг зурсан. Яагаад гэдэг шалтгаанаа хэлээд, нийгэмд мэдээллийг хүргээсэй гэсэн үүднээс нэг зүйлийг тодруулъя.Эрүүл гэр бүлээс эрүүл хүүхэд нийгэмд бэлтгэгдэж гарна гэж Ч.Лодойсамбуу гишүүн хэллээ. Өөрөө өсвөр насны хүүхэдтэй, хүүхдийнхээ хийж байгаа дадал зуршилд нь соргог ханддаг хүний хувьд хэлэхэд гэр бүлээсээ хүмүүжил авахаас гадна найз нөхдөөсөө аваад байна. Дам сонсоод, ажиглаж байхад электрон тамхийг сурагчид "гуялж" 5, 6-аараа аваад хувааж татаад байдаг юм байна. Тамхины хуулин дээр бичигдсэнээр электрон тамхи хэрэглэдэг өсвөр насны хүүхдүүдийн дунд судалгаа хийхэд сэтгэл гутрал байна, анхаарал нь төвлөрөхгүй байна, ой тогтоолт нь муудаж, өөрийгөө хянаж чадахгүй байна гэжээ. Өсвөр насныханд О.Номинчимэг гишүүний хэлснээр соёл гэгээрүүлэх ажлыг л хийж өгөх ёстой юм байна. Өнөөдөр хэллээ, маргааш дадал зуршил нь солигдоно гэсэн үг биш байх. Тиймээс үе шаттай ажил хийгдэх ёстой. Асуулт, хариултуудыг сонсоход татвар нэмэгдмэгц үнэ нь өснө. Тэгмэгц 5, 6 сурагч нийлдэг байсан бол 10 сурагч л авчихна. Дадал зуршил буюу үе тэнгийнхэн хооронд нөлөөлж байгаа энэ байдалд яаж интервенц хийх юм бол, үүн дээр л үе шаттай арга хэмжээ авах нь. УИХ дээр хуулийн хэрэгжилтийг л хянана. Засгийн газар газар дээр нь бүх асуудлыг зохион байгуулах байх. Тийм учраас дагаад үүрэгжүүлсэн УИХ-ын тогтоол орох ёстой юу?Тамхинаас шалтгаалсан нас баралт жилд 4300 байна. 2000 мянган хүнтэй 2 жижиг сумын хүн амыг алдаж байна гэсэн үг. Хэн ч ирээдүйд хүүхэддээ ийм зүйлийг хүсэхгүй учраас энэ хуулийг дэмжиж зурсан гэдгээ хэлмээр байна.Зөвшөөрөлгүй тамхины далд худалдаа, Тамхины хяналтын тухай хуулийн зөрчлийн 83.3 хувийг эзэлж байна гээд Тамхигүй маргаашийн төлөө ТББ-ын дүгнэлтэд бичигджээ.Тэд татвар их болчихоор далд худалдаа гаарчихна шүү дээ гэж байна. Энэ үр дүн нь хууль хэрэгжиж чадаагүй байгааг харуулж байна. Үүнд хариуцлага тооцвол яасан юм бэ! Гаалийнханд хариуцлага тооцох хэрэгтэй шүү дээ. Яаж үр хүүхдүүдийн ирээдүйг баллаж чадаж байна аа. Үүнд хариуцлагыг тогтоочихоод дараа нь чангалаад явбал зүгээр юм бишүү. О.Номинчимэг гишүүнийг нэг зүйлийг тодорхой хэлээд өгөөч ээ гэж хүсэх байна. Улсын төсөв хэлэлцэхэд орлогоо нэмэгдүүлж чадахгүй, алдагдалтай л төсөв батлаад яваад байна. Хортой бүтээгдэхүүн болох тамхины татварыг нэмснээрээ бид хэчнээн төгрөгний орлого төсөвт төвлөрүүлэх вэ?
УИХ-ын чуулганы /2025.11.27/-ны өдрийн хуралдаанаар Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцэв.Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асуув.УИХ-ын гишүүн А.Ариунзаяа:Хуулийг дэмжиж байгаа. Өргөн барьсан гишүүдийн нэг нь би. Яагаад дэмжиж байгаа болон тодорхой мэдээллийг иргэдэд өгөөч гэж хүсмээр байна. Тамхины үнэ хэдэн төгрөг болох гээд байгаа тэр тодорхой үнийг нь хэлээд өгөөч л гэж хүсээд байгаа юм. Өнөөдрийн байдлаар янжуур тамхи 1 хайрцаг нь дунджаар 3850 төгрөг. Онцгой албан татвар 5-20 хувь. Үүнийг 30 хувь болгоно гэж ярьж байгаа.Тэгэхээр 3 жилийн дараа мөнгөн дүн хэдэн төгрөг болох гээд байгаа вэ? 30 мянга уу, 20 мянга уу гээд яг үнийн дүнгээр нь хариулах хэрэгтэй. Эс тэгвээс үүн дээр суурилаад хайрцаг тамхины үнэ 30 мянган төгрөг болох гэнэ, янжуур тамхины лобби хийлээ гэсэн харлуулах ажиллагаа явж байна.Цахилгаан тамхи адилхан хортой. Үүнийг мэдэж байгаа юмуу, үгүй юмуу хэлж мэдэхгүй юм. Янжуур тамхи буюу утаат тамхийг тамхины цэгт л татдаг, харин vape-ийг хаа дуртай газраа татаад байна. Муухай үнэргүй, хувцсанд чинь шингэхгүй, чамд ямар ч хоргүй гээд. Гэтэл үгүй. Агаар дуслаар дамжаад жижигхэн химийн элементүүд дам тамхидалтыг үүсгэж байгаа. Адилхан хортой гэдгийг хүлээн зөвшөөрч, аль алинаас нь гаалийн онцгой албан татвар авах ёстой. Ингэж гэмээ нь үнэн дээр ч тэр, тамхидалтын хувь хэмжээ багасгахад ч тэр нөлөөлнө. Мөн түүнчлэн ЗГ-ын тусгай сангаас зарцуулах онцгой албан татварын дүнг эргүүлээд хүүхдүүддээ зарцуулах боломжийг бүрдүүлнэ. Тиймээс тодорхой үнийн дүнгээр хариулж өгөхийг хүсэж байна.
